Carnaval in Limburg: Programma tien grootste steden

Carnaval in Limburg is een traditioneel feest voorafgaand aan het vasten. De grote steden trekken veel feestvierders rond die tijd. Elke stad heeft zijn eigen programma en naam tijdens de carnaval. Het programma heeft jaarlijks een vaste volgorde. Officieel wordt carnaval om 11:11 uur op 11 november (11-11) geopend en kunnen de festiviteiten rond carnaval aangekondigd worden. Het getal 11 is het gekken-getal en staat centraal tijdens de carnaval.

Wanneer is het carnaval?

Carnavalszondag valt altijd 7 weken voor Pasen, 7 x 6 weken = 42 dagen, min de maandag en de dinsdag na carnavalszondag, dat zijn de 40 vastendagen. Pasen valt altijd op de eerste zondag na de eerste volle maan na 21 maart. Vanaf die datum 40 dagen teruggeteld is carnavalszondag.

Programma van de tien grootste Limburgse steden

Wat is er te doen tijdens deze dagen in Limburg? Elke stad heeft zijn eigen programma en eigenaardigheden. De aanvangstijden in het programmaoverzicht kunnen variëren of zijn niet altijd vooraf bekend. Natuurlijk hebben de omliggende dorpen ook een carnavalsprogramma vaak gecombineerd of afgestemd op de festiviteiten van de stad in de buurt. Een bezoek aan deze steden tijdens carnaval is een beleving op zich, de wereld staat daar dan op zijn kop. Er zijn tijdens die dagen weinig tot geen mensen die niet verkleed over straat lopen, winkels zijn beperkt open en de plaatselijke horeca is overbelast. Elke stad trekt gemiddeld 20.000 tot 30.000 carnavalsvierders die als groep door de stad trekken, soms zelfs thematisch verkleed. De carnavalskleuren in Limburg zijn overal Rood-Geel-Groen. Als niet-Limburger is het belangrijk te weten dat het verkleden met zorg dient te gebeuren, alleen een pruik opzetten met een maantje en een zonnetje op de wangen is niet genoeg.

De steden

• Sittard
• Maastricht
• Heerlen
• Kerkrade
• Venlo
• Roermond
• Valkenburg aan de Geul
• Gulpen
• Vaals
• Weert

Sittard

• Carnavalsnaam stad: Marotteriék.
• Oudste carnavalsvereniging: C.V. de Marotte.
• De naam "Marotte" is een ander woord voor zotskolf of narrestok.

Typisch Sittard

Veel gebruiken die in het Sittardse carnaval verweven zijn komen voort uit de aanwezigheid van het nonnenklooster met daaraan verbonden het armen- en wezenhuis. Deze mensen wilden ze graag tegemoetkomen als er wat te vieren viel. Tijdens carnaval is het in Sittard traditie om op carnavalsdinsdag sinaasappels uit te delen, dat is uitgegroeid tot het zogenaamde 'appelsiene sjmiete'. De 'vastelaoves gekke' van de stad lopen dan door de straten met peperkoek, leverworst en varkensblazen om de jeugd op te joelen en gooien sinaasappels uit. Het carnavalsgebak de 'nonnevot' is ook een afgeleide van de aanwezige nonnen, het moet een nonnendrol voorstellen. Deze 'nonnevot' is qua koek te vergelijken met een berliner bol maar dan in de vorm van een krakeling. Halverwege de vastentijd is er nog een evenement gewijd aan de armen en wezen 'het krombrood rapen'. Op de kollenberg in Sittard verzamelen zich dan een aantal bakkers die broodjes in een kromme vorm uitstrooien.

Programma

• Zondag voor carnavalszondag: Kinderoptocht
• Woensdag voor carnavalszondag: Oud-mänkesbal
• Donderdag voor carnavalszondag: Oud-wieverbal
• Vrijdag voor carnavalszondag: Scholierencarnaval op de markt
• Carnavalszondag: Grote optocht
• Carnavalsmaandag: Tröte concours (blaaskapellen concours)
• Carnavalsdinsdag: Sinaasappels rapen, 's nachts maske begraven
• As-woensdag: Haring bijten

Maastricht

• Carnavalsnaam stad: Mestreech.
• Oudste carnavalsvereniging: C.V. de Tempeleers.
• De naam 'Tempeleers' is ongetwijfeld geleend van de gelijknamige ridderorde die in het begin van de 12e eeuw in Jeruzalem werd gesticht. Op 16 november 1945 werd in de Momus-Tempel de carnavalsvereniging De Tempeleers opgericht.

Typisch Maastricht

Het Mooswief, dat symbool staat voor het typische Maastrichtse marktvrouwtje, is de patrones van de Mestreechter Vastelaovend. Tijdens carnaval wordt een pop, die 't Mooswief voorstelt, op carnavalszondag na elf kanonschoten opgehangen op het Vrijthof. Op carnavalsdinsdag wordt om 23.55 uur, de afsluiting van carnaval, het Mooswief weer omlaag gehaald.

Programma

• Zaterdag voor carnavalszondag: Inhalen prinscarnaval met optocht
• Carnavalszondag: 's Middags grote optocht, 's avonds cramignon op de markt (volksdansen).
• Carnavalsmaandag: Kinder- en familieoptocht, poetezitting (kinder cabaret).
• Carnavalsdinsdag: Zaat hermeniekes, cramignon op de markt, 23:55u neerhalen van 't Mooswief op het Vrijthof.

Heerlen

• Carnavalsnaam stad: Sjpassemig
• Oudste carnavalsvereniging: C.V. de Winkbülle
• De naam 'Winkbülle' is een bijnaam voor de Heerlenaren uit de oudheid. Het dorp was erg tevreden en het ging hen voor de wind.

Typisch Heerlen

Het carnavalsfenomeen van Heerlen is 'de Blauw Sjuut' (de blauwe boot). Deze traditie is in 1949 begonnen in de dagen voor carnaval, de boot brengt een bezoek aan een aantal steden dorpen en instellingen om het carnaval in te luiden. Dit is een vijf daagse trip door Limburg. Tijdens dit bezoek wordt op een ludieke wijze serieuze zaken die niet kloppen aan de kaak gesteld. Ook wordt er een cadeau voor de gasten meegebracht. De carnavalsvereniging 'de Winkbülle' heeft deze traditie geleend uit de oudheid, rond 1133 heeft door de Eifel vanuit het dorpje Kornelimünster een blauwe boot gevaren.

Programma

• Zaterdag voor carnavalszondag: Jeugdoptocht
• Carnavalszondag: Grote optocht
• Carnavalsdinsdag: Verlichte optocht, 20:11u

Kerkrade

• Carnavalsnaam stad: Kirchroa
• Oudste carnavalsvereniging: C.V. Alaaf Kirchroa

Typisch Kerkrade

In 1960 deed Prinscarnaval 'Frits den eerste' een oproep aan de Kerkradenaren. Een televisieomroep zou op bezoek komen en een uitzending verzorgen rond carnaval, het zou leuk zijn als er voor die gelegenheid zich zoveel mogelijk clowns op de Markt in Kerkrade zouden verzamelen. Aan deze oproep werd gehoor gegeven en honderden clowns verzamelden zich die carnavalsdinsdag op de markt. Sinds die tijd is het 'Kloonetrêkke' tijdens carnaval een feit. Sommigen beweren dat dit niet de echte reden is over het ontstaan van 'Kloonetrêkke'. Een ander verhaal dat wordt verteld is dat het 'Auwwieverbal' voor vrouwen als tegenhanger het 'Kloonetrêkke' kreeg zodat ook mannen hieraan konden deelnemen.

Programma

• Zaterdag voor carnavalszondag: Kinderoptocht 13.11u
• Carnavalszondag: Ontvangst gemeentehuis, sleuteloverdracht
• Carnavalsmaandag: Grote optocht 11.11u
• Carnavalsdinsdag: Jroeës Kirchröadsj Klonekonkoer (clowns concours). Afsluiting carnaval, terug geven sleutel.

Venlo

• Carnavalsnaam stad: Jocus Riék
• Oudste carnavalsvereniging: V.V.G. Jocus
• De lijfspreuk van de vereniging is 'Jocus Vitae, Quod Sal Coenae'. Vrij vertaald: Wat de Joeks is voor het leven, is het zout in de pap. Op z'n Venloos: Joeks is veur 't laeve, waat 't zalt is in de pap.

Typisch Venlo

Carnavalsdinsdag is in Venlo de dag waarop de boerebroelôf (boerenbruiloft) plaatsvindt. Iedereen is dan verkleed in de mooiste boeren-klederdracht. Na de optocht verzamelt iedereen zich op de Markt voor het stadhuis waar het boerenbruiloftspaar van dat jaar 'in het onecht' worden verbonden. Een ander typisch gebruik is pronken op de Klaasstraat, dit gebruik dat al 30 jaar stand houdt vindt plaats op de zaterdag voor carnavalszondag. In deze straat laten mensen zien hoe ze zich hebben verkleed en pronken tegenover de anderen.

Programma

• Zaterdag voor carnavalszondag: Boétegewoéne Boétezitting in de Zoepkoel (buitengewone buitenbijeenkomst op de oude markt)
• Carnavalszondag: Kinderoptocht en activiteiten in het "Ald Weishoés" (oud weeshuis)
• Carnavalsmaandag: Optocht
• Carnavalsdinsdag: Boerenbruiloft. Voorafgaand aan de Boerenbruiloft een groot ontbijt, 'Kôffie-tuiterie". Om 00.00 uur wordt de muts van de prins afgezet.

Roermond

• Carnavalsnaam stad: De Sjtad van Sjtuf
• Oudste carnavalsvereniging: C.V. d'n Uul

Typisch Roermond

Een van de oudste carnaval tradities heeft Roermond in zijn bezit, het Bacchusdrieve, het ritueel verdrinken van Bacchus, de god van de wijn. Met deze traditie wordt carnaval afgesloten. Deze traditie was vroeger omstreden en een lange tijd uit het carnavalsritueel verdwenen maar in Roermond is deze traditie sinds 1948 weer opgenomen in het carnavalsprogramma. De Bacchusclub als carnavalsvereniging in Roermond zet zich af tegen de traditionele carnavalsverenigingen, ze hebben bijvoorbeeld geen prins.

Programma

• Vrijdag tot en met dinsdag: Carnavalskermis op het Munsterplein.
• Vrijdag voor carnavalszondag: Sjolefestatie
• zaterdag voor carnavalszondag: Sjtasiefestasie 13:00u
• Carnavalszondag: Mertsjpektakel Zwjame (marktspektakel markt Zwalmen)
• Carnavalsmaandag: Grote optocht 13:11u
• Carnavalsdinsdag: Bacchusdrieve

Valkenburg aan de Geul

• Carnavalsnaam stad: Het Bokkeriék
• Oudste carnavalsvereniging: C.V. de Mirlitophile
• De Mirlitophile stamt af van een sociëteit uit Luik geleid door Philip Mirliton. De volgers van Philip Mirliton noemden zich de Mirlitophile. Het Bokkenrijk vindt zijn oorsprong uit de tijd van de bokkenrijders.

Typisch Valkenburg

Een van de absolute hoogtepunten van carnaval in Valkenburg is het 'De leeuw Auw Wieverbal'. Een populaire happening die plaatsvindt op het Walramplein, een groots feest met optredens van bekende Limburgse artiesten. De Heren van Valkenburg gingen aan het eind van de 13e eeuw over tot het voeren van een wapen met een leeuw, de eerste heer die dit wapen droeg was Walram van Montjoie.

Programma

• Donderdag voor carnavalszondag: Leeuw auw wieverbal (oude wijven bal)
• Zaterdag voor carnavalszondag: Jaarlijks 'Inbloaze"van de zaate hermeniekes, 20:30 uur (inblazen dronken harmonie).
• Carnavalszondag: Sleuteloverdracht gemeentehuis, 11:11 uur. Jeugdcarnavalsoptocht, 15:11 uur
• Carnavalsmaandag: Grote optocht, 13:11 uur
• Carnavalsdinsdag: Lempkes Optocht, 20:33 uur

Gulpen

• Carnavalsnaam stad: Gullepe
• Oudste carnavalsvereniging: C.V. de Gaarekiekere
• De “Gaar”, in het woord Gaarekiekere, is een deur die uit twee delen bestaat. Deze zogenaamde staldeur die je vaak ziet in de typische vakwerkhuisjes in het Limburgse heuvellandschap. De oude Gulpenaren hingen over het onderste gedeelte van deze deur naar buiten te kijken, “kieken”.

Typisch Gulpen

Op carnavalsdinsdag wordt de grote Gulpener vastelaoves finale ingezet, een groot feest met optredens van bekende Limburgers en "zaat hermeniekes'. Deze traditie is in 2003 ingezet om het Gulpener carnaval extra leven in te blazen, en met succes. Jaarlijks trekt dit feest veel carnavalvierders naar de stad.

Programma

• Woensdag voor carnavalszondag: Seniorenzitting
• Zaterdag voor carnavalszondag: Prinsenreceptie en carnavalsbal
• Carnavalszondag: Jeugd optocht 14:33u
• Carnavalsmaandag: Grote optocht 14:11u
• Carnavalsdinsdag: Groeëte Gulpener vastelaoves finale (afsluiting carnaval)

Vaals

• Carnavalsnaam stad: Vols
• Oudste carnavalsvereniging: C.V. de Grensülle
• De Grensülle is vrij vertaald 'grens uilen'. Vaals ligt aan het drielandenpunt Nederland-België-Duitsland, drie landsgrenzen op een punt.

Typisch Vaals

Het Vaals carnaval is met zijn eigen taal rijk aan carnavalsliedjes. Anno 2016 zijn er 164 liedjes bekend. Vaals is niet de enige stad met zijn eigen carnavalsslagers maar de traditie is hier ouder. Zoveel carnavalsliedjes als in Vaals heeft geen enkele andere stad in Limburg.

Programma

• Donderdag voor carnavalszondag: Auw wieverdaach vols (oude wijvendag Vaals)
• Vrijdag voor carnavalszondag: Wies jrung-zitsoeng
• Zaterdag voor carnavalszondag: Kinderoptocht 14:00u
• Carnavalszondag: Sleutel overdracht 15:00u
• Carnavalsmaandag: Grote optocht 14:00u
• Carnavalsdinsdag: Eëtsetsoep-eise13:00u (erwtensoep eten), Springmiddag 15:00u

Weert

• Carnavalsnaam stad: Rogstaekersstad (al wordt de naam Wieërt meer gebruikt)
• Oudste carnavalsvereniging: C.V. De Rogstaekers
• De Rogstaekers betekent de rog stekers. De legende gaat dat een voerman in 1653 een rog verloor, een duivels beest dat doodgestoken moest worden. Niemand had in die tijd zo'n beest gezien, daar in Weert wonen de rogstaekers.

Typisch Weert

De Stichting 'Lambieck Knoup Wieërt' zorgt er jaarlijks voor dat serieus bedoelde gebeurtenissen, die achteraf lachwekkend uitpakten, op ludieke wijze aan de kaak worden gesteld. Tijdens deze 'Gouwe Lambieck Aovendj' vindt de uitreiking plaats van de bronzen, zilveren en gouden Lambieck voor de stomste streek van dat jaar. Ook grappige gebeurtenissen die buiten Weert plaatsvinden, Nerderlands en Belgisch Limburg, worden beloond met de 'Ieëre-Lambieck' (Ere-Lambieck).

Programma

• Carnavalszondag: Grote optocht over de singels 13.30u
• Carnavalsmaandag: Wichteroptocht Binnenstad (optocht binnenstad) 14:00u, Wichterhosmiddig (dansmiddag) 15.00u
• Carnavalsdinsdag: Lindeboom Fieëst oppe Merrentj (feest op de markt) 14.00u, Verbörre van de Rog (verbranden van de rog) 19.30u