Kerstmis: traditionele symbolen, versieringen en cadeaus

Kerstmis is de naam voor het geboortefeest van Jezus Christus, dus de viering van zijn verjaardag. Binnen het christelijke geloof is het een belangrijk terugkerend feest. In de westerse christelijke wereld wordt Kerstmis gevierd op 25 december. Sommige oosterse kerken vieren het feest eveneens op 25 december maar in de Russisch orthodoxe kerk valt Kerstmis 13 dagen later. Traditioneel bestaat er in de westerse wereld een Eerste Kerstdag op 25 december en een Tweede Kerstdag op 26 december.

Christus het licht van de wereld

Ooit vierden de Germanen vanaf 21 december het midwinterfeest of joelfeest waarbij het licht werd begroet en het boze werd verjaagd. Het joelfeest begon op de kortste dag en duurde twaalf dagen waarbij zogenaamde joelvuren werden ontstoken. Rond de Middellandse Zee werd op 25 december de zonnegod vereerd te weten Ra in Egypte en Helios in Griekenland.
Constantijn de Grote zou hebben bepaald dat de geboorte van Christus ook op die dag gevierd moet worden omdat Christus het licht van de wereld genoemd werd.

Kerkdiensten en toespraken tijdens Kerstmis

In veel kerken vinden op de avond voor Kerstmis en op de eerste kerstdag speciale kerstdiensten plaats. Van alle missen die door het jaar heen worden gevierd worden de kerstdiensten het meest bezocht. Op eerste kerstdag houden de Paus van Rome en monarchen en staatshoofden toespraken die uitgezonden worden op televisie en radio. De paus houdt zijn toespraak bij de Sint-Pietersbasiliek.

Kerststal een idee van Franciscus van Assisi

Centraal binnen de christelijke kerstvieringen staat de kerststal die als de directe verbeelding van de geboorte van Christus geldt. Het idee van een kerststal stamt van Franciscus van Assisi die in 1223 een stal zette in het Italiaanse dorp Greccio. Zijn idee komt voort uit het Evangelie volgens Lucas die beschrijft dat Jezus in een stal werd geboren en in een kribbe werd gelegd omdat er geen plaats was in de herberg. Een andere lezing van dit verhaal is van Justinus de Martelaar. Hij beschrijft dat Jezus in een grot geboren is omdat Jozef niets anders kon vinden om de nacht door te brengen. Dit verhaal zou ook kunnen kloppen omdat in die tijd grotten ook als stal werden gebruikt en er zelfs woonverblijven in de rotsen werden uitgehakt.

Traditionele kerststal

Hoewel veel minder dan vroeger houden nog talrijke mensen vast aan de traditie om een kerststal in huis te zetten. Soms zijn dat uitgebreide exemplaren met houtsnijwerk maar ook komen door kinderen gefröbelde stalletjes voor. De kerststallen met houtsnijwerk zijn bijvoorbeeld meegebracht van een vakantiereis naar Oostenrijk waar houtsnijkunstenaars dikwijls een uitgebreid aanbod hebben. Maar ook in eigen land worden nog steeds kerststallen in allerlei maten en uitvoeringen goed verkocht. Zoals het met zeer veel producten gaat zijn zij ook via internet verkrijgbaar. Knip en plakwerk door kinderen wordt vaak op school gemaakt in de tijd dat ze voorbereid worden op het feest van Kerstmis.

Kerstmis steeds commerciëler

In het christendom geldt Pasen eigenlijk als veel belangrijker dan Kerstmis. Maar de aansprekende thematiek van de geboorte van een kind en de daar omheen gevormde tradities, ook buiten het christendom, hebben van Kerstmis echter een groots feest gemaakt. Die tradities hebben zich van land tot land verschillend ontwikkeld. De Amerikaanse volkse en commerciële kerstgewoonten zijn bijvoorbeeld heel anders dan de oorspronkelijke westerse belevingen rond Kerstmis. Tegenwoordig valt wel steeds meer te constateren dat de commerciële zaken rond Kerstmis wereldwijd verbreid worden.

Ruim aanbod kerstversieringen en traditionele kerstboom

De kerstversieringen die in vele soorten artikelen verkrijgbaar zijn vallen uiteraard ook onder de commercialisering. Immers, hoewel sfeerbepalend heeft een kerstboom toch niets te maken met de geboorte van Christus en evenmin alles waarmee zo’n boom wordt opgetuigd. Een kerstboom is eigenlijk afkomstig van heidense gebruiken. Kwekers zorgen er voor dat tegen Kerstmis voldoende bomen zijn omgezaagd voor de verkoop hoewel zeer velen zijn overgegaan op een kunstboom. De versieringen vertonen elk jaar wel weer een andere trend om de verkoop van nieuwe spullen te bevorderen. Ook op deze markt heeft internet zijn intrede gedaan. Met enige fantasie zou wel kunnen worden aangenomen dat veel versiering in de zin van bloemen of kerststukjes zijn bedoeld om de geboorte luister bij te zetten.

Cadeaus met Kerstmis of met Sinterklaas

Het geven van geschenken is in de westerse wereld oorspronkelijk niet aan Kerstmis verbonden maar aan het feest van Sinterklaas op 5 en 6 december. Aan het eind van de vorige eeuw leek het alsof de uit Amerika overgewaaide gewoonte van kerstcadeaus ook hier de overhand zou krijgen ten opzichte van Sinterklaascadeaus. Veelvuldige kritiek op het vercommercialiseren van Kerstmis heeft er toe geleid dat het geven van geschenken zeker ook bij het Sinterklaasfeest is blijven horen. Maar het geven van (vaak dure) cadeaus heeft toch ook een belangrijke plaats ingenomen bij het kerstfeest.

Kerstpakket als speciaal cadeau

Een speciaal soort kerstcadeau is een kerstpakket dat veelal door werkgevers aan werknemers wordt gegeven. Het geven van een kerstpakket is een traditie geworden vooral in Nederland en Engeland en bestaat meestal uit een doos gevuld met allerlei artikelen. Die artikelen zijn voor het overgrote deel etenswaren of drank maar ook bijvoorbeeld spullen die vooral bij Kerstmis horen zoals kaarsen.

Lees verder

• Kerstmis vieren naar eigen wens
• Smikkelen van de rumpot als kersttraditie