Ontstaan Nederland: Karel V

Habsburger Karel V 1515-1555, keizer en koning van Spanje, heerser van de Nieuwe Wereld en keizer van het Roomse Rijk, zorgde ervoor dat de Nederlanden onder zijn leiding een eenheid werden en onderdeel van een wereldrijk. Een overzicht welke laatste delen van Nederland Karel V accepteerde als landsheer en hoe de tijd van de godsdienstoorlogen uitbrak. Een overzicht:

Karel V

Karel V is in Gent geboren in het jaar 1500. In het jaar 1515, slechts 15 jaar oud, werd Karel V in de Nederlanden door de Staten Generaal meerderjarig verklaard. Een jaar later werd Karel koning van de Spaanse gebieden en heerser van de Nieuwe Wereld. Met slechts 19 jaar werd Karel V Rooms Koning, een titel voor de gekozen keizer van het Roomse rijk. In vergelijking met de Bourgondische hertogen, had Karel veel meer macht en zeggenschap in de Nederlanden.

Vader Karel V: de Bourgondische hertog Filips de Schone

De vader van keizer Karel V was Filips de Schone (1493-1506). Hij was een zuiver Bourgondische vorst. Hij trouwde met de katholieke Johanna van Castilie in 1496, dochter van de Spaanse koning, dankzij een zeer ijverige Maximiliaan van Oostenrijk.
In 1500 kreeg Filips de Schone uitzicht op de Spaanse kroon en op de net ontdekte Nieuwe Wereld als heerser.

Internationaal wereld politiek

Filips de Schone heeft samen met zijn vader, Maximiliaan van Oostenrijk, altijd een internationaal gerichtte wereldpolitiek onderhouden. Dat zou uiteindelijk betekenen dat zijn zoon, Karel V, een gigantisch groot wereldrijk zou erven. Karel V zou koning en keizer worden van het:

• Habsburgse,
• Bourgondische (waaronder grote delen van de Nederlanden ondervielen) en de
• Spaanse katholieke wereldrijk met de Nieuwe Wereld.

Karel V: de Nederlanden onder een heerser

De laatste Nederlandse gebieden die zich bij het Bourgondisch Habsburgse rijk aansloten onder leiding van Karel V waren:

• Friesland erkende Karel V als landsheer in 1524,
• Prinsdom Utrecht erkende Karel als landsheer in 1528, automatisch vielen hiermee Utrecht en Overijssel onder het heerschap van Karel V,
• Groningen, de Ommelanden en Drenthe erkende Karel V als landsheer in 1536,
• Gelre-Zutpen erkende Karel V als landsheer in 1543.

Nederlanden: reorganisatie en centralisatie

Bovenstaande gebieden waren de laatste gebieden die tot zover geen Bourgondische hertog als landsheer hadden erkend. De eenmaking onder Karel V ging gepaard met een gevorde politiek van reorganisatie en centralisatie.

Landvoogd onder Karel V in de Nederlanden

Onmogelijk was het voor Karel V om in alle onderdelen van zijn enorme rijk aanwezig te zijn. Bij afwezigheid van de vorst, Karel V, bestuurde de langvoogd of regent de Nederlanden. Zij handelden in naam van Karel V en waren een instrument om de keizerlijke doelstellingen in de Nederlanden te kunnen bereiken. Onder Karel V waren er twee landvoogdes:

• Margaretha van Oostenrijk, Karels tante en opvoedster en
• Maria van Hongarije, de zus van Karel V.

Vorstelijke wetgeving

Onder Karel V moest het gigantische wereldrijk gecentraliseerd worden. Dit betekende voor de Nederlanden oa:

• Geen enkele inspraak van het gewone volk werd geduld,
• Alle steden moesten invloed prijsgeven,
• Recht werd sinds 1531 een bevoegdheid van de landheer (lees: Karel V),
• Stedelijke wetgeving verloor terrein van de vorstelijke wetgeving en de
• Inspraak van de Staten Generaal in de wetgeving werd teruggedraaid.

Opkomend protestantisme in Nederland

Sind de Romeinse tijd kwamen de staatsgrenzen in de Nederlanden niet overeen met de grenzen van de kerkelijke gebieden. Tijdens het definitieve eenwording van de Nederlanden onder Karel V leek het een goede oplossing om de provinciale grenzen te laten samenvallen met de bisdommen. Dit idee vanuit de kerk en Karel V liep vertraging op waardoor het protestantisme goede kansen tot uitbreiding kreeg in de Nederlanden.

Karel V en het katholieke geloof

Keizer Karel V was een hartstochtelijk verdediger van het katholieke geloof. Critici en tegenstanders van het katholieke geloof werden als ketters behandeld.

Karel V: tijdperk van godsdienstoorlogen

Toen Karel V in de Nederlanden aan de macht kwam, liet hij luthers en dopers zeer streng vervolgen. Het was de tijd dat het protestantisme onder de Nederlanden erg groeide en een tijd waar de Katholieke Kerk veel politieke inspraak had. Zeker in de Nederlanden onder Karel V betekende dit zonder meer: een katholieke vorst versus zijn protestante inwoners der Nederlanden.