Zalig kerstfeest

Kerst is een tijd van lekker eten en gezelligheid. Voor de meeste mensen ook de viering van de geboorte van Jezus. Alleen dit is niet het enige verhaal achter het kerstfeest. Er zijn veel meer oorsprongen van het kerstfeest en het word door iedereen anders gevierd.

De oorsprong van het kerstfeest

Met Kerstmis vieren de Christenen de geboorte van Jezus, waarmee Zijn verjaardag. Dat is niet altijd zo geweest want, in de eerste eeuwen van onze jaartelling was het voor Christenen niet de gewoonte om een verjaardag te vieren. Alleen de Romeinen vierden verjaardagen. Veel volken vierden midden in de winter het feest. De Germanen vierden rond 25 december joelfeesten. Dat zijn feesten van dankbaarheid voor wat geweest is en de hoop voor wat nog komen moet. Ze duurden dertien dagen en twaalf nachten (van 24 december tot 6 januari). Ze sloten direct aan op de grote slachttijd. Er werd niet gewerkt, maar wel enorm veel gegeten, gedronken en lawaai gemaakt. Het lawaai was bedoeld om de geesten die tegen het einde van het jaar te voorschijn kwamen te verjagen. Ook werden er enorme vreugdevuren aangestoken in een poging om de stervende zon te laten herleven. Er was een Scandinavische gewoonte om met Nieuwjaar, huizen en schuren te versieren met groenblijvende takken. Hiermee wordt de overwinning van het leven op de dood uitgebeeld. Ook het maken van kransen van hulst (stekelige bladeren) is een populaire kersttraditie die we hebben overgenomen. De oude Romeinen gebruikten hulsttakken om tempels te versieren tijdens de Saturnalia, een zeven dagen durend feest dat gewijd is aan Saturnus, de god van de landbouw. Bij dat feest hoort ook het uitdelen van geschenken.

Kerst op 25 & 26 december

Op de helft van de vierde eeuw, deed Paus Julius I onderzoek naar de geboorte van Jezus Christus. Toen hij klaar was met zijn studies, zei hij dat 25 december de dag was waarop Jezus Christus was geboren. Voordat hij dat zei, was er heel wat verwarring erover. Er waren eindeloze ruzies en vele discussies over wanneer Hij was geboren. Niemand was zeker van het jaar, dus zeker niet de maand en dag! Dus eigenlijk is Jezus Christus niet geboren op 25 december! In de Bijbel staat dat Zijn ouders van Nazareth naar Bethlehem hebben gereisd, voor de Romeinse volkstelling. Die werden om de 40 jaar gehouden. Bij de juiste datum dachten sommige schrijvers ook dat het 16 of 20 mei was. Anderen dachten 9, 19 of 20 april en weer anderen 6 of 18 januari, maar ook 29 maart en 29 september. Dus de exacte datum weer niemand…

De Kerstboom

Wanneer we een spar kopen en mee naar huis nemen, staat het meestal in de hal of de huiskamer. Kerstbomen hebben eigenlijk weinig met Jezus Christus te maken. Dus wat doet het daar? Het zit zo, dat vroeger de spar werd vereerd. Eigenlijk de boom die werd vereerd was de machtige eik. 1200 jaar geleden werd de eik vooral vereerd door de Germanen. Er werd hen gezegd henzelf te bekeren naar het christendom, maar dat wilden ze niet. De reden dat het de spar werd, was dat het een driehoekige vorm heeft. Net als de piramide, waar dit misschien ook vandaan komt: God de Vader bovenaan en De Zoon en de De Heilige Geest aan de onderste 2 punten, een driehoek. Wat toevallig de vorm is van een spar.

De Kerstboom in Nederland

De kerstboom is pas na de Tweede Wereldoorlog in Nederland bekend gemaakt. In de 19e eeuw zagen we bij mensen die wat met Duitsland hadden een Kerstboom thuis. Later kwam de Kerstboom bij de zondagsscholen en in de katholieke kerk naast de kribbe. Er lagen toen all pakjes onder de boom, maar cadeaus geven was in Nederland nog wel onbekend. Het kerstfeest vond men een feest en niet iets om een versierde kerstboom op te zetten. Een gekleurde prent uit de 19e eeuw laat het verhaal zien van het lot van een kerstboom, dat door een Nederlandse arbeider wordt omgezaagd en naar de markt wordt gesleept. Daar werd de boom verkocht en versiert met lichtjes en suikergoed. Nu is het een gewoonte om de kerstboom op te zetten, het is helemaal niet meer weg te denken! In Gouda wordt jaarlijks het festijn ‘Gouda bij kaarslicht’ gehouden, een traditie van al vijftig jaar!

De Kerstboom versieren

Het versieren van de kerstboom heeft veel meer te betekenen, dan dat het alleen gezellig is. Ook de kerstboom heeft een achtergrond. In de duistere middeleeuwen, toen de mensen nog in boomgeesten geloofden, versierden de mensen elke winter de bomen. Als de bomen in de herfst hun bladeren verloren, geloofde men dat de bomen hen verlaten had. Om de boomgeesten tevreden te houden, versierden ze de bomen. Dit verhaal kwam ook terecht in het oude Europa, waardoor zij het idee kregen om rond de Kersttijd een boom binnen te zetten. Toen in Duitsland de nieuwe gewoonte ontstond om een kleine spar binnen te zetten, werden die versierd zodat de boomgeesten niet kwamen. De versieringen gingen zich uitbreiden. Fruit, broodjes en snoepgoed werden in de takken gehangen. Er kwamen papieren rozen bij ter ere van ‘Onze Lieve Vrouw’.

De kerstman

De kerstman had niet altijd een witte baard en rode kleren. Hij werd niet eens getrokken door zijn rendieren. In vroegere tijden vreesden de mensen voor de strenge winters. De mensen deden hun best om de winter warm door te brengen. De Vikingen deden dit door iemand te verkleden als ‘winter’ om het leuk te hebben. De Britten namen die gewoonte over en noemden hem ‘Vadertje Winter', 'Oude Winter' of 'Vadertje Kerstmis’. Hij werd op veel kerstactiviteiten erbij gehaald en hij gaf dan veel lekkers. Heel vroeger kwam de kerstman niet met cadeaus en kwam hij ook niet via de schoorsteen binnen. Hij trok gewoon van huis naar huis, klopte aan, ging een poosje eten en drinken en dan ging hij verder. Veel later werd hij verward met onze Sinterklaas! Misschien komt hij daarom door de schoorsteen …

De oorsprong van onze kerststal

Het plaatsen van een kerststal is een van de gewoontes van de Christenen. In kerken uit de 6e eeuw zijn er mozaïeken bekend van de geboorte van Jezus, maar pas veel later in de 13e eeuw, maakte de heilige St. Franciscus bekend dat er afbeeldingen ervan zijn gemaakt. Dat werd vanaf dat moment erg populair en steeds meer mensen begonnen mee te doen met de hype. Toen St. Franciscus in 1220 Bethlehem bezocht, was hij zo in de indruk op de wijze hoe ze Kerst vieren, dat hij besloot hetzelfde in zijn eigen dorp uit te voeren. In 1224 bouwde hij met toestemming van de Paus een kribbe in een grot en legde er een stenen beeld van Jezus Christus in, dat hij met dieren omringde. Op deze manier ontstond de Kerststal.

Oude tradities in Nederland

Kerkklokken in Twente

Het luiden van de kerkklokken op kerstavond, ‘Hillige Oavond’, klinkt anders dan het geluid van een doodsklok, de alarmklok en de zondagsklok. Er worden drie klokken tegelijk geluid en dit vereist veel kracht en gedoe. Zeer weinig mensen verstaan de hele maat: eerst de kleine klok, dan de brandklok en nog een keer de kleine klok tussen de twee brommende slagen van de grote klok. In Borne, Denekamp en Markelo wordt deze traditie nog steeds toegepast, net als in het oosten van Groningen

Bijgeloof

Een oud volksgeloof verteld over Derk-met-de-beer. Het wezen had een behoefte om dingen te vernielen. Als men met Kerstmis niet al het gereedschap op het erf achter slot en grendel had weggeborgen, kwam Derk-met-de-beer ’s nachts alles vernielen, het vuil maken of het verstoppen. Dit verhaal heeft ook te maken met de gewoonte om in nieuwjaarsnacht alles wat los en vast zit van erven en tuinen mee te nemen. Dit komt nog veel voor, vooral op de Waddeneilanden, Friesland en Twente. Het is eigenlijk niet de bedoeling iets te vernielen, maar het gebeurt gelukkig niet zo vaak dat er eigendommen worden vernield.