Heerwegen in het Romeinse Rijk en hun functie

De Romeinen legden naar alle delen van het Romeinse Rijk wegen aan. In totaal waren dat vele duizenden kilometers. De wegen waren vooral bedoeld voor het verplaatsen van de legers en ook voor de handel en reizigers. De Romeinse naam voor zo’n weg is via. In het Nederlands spreken we van heerweg, of heirweg, of heerstraat, of heirbaan. Heer is afkomstig van het Germaanse harja en betekent leger. Het woord heer is echter in onbruik geraakt als aanduiding voor leger.

Heerwegen tijdens Romeinse Rijk vooral voor militaire doeleinden

Heerwegen waren de snelwegen uit de Romeinse tijd die speciaal werden aangelegd om de legers over te kunnen verplaatsen ingeval er ergens een opstand was. Daarnaast werden heerwegen ook gebruikt om keizerlijke berichten en boodschappen snel te versturen. Zo konden koeriers snel de orders van de generaals via het uitgebreide wegennet van de ene naar de andere plek brengen. Voor die koeriers stonden overal stallen langs de wegen waar ze van paard konden wisselen. Ook werden de wegen gebruikt om de soldaten van voedsel te voorzien en om materialen te vervoeren om forten en wachttorens te bouwen.

Ook functie voor handel naar Rome en reizigers

De wegen hadden echter niet alleen een militaire functie maar waren ook van groot belang voor de handel. Veel goederen werden via die wegen naar Rome gebracht. Het gezegde: “Alle wegen leiden naar Rome”, vindt dus zijn oorsprong in de heerwegen die inderdaad allen naar Rome leidden omdat Rome het centrum van het Romeinse Rijk was. Maar ook gewone burgers zoals reizigers mochten de wegen gebruiken. Voor hen bevonden zich overal herbergen langs de wegen om te eten en te rusten. Op stenen palen was aangegeven hoe ver het nog was naar een volgende stad.

Aanleg van heerwegen

Heerwegen werden aangelegd door soldaten. Zij bouwden de wegen met materialen uit de streek. De aanleg gebeurde in lagen van verschillende grondstoffen. De onderlagen bestonden uit verhoogd zand en kiezel en kleine stenen. De bovenlaag bestond uit kasseien. Als er weinig kasseien voorhanden waren was de bovenlaag soms van hout. Om verzakking tegen te gaan werd de onderlaag van aarde aan beide zijden bijeen gehouden door boomstammen en werd de aangestampte aarde afgedekt met dunne takken. Dit werd vooral toegepast op drassige grond. Tenslotte werd aan beide zijden een greppel gegraven om het water af te kunnen voeren. Een heerweg kon wel tot acht meter breed zijn.

Binnen 600 jaar 80.000 kilometer heerwegen

De eerste grote heerweg, Via Appia, legden de Romeinen aan in 312 voor Christus. Zeshonderd jaar later lagen er honderden wegen in het Romeinse Rijk met een totale lengte van 80.000 kilometer. De meeste wegen hadden een kaarsrechte lijn. Er werden ook bruggen en tunnels gebouwd. Het traject van de heerwegen verliep voornamelijk over natuurlijke hoogtes die veilig lagen ten opzichte van de rivieren. Daardoor bleven de wegen begaanbaar ook tijdens overstromingen en overtollige regen. Soms werd een heerweg aangelegd over een nog oudere weg die was aangelegd door de Kelten en door hen als handelsweg werd gebruikt.

Soms verval tot modderwegen

Na de instorting van het Romeinse Rijk werden veel heerwegen niet meer onderhouden. Alleen de wegen tussen de belangrijkste steden bleven in gebruik en anderen vervielen soms tot modderwegen. De overgebleven heerwegen waren eeuwenlang de voornaamste verbindingen tussen de Europese steden. Pas vanaf de achttiende eeuw werden ze ontoereikend vanwege het steeds toenemende verkeer en werden veel nieuwe wegen aangelegd.