Hr. Ms. O16: zwemmen voor je leven

In het donker lagen ze daar in het water voor de kust van Maleisië. Vijf personen. Slechts één van de vijf zou dit overleven. Als u denkt dat dit het begin is van een thriller of een avonturenverhaal heeft u het mis. Dit is waar gebeurd! Dit is het verhaal van de Nederlandse onderzeeboot Hare Majesteit 16 (O16) en zijn enige overlevende in de Tweede Wereldoorlog; bootsman Cor de Wolf. Een verhaal van succes waardoor de O16 het record zou halen van meest succesvolle Nederlandse onderzeeboot ooit. Maar ook een verhaal van een ramp met maar één overlevende.

De Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië

Nederland was sinds mei 1940 bezet door de Duitsers. De Nederlandse regering was gevlucht naar Engeland. De Amerikanen weigerden echter om de oorlog aan Duitsland te verklaren en bleven neutraal. Op 7 december 1941 viel de Japanse vloot de Amerikaanse haven Pearl Harbor aan waarmee het startsein werd gegeven voor de oorlog in de Stille Oceaan. Om de Amerikanen over te halen zich ook in de oorlog tegen de Duitsers te storten, en vanwege de uitgebreide Engelse bezittingen in Azië verklaarde Engeland de oorlog aan Japan. De Nederlandse regering verklaarde net als zijn bondgenoot Engeland dezelfde dag nog de oorlog aan de Japanners.

Onderzeeboot of duikboot?

De ‘O’ in O16 staat voor onderzeeboot maar volgens de officiële uitleg van de Koninklijke Nederlandse Marine is de O16 een duikboot en geen onderzeeboot. Wat is het verschil? Een duikboot is een boot die voornamelijk aan de oppervlakte vaart. De duikboot duikt onder water om ten eerste, een vijandelijke torpedobootjager of vliegtuig te ontvluchten. Ten tweede zal een duikboot onder water duiken om een aanval met een torpedo ongezien uit te voeren.

Een onderzeeboot echter is volgens de Nederlandse Koninklijke Marine een boot die voornamelijk onder water vaart. Voornamelijk na de Tweede Wereldoorlog kwamen deze onderzeeboten of onderzeeërs in gebruik bij de marine. Na de Tweede Wereldoorlog werd deze techniek immers pas beschikbaar.

O16 record

De O16 was gebouwd in 1936 door de Koninklijke Maatschappij de Schelde in Vlissingen. In 1939 werd de O16 verbonden aan de onderzeebootdienst in Nederlands-Indië. Met het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog voor Nederland (in Europa op 10 mei 1940) lag de O16 dus in de Nederlandse haven Tandjong Priok (Nederlands-Indië).

Op 1 december 1941 werd besloten om de O16 onder Brits commando in Singapore te plaatsen. De O16 was net in Singapore aangekomen toen zij de missie kreeg om op jacht te gaan naar Japanse schepen in de Zuid-Chinese zee. De O16 ging op jacht naar Japanse prooi en wist deze te vinden. In de eerste dagen tot 15 december 1941 wist de O16 maar liefst drie Japanse troepentransportschepen te zinken de: Tosan Maru (8.666 ton), Asosan Maru (8.812 ton) en de Kinka Maru (9.306 ton). Tot aan de dag van vandaag is dit het record van de Nederlandse onderzeebootdienst van het aantal schepen vernietigd op één dag (12 december 1941). Tevens wist de O16 drie Japanse schepen: Ayatosan Maru (9.788 ton), Sakura Maru (7.170 ton), en de Ayatosan Maru (9.788 ton), ernstig te beschadigen.

De fatale mijn

Na regen komt zonneschijn is het gezegde maar in het geval van de O16 is het andersom. Na zonneschijn (het record) kwam regen (de ramp). Op de terugweg van het enorme succes van de O16 sloeg het noodlot toe. In de nacht van 14 op 15 december 1941 stonden vijf bemanningsleden en de kapitein van de O16 op het dek van de onderzeeboot die boven water richting Singapore voer. Zonder dit te weten was de O16 in de golf van Siam in een Japans mijnenveld gevaren. Om half drie in de nacht klonk plotseling een enorme explosie. De commandant van de O16, (Luitenant ter zee 1ste klas) A.J. Bussemaker en de oudste officier (Luitenant ter zee 2e klas) C.A. Jeekel, probeerden tevergeefs nog het luik van de onderzeeboot O16 te sluiten maar het was al te laat. De 41 bemanningsleden binnenin gingen binnen een minuut met de onderzeeboot ten onder.

Zwemmen om te overleven

Vijf bemanningsleden en de commandant van de O16 hadden de explosie en het zinken van de onderzeeboot overleefd: A.J. Bussemaker, C.A. Jeekel, A.F. Bos, F.X. van Tol, F. Kruijdenhof en C. de Wolf. Vijf van de zes opvarenden vonden elkaar door roepen in de donkere nacht terug. De commandant A.J. Bussemaker konden ze echter niet meer vinden.

Dat een onderzeeboot zinkt is niet echt bijzonder in oorlogstijd. Dat slechts één bemanningslid van deze onderzeeboot, na een record aantal uren zwemmen, het drama zou overleven is buitengewoon. Eén voor één gaven de krachten van de bemanningsleden die de mijn hadden overleefd het op en verdronken ze. Vrijwel allemaal hadden ze heldhaftig gezwommen en elkaar ondersteund. Bootsman Cor de Wolf dreef en zwom maar liefst 38 uur waarna hij door een verandering in de stroming eindelijk aankwam op een eiland. Hij was de enige overgeblevene. Na een zwemprestatie van een enorm formaat van 38 uur was hij weer op het land. Hij werd gered en kwam terug in Batavia (Jakarta). Ironisch genoeg weigerde Cor de Wolf om met het vliegtuig naar Soerabaja te vliegen. Hij vond vliegen namelijk onveilig en ging dus liever met de boot.

Aanvankelijk dacht de Nederlandse marine dat Cor de Wolf zich had vergist in de coördinaten waar de O16 was vergaan. Men dacht dat het niet mogelijk zou zijn om 38 uur op zee te zwemmen. In 1995 werd het wrak van de O16 echter gevonden en kon men aan de hand van de stroming inderdaad het verhaal van Cor bevestigen.

In november 1983 overleed Cor de Wolf.