Sint Maarten, Sint Maarten, de koeien hebben staarten

11 november wordt bij veel mensen in Nederland en België, Sint-Maarten gevierd. Algemeen is de lampionnentocht. Wanneer het begint te schemeren of donker wordt, gaan de kinderen met lampionnen of uitgeholde suikerbieten, langs de deuren. In de lampioen of biet zit een brandend lichtje. Ze zingen een Sint-Maartensliedje en in ruil krijgen ze wat lekkers.

• Sint-Maarten
• Nederland en België
• Beschermheilige
• Sint-Maartenliedjes
• Weetje

Sint-Maarten

Hoe het feest is ontstaan heeft waarschijnlijk verschillende redenen, die zijdelings met elkaar te maken hebben. De volgende redenen kunnen gegeven worden:

Sint-Maarten vroeger

Het feest is al ontstaan voor het begin van onze jaartelling. In de tijd van de Kelten begon het nieuwe jaar op 1 november. Het oogstfeest was achter de rug en het was tijd voor bezinning en reiniging. Tijd om de doden te herdenken en een dag bij stil te staan. Dit is nu nóg op twee november, Allerzielen en één november Allerheiligen. Er werden vuren aan gestoken en de meest vreemde uitdossingen en geverfde gezichten kon men zien. Dit om de kwade geesten te verjagen. Ook werden er rapen uitgehold en lichtjes in gebrand. De Germanen namen het over en gaven er nog een betekenis aan. De lange koude winter begint. Als herinnering aan het licht van de zomer werden vuren ontstoken en lichtjes gebrand. Zo is de link van lampions en Sint-Maartenvuren te leggen met vroeger.

Sint-Maarten als kerkelijke oorsprong

11 november is de naamdag van Martinus van Tours. Hij werd geboren in 316 jaar na Christus in wat nu Hongarije heet. Nadat hij in 370 de eerste kloostergemeenschap stichtte in West-Europa, werd hij het jaar daarop tot bisschop van Tours gekozen. Hij stierf in 397 en werd op 11 november begraven. Na zijn heiligverklaring in de vijfde eeuw, is dit de officiële gedenkdag geworden van de heilige Sint-Maarten.

Sint-Maarten als bedelfeest

Onderzoekers zeggen dat Sint-Maarten een bedelfeest is. Een bedelfeest dat nodig is om de lange wintermaanden door te komen. Een bedelfeest vroeger voor de arme mensen. Kinderen van rijke ouders mochten er niet aan mee doen. Dit werd pas anders benaderd in de jaren 1920 en 1930. Toen werd het Sint-Maartensfeest gezien als een traditie die behouden moest blijven voor iedereen.

Sint-Maarten als voorbereiding op Kerstmis

De periode van soberheid, vasten en bezinning voor en na het kerstfeest begon in de vijfde eeuw op 11 november en eindigde op zes januari. In de zevende eeuw werd dat door Gregorius de Grote teruggebracht tot de huidige adventsperiode. Het woord 'advent' is afgeleid van het Latijn: adventus = komst, er aan komen en de adventstijd begint op de eerste van de vier zondagen voor kerst (25 december). Maar nog steeds start wel het carnavals seizoen op 11 november om 11 minuten na 11.

Sint-Maarten als vruchtbaarheidsritueel

James George Frazer (1854-1941) was een Schotse antropoloog. Hij is een van de voorlopers van de moderne culturele antropologie. Hij dacht dat het hebben van een lampion met een lichtje erin, een christelijk vruchtbaarheidsritueel was. In het Lucasevangelie staat namelijk te lezen: “Niemand steekt een lamp aan en zet die in de kelder of onder de korenmaat, maar op de standaard, opdat wie binnentreden het licht ziet”(Lukas 11:33 e.v.). In de mis worden deze regels op 11 november vaak besproken en dat zou de aanleiding van het lichtjesfeest zijn met Sint-Maarten.

Sint-Maarten het feest van lichtjes

Sint-Maarten is een feest van licht in een donkere herfsttijd. De bomen beginnen kaal te worden of zijn al kaal, de gewassen zijn van het land en het weer is triest en somber. Wat is nog vrolijker dan het ontsteken van een mooi en vrolijk gekleurde lampion en een Sint-Maartenvuur. Vuur, het teken van licht, warmte en geborgenheid. Tevens verjaagt het kwade geesten, besmettelijke ziekten en bevordert het de vruchtbaarheid.

Nederland en België

In niet iedere streek, dorp of stad wordt het Sint-Maartenfeest gevierd. Het kan voorkomen dat het bij de ene straat wel het gebruik is en een straat verder helemaal niet. In Nederland lijkt het steeds populairder te worden terwijl Sint-Maarten in België minder lijkt te worden.

Beschermheilige

Sint Maarten is de beschermheilige van de stad Utrecht (N), Groningen (N), Sneek (N), Aalst (N), Ieper (B), Zaltbommel (N), Kontich (B), Westmalle (B), Koekelare (B), Venlo (N), Genk (B) en Frankrijk als land. Sint Maarten is ook genoemd in veel plaatsbepalingen zoals: de stad Sint-Maartensdijk (Zeeland), het dorp Maartensdijk (Utrecht), Sint Maarten (een eiland in de Caraïbische Zee), Sint-Maartensbrug, Sint-Maartenszee, Sint-Maartensvlotbrug (Noord-Holland), Sint-Martens-Bodegem (gemeente in België) en Sint-Martens-Lennik (een dorpje in de Belgische gemeente Lennik) en Pajottenland (een streek in België wat begrensd wordt door de steden Brussel, Halle, Edingen, Geraardsbergen, Ninove en Aalst). Sint-Maarten is tevens de beschermheilige van de armen.

Sint-Maartenliedjes

Het feest is, in Nederland, vrij van enige religieuze of politieke lading. Dit draagt bij aan de steeds groter wordende populariteit. De liedjes die gezongen worden hebben vaak een grappige inslag. Zoals:

Sint Maarten, Sint Maarten
de koeien hebben staarten
de meisjes hebben rokjes aan
daar komt Sinte Maarten aan. Of:

Vandaag is 't Sinte Marten,
Morgen Sinte Kruk;
We hebben goede harten,
Ons lust nog een stuk.

Weetje

11 november is ook de nationale dag van het eiland Sint Maarten, dat naar de heilige vernoemd is.