Walcheren: met bijzondere gemeenten, kenmerken en musea

Walcheren is een Nederlands gebied in de provincie Zeeland waar je regelmatig kunt denken dat je in het buitenland bent. Op zomerse dagen zijn de stranden er zo heerlijk dat ze bij velen herinneringen aan verre zuidelijke oorden zullen oproepen. Maar ook als je luistert naar mensen in je omgeving hoor je beslist niet alleen Zeeuws spreken. Uit alle Nederlandse windstreken komen toeristen massaal naar het prachtige schiereiland Walcheren. En het blijft niet bij Nederlands of die taal met een Belgisch accent. Ook veel Duitsers, Fransen en Engelsen hebben het geweldige Walcheren ontdekt.

Walcheren: geschiedenis in vogelvlucht

Walcheren kent een zeer rijke historie vanuit de Romeinse tijd tot heden. Een aantal opvallende wetenswaardigheden uit die lange periode zijn:

• Romeinse tijd: In de Romeinse tijd was Walcheren al bewoond met het gebied van het huidige Domburg als belangrijke handelsplek.
• Negende eeuw: Ter bescherming tegen de Noormannen ontstonden in de negende eeuw onder meer de burchten Duinburcht (Domburg) en de Zuidburcht (Souburg).
• Middelburg: Ongeveer in het midden van die eeuw ontstond Middelburg tussen die twee burchten in.
• Dorpen en steden: Daarna ontstonden meer dorpen en steden zoals Veere en Vlissingen.
• Uitgroei: Het waren vooral Middelburg, Veere en Vlissingen die uitgroeiden vanwege de goede bereikbaarheid over het water.
• Haven en handel: Zo werd in de zestiende en zeventiende eeuw Middelburg een van de grootste havensteden en handelssteden van de Noordelijke Nederlanden. Veere was de belangrijkste Marinehaven en Vlissingen was goed voor een zeer groot deel van de Zeeuwse handel.
• Economie: Maar in de achttiende en negentiende eeuw was er sprake van terugloop van de economie met uitzondering van de landbouw.
• Schiereiland: In 1871 werd de Sloedam aangelegd waardoor Walcheren van een eiland naar een schiereiland veranderde.
• Spoorlijn: Over die dam werd in 1872 de spoorlijn doorgetrokken van Zuid Beveland naar Vlissingen.
• Voedselvoorziening: Om Walcheren in te kunnen schakelen bij de voedselvoorziening van Nederland werden in de tweede helft van de vijftiger jaren van de twintigste eeuw in snel tempo 350 boerderijen gebouwd.
• Infrastructuur: Omdat weinig over was gebleven van de oorspronkelijke infrastructuur werden nieuwe rechte wegen aangelegd tussen de dorpen waardoor een moderne bedrijfsvoering mogelijk werd.
• Watersnoodramp: Nadat in de nacht van 31 januari op 1 februari 1953 Zeeland werd getroffen door de watersnoodramp werden plannen gemaakt en uitgevoerd die bekend staan onder de naam Deltawerken.
• Bereikbaarheid: Een bijkomend voordeel van die werken was dat de bereikbaarheid van de rest van Nederland daardoor sterk verbeterde.

Gemeenten Middelburg, Veere en Vlissingen

Walcheren telt drie gemeenten met bijbehorende dorpen namelijk Middelburg, Veere en Vlissingen. Het schiereiland wordt voor het grootste deel omsloten door de Noordzee, de Westerschelde en het Veerse meer. Aan de oostgrens bevindt zich het ingepolderde Sloegebied waarmee Walcheren als een schiereiland grenst aan Zuid-Beveland.

Middelburg

Middelburg is niet alleen de belangrijkste stad van Walcheren maar is tevens de hoofdstad van de provincie Zeeland. De stad kent vele monumentale historische gebouwen. De rijke geschiedenis is op veel plaatsen nog terug te zien. Het winkelcentrum trekt veel bezoekers die zich bij mooi weer even op een van de vele terrassen neervlijen. De belangrijkste bouwkundige trekpleisters zijn het oude stadhuis dat zich op de grote markt bevindt en de abdij die tot 1574 als klooster dienst deed. Aan het einde van de lange winkelstraat ligt De Kloveniersdoelen met een Vlaamse gevel. Het gebouw was ooit een oefenruimte voor de kloveniers (schutters) en een militair hospitaal. Maar zoals bij veel oude gebouwen heeft het een andere functie gekregen en is er een filmhuis en restaurant in gevestigd. Verder is ook de abdijtoren die dateert uit de tweede helft van de veertiende eeuw bezienswaardig. De toren heeft de bijnaam van Lange Jan en heeft een hoogte van 90,5 meter.

Veere

Veere is een echte toeristenstad die direct aan het Veerse meer is gelegen. De rijk beladen Schotse schepen uit het verre verleden hebben er plaatsgemaakt voor jachten en tijdelijk aangemeerde boten van allerlei soorten. Het opvallende stadhuis is in de vijftiende eeuw gebouwd en de toren in de zestiende eeuw. De Camperveerse toren deed ooit dienst als stadverdediging en later als herberg. De kerk met eveneens een bijzondere toren werd in 1521 voltooid als godshuis maar deed ook dienst als hospitaal en armenhuis. Anno 2018 is het gebouw in gebruik als cultureel centrum.

Vlissingen

Vlissingen wordt vooral gekenmerkt door de boulevard die de langste is van Nederland en pal op het zuiden ligt. Vanaf die boulevard kunnen grote zeeschepen dichtbij varend bewonderd worden. Vlissingen kreeg in 1315 stadsrechten en maakte door de handel met Frankrijk, Engeland en de Oostzeelanden een bloeiperiode door. Door de oprichting van de VOC beleefde Vlissingen in de zeventiende eeuw een Gouden Eeuw. Op het Keizersbolwerk dat als verdedigingswerk is gebouwd tussen 1548 en 1552 staat het standbeeld van Michiel de Ruyter aan het oostelijke beginpunt van de boulevard. Verderop staat het standbeeld van zeeheld Frans Naerebout en nog verder de overblijfselen van de Gevangentoren. Aan de westkant van de boulevard bevindt zich een typisch windorgel met lange pijpen waar de wind doorblaast. Vlissingen heeft ook een vestiging van het Loodswezen van waaruit loodsen naar de schepen gaan om ze veilig over de Schelde te loodsen.

Bijzondere kenmerken van Walcheren

Walcheren heeft enkele bijzondere kenmerken die elders veel minder of niet te vinden zijn. Daarbij behoren de geliefde stranden met een aantal op het zuiden, de klederdracht die nog steeds niet geheel is verdwenen met eigen Walcherse kenmerken en de activiteiten met als topper ringsteken en sjezenrijden.

Geliefde stranden

Domburg is al lange tijd een geliefde plaats voor badgasten. In het begin van de twintigste eeuw trok Domburg veel kunstenaars die er speciaal naar toe kwamen vanwege het Zeeuwse licht. Andere zeer bekende badplaatsen zijn, Dishoek, Oostkapelle Vrouwenpolder Westkapelle, en Zoutelande. Ook Vlissingen telt steeds meer badgasten nadat het strandgebied is uitgebreid door het opspuiten van zand. Een groot voordeel van het strand van Vlissingen en andere stranden aan die zijde van Walcheren is de ligging pal op het zuiden.

Klederdracht

Walcheren is een van de streken waar nog klederdracht wordt gedragen. Dat gebeurt vooral door de vrouwen waarvan een aantal zich zelfs nog dagelijks in de typische dracht vertoont. Een belangrijk sieronderdeel van de klederdracht is een oorijzer. Tijdens folkloristische bijeenkomsten zijn meer mannen en vrouwen in klederdracht getooid.

Ringsteken en sjezenrijden

Een van de topactiviteiten, met zowel een sportieve invalshoek als een folkloristische, is ringrijden. Er zijn twee vormen van. Bij de ene zit een ruiter op een ongezadeld paard dat in galop over een korte afstand draaft. De ruiter heeft een lans in de hand waarmee hij een ongeveer halverwege het circuit opgehangen ring aan een lans probeert te steken. Bij de andere manier van ringrijden (sjezenrijden) zit de ringsteker (meestal een vrouw naast de man die zo moet rijden dat er goed gestoken kan worden en beiden in klederdracht) in een tweewielig rijtuig (sjees) dat door een paard over het circuit wordt getrokken. Ook daarbij is het de bedoeling dat de ring aan een lans wordt gestoken. Gaandeweg de wedstrijd worden de ringen steeds kleiner. Wie de meeste ringen en vooral de kleinsten steekt wordt winnaar.

Musea voor als de zon niet schijnt

Walcheren kent enkele musea in plaatsen als Arnemuiden, Domburg, Middelburg, Oostkapelle, Veere, Vlissingen en Westkapelle.

Arnemuiden - Museum Arnemuiden

Het Museum Arnemuiden is gevestigd in het oude stadhuis en een arbeiderswoning er tegenover. De thema’s van het museum zijn visserij en klederdrachten met talrijke voorwerpen uit de bloeitijd van Arnemuiden.

Domburg - Marie Tak van Poortvliet Museum

Dit museum is vernoemd naar de verzamelaarster van kunst Marie Tak van Poortvliet. Het is te vinden in het centrum van Domburg. Het museum heeft wisselende tentoonstellingen.

Middelburg - Zeeuws Museum

Het Zeeuws Museum is te vinden in de middeleeuwse abdij van Middelburg. Zeer bezienswaardig zijn de wandtapijten met zeeslagen uit de zestiende eeuw. Verder besteed het museum aandacht aan allerlei schatten en rariteiten die eeuwenlang zijn verzameld door Zeeuwen. Ook zijn er presentaties op modegebied en streekdracht.

Oostkapelle - Terra Maris

Terra Maris is een museum voor natuur en landschap en is gevestigd in de voormalige orangerie van kasteel Westhove. Dat kasteel ligt in het natuurgebied De Manteling tussen Oostkapelle en Domburg. Thema’s zijn het Zeeuwse landschap en de rijk gevarieerde Zeeuwse natuur.

Veere - Museum Veere

In de zogenaamde Schotse huizen en het oude stadhuis van Veere is Museum Veere gevestigd waarbij de gebouwen op zich al de moeite van een bezoek waard zijn. Het museum brengt de roemrijke geschiedenis van deze voormalige havenstad tot leven.

Vlissingen - Zeeuws maritiem muZEEum

Het gebouwencomplex van het Zeeuws maritiem muZEEum bestaat uit enkele oude gebouwen uit verschillende eeuwen die door moderne architectuur aan elkaar verbonden zijn. Het museum toont de maritieme geschiedenis van Zeeland onder de thema’s Water, Werk, Glorie en Avontuur.

Westkapelle - Dijk- en Oorlogsmuseum

De eeuwige strijd van de Zeeuwen tegen het water is een thema van het Dijk- en Oorlogsmuseum. Er is een permanente tentoonstelling te zien over de geschiedenis en de gebruiken van het dorp Westkapelle en de omgeving. Een tweede thema is gebaseerd op het belangrijke bolwerk dat Westkapelle was tijdens de Duitse bezetter.

Lees verder

• Ringrijden: folkloretraditie met oorsprong in middeleeuwen
• Loodsen ook bij nacht en ontij op de verraderlijke Schelde
• Frans Naerebout, een Zeeuwse held
• VOC eerste grote handelsmaatschappij van de wereld
• Interessante Boulevard van Vlissingen