Sinterklaas: Geschiedenis en symboliek

Voordat Sinterklaas Sinterklaas werd, was hij een man genaamd Nicolaas. Door zijn goede daden werd hij als heilig verklaard, en vanaf dat moment noemde men hem Sint Nicolaas. Het is op de sterfdag van Sint Nicolaas dat wij het feest van Sinterklaas vieren. Sinterklaas is echt een kinderfeest, omdat deze kinderbisschop zou optreden als de beschermer van kinderen. Wat is de geschiedenis van Sinterklaas en wat is de symboliek van de bekende voorwerper, zoals de mijter, de staf en Zwarte Piet?

Geschiedenis: Nicolaas van Myra

Het verhaal van Sinterklaas begint met de man Nicolaas van Myra, geboren in Patara in Lycië (nu: Turkije), in 280. De oorsprong van de persoon Sinterklaas ligt dus in Turkije en zijn naam was dan ook vooral bekend in het oosten van Europa, zoals in Griekenland en Rusland, voordat hij naar Nederland kwam. Nicolaas was niet alleen de beschermer van kinderen, zoals hij later bekend zou staan, maar werd ook gezien als beschermer van de zeevaarder, waardoor hij bekendheid kreeg in de West-Europa.

Sint Nicolaas stierf op 6 december 342 en op zijn sterfdag wordt tegenwoordig het Sinterklaasfeest gevierd.

Legendes

• Sint Nicolaas zou drie scholieren weer tot leven hebben gebracht, nadat zij waren gedood door een herbergier.
• Sint Nicolaas zou drie dochters cadeaus hebben geschonken waardoor zij de mogelijkheid kregen te trouwen.
• Sint Nicolaas zou hebben voorkomen dat een kind zou verbranden door het te plaatsen in een bad.

Elke legende wijst erop dat Sint Nicolaas kon worden beschouwd als de beschermer van kinderen, en daarna de beschermheilige van kinderen. Al in de Middeleeuwen werd zijn naamdag gevierd. Er werden Sint Nicolaasfeest en -markten en dergelijke gehouden, waarvan de meest oudste die is van december 1360 in Dordrecht, waar kinderen een dag vrij kregen om het feest te vieren.

Geschiedenis: Het Sinterklaasfeest

Sint Nicolaas veranderde geleidelijk in Sinterklaas, waarschijnlijk zo rond 1283, of in ieder geval is dit de eerste keer dat de naam wordt vermeld.

Een van de bekendste tradities tijdens het Sinterklaasfeest is het zetten van de schoen. Dit gebeurt al sinds de vijftiende eeuw. De volgende dag vinden de kinderen dan vaak snoepgoed in hun schoen (bijvoorbeeld pepernoten, speculaas, taaipoppen, chocoladeletters) en het water of voedsel voor het paard, en een eventuele verlanglijst, is dan verdwenen. Zwarte Piet is dan door de schoorsteen de kamer binnengekomen om dit in te wisselen. De schoenen worden dan ook meestal (indien aanwezig) bij de schoorsteen neergezet.

Op de dag voor de sterfdag van Sint Nicolaas wordt pakjesavond gevierd (5 december). Dit is pas bekend na de Tweede Wereldoorlog, maar dit kan ook zijn gekomen doordat de crisis deze ruimte niet bood. Na het toenemen van de welvaart was er ook meer geld om cadeaus te geven. Volwassenen geven elkaar tijdens deze avond vaak surprises, trekken lootjes of doen een dobbelspel.

Een andere traditie is het zingen van sinterklaasliederen. Vele liedjes zijn al jaren bekend en veranderen ook zelden.

Verbannen van het Sinterklaasfeest

Calvanistische predikanten hebben nog geprobeerd het feest af te schaffen, vanwege het heidense karakter, met vaak veel relletjes en open dronkenschap, maar door hoge populariteit was dit geen succes.

Symboliek

• Albe: Dit is het witte onderkleed zoals door Sinterklaas gedragen.
• Chocoladeletters: Deze werden vroeger gebruikt om kinderen op kloosterscholen te leren schrijven. Als beloning werden letters uitgedeeld (vaak broodletters). Later werden chocoladeletters geïntroduceerd.
• Chocolademunten: Deze staan symbool voor de gulheid van Sint Nicolaas, waarbij hij met goudstukken strooide om mensen te redden van de armoede.
• Goedheiligman: De titel van de Sint, voor het goede gedrag.
• Marsepein: Als een vervang voor het offeren van dieren, door bijvoorbeeld een varkenskop van marsepein.
• Mijter: Godsdienstige hoofdbedekking uit het Oosten
• Pepernoten: Het strooien van pepernoten staat voor vrijgevigheid en gulheid, maar pepernoten zijn ook een teken van vruchtbaarheid.
• Roe: Takken met een lint erom, gebruikt om de schoorsteen te vegen, maar eveneens om kinderen te waarschuwen voor slecht gedrag.
• Schimmel: Komend van het Germaanse geloof, geleend van de god Wodan.
• Schoorsteen: Als een verbinding tussen de mensen en geesten en goden.
• Spanje: De Sint zou ook wel uit Spanje komen en daar wonen. Vroeger kwamen vele luxe producten uit Spanje, dus vandaar de relatie.
• Staf: Symbool van kerkelijke macht.
• Stoomboot: Een relatie kan worden gelegd met Sint Nicolaas als beschermer van de zeevaarders.
• Strooien: Strooien staat voor de vrijgevigheid van de Sint en zijn Pieten. Het kan ook worden geassocieerd met de legende over de drie dochters die met cadeaus werden beloond.
• Suikergoed: Als een teken van gulheid en als een teken van liefde (de vorm van hartjes).
• Tabberd/tabbaard: Het priesterkleed zoals gedragen door bisschoppen. Bij Sinterklaas is deze echter rood in plaats van het gebruikelijke paars.
• Zwarte Piet: Dit was vroeger eigenlijk vooral de boeman die kinderen in de zak zou stoppen wanneer zij zich misdroegen en hen zou straffen met de roe. Zijn zwarte kleur zou zijn ontstaan door het klimmen en klauteren in de schoorsteen om de pakjes te brengen aan de kinderen.