De prinses van Zweeloo

In 1952 werd in het Drentse dorp Zweeloo een fascinerende historische ontdekking gedaan. Men vond er het graf van een buitengewoon rijk uitgedoste vrouw, die waarschijnlijk in de vijfde eeuw na Christus begraven was. Wie was zij? Waarom kreeg zij al die sieraden mee in haar graf en waarvoor dienden de twee grote sleutels die zij droeg? Waarom waren er zes paarden vlakbij haar begraven? Hoorden die paarden bij haar? Vanwege de uitdossing van de vrouw (die behalve op grote rijkdom waarschijnlijk ook op grote macht duidde), besloot men om haar de bijnaam ‘de prinses van Zweeloo’ te geven. In het Drents Museum te Assen zijn reconstructies te zien van de kleren en de sieraden die deze ‘prinses’ droeg in haar graf.

De vondst van het grafveld

In 1952 waren er zandwinningswerkzaamheden bij de es van Zweeloo (tegenover de Nederlands Hervormde Kerk). De toen 26-jarige schoolmeester Jan Jeuring had een grote passie voor archeologie. Toen hij hoorde over de zandafgraving, ging hij er poolshoogte nemen, om te kijken of er toevallig tussen het zand in die bodem nog iets bijzonders te vinden was.

Tot zijn verbazing vond hij stukken hout (van oude grafkisten) en sieraden. Hij informeerde de burgemeester hierover. Die zorgde ervoor dat een befaamde archeoloog, professor A.E. van Giffen, deze plek zou gaan onderzoeken. Er bleek daar in de grond een zogenaamd 'Rijengrafveld' te liggen. Tijdens het onderzoek groef men 110 graven op. Waarschijnlijk werd de begraafplaats tussen de 5e en de 9e eeuw gebruikt.

Eén graf trok de bijzonder aandacht van de onderzoekers: hier was een dame begraven die waarschijnlijk zeer rijk en van hoge komaf was, zo bleek uit de kleren en de sieraden die ze droeg. Alles uit dit graf werd in het laboratorium uitgebreid onderzocht.

De kleding en sieraden van de prinses van Zweeloo

Sieraden uit diverse streken van Europa

De vrouw droeg een linnen gewaad. Dit was bij haar schouders met twee vergulde spelden gesloten. Ze droeg om haar nek twee kettingen; aan de ene zaten blauwe glaskralen en aan de andere barnstenen kralen. Ook droeg zij om haar nek nog een bevertand en twee zilveren voorwerpen. Ze had om haar middel een ketting waaraan twee bronzen sleutels en zeer grote glaskralen zaten. De vrouw had ook een wollen mantel aan, die met een grote, bronzen vlinderfibula gesloten werd. Het bijzondere aan de sieraden die zij droeg, was onder meer dat die waarschijnlijk uit zeer diverse streken van Europa kwamen.

Bijzonder gewaad

Het gewaad dat zij droeg was ook bijzonder. Het was van een zeer verfijnde stof; het moet indertijd een technisch hoogstandje zijn geweest om zoiets te produceren. Men heeft geprobeerd om dit gewaad zo exact mogelijk na te maken. Hiervoor moest men eerst een speciaal weefgetouw bouwen en vervolgens is men met dat getouw drie maanden aan het weven geweest, om uiteindelijk een kopie van dit gewaad te produceren.

Wie was de prinses van Zweeloo?

Er ontbreken verdere historische bronnen, die uit zouden kunnen wijzen wie de zogenaamde prinses van Zweeloo in werkelijkheid was. Haar echte identiteit zal dus waarschijnlijk altijd onbekend blijven. Puur wetenschappelijk gezien is dat natuurlijk erg jammer, maar een voordeel hiervan is, dat dit volop ruimte geeft om allerlei prachtige, mythische verhalen te bedenken. Wie was die rijke dame? Wat deed zij in Drenthe? Hoe is zij overleden? Hoe kwam zij aan al die sieraden, die uit allerlei streken van Europa kwam? En waarvoor waren de twee sleutels bedoeld, die zij bij zich droeg in het graf?

Paardengraven

Nabij het graf van de 'prinses van Zweeloo' vond men ook zes graven van paarden. Mogelijk stammen zij uit dezelfde tijd als het graf van de prinses. Dit leidde tot de speculatie dat deze paarden mogelijk als 'grafgift' aan de 'prinses' mee zijn gegeven. Misschien waren dit tijdens haar leven al haar paarden? Mogelijk geloofde men indertijd dat de geest van de 'prinses' samen met de geesten van die paarden naar de hemel kon rijden? Of waren die paarden grafgiften om de goden positief te stemmen? Of misschien hadden die paarden en de 'prinses' eigenlijk helemaal niets met elkaar te maken en liggen ze toevallig vlak bij elkaar?

Historische context

Het grafveld stamt waarschijnlijk uit het midden van de vijfde eeuw na Christus. Drenthe was in die periode (de vroege middeleeuwen) waarschijnlijk een arm gebied, waar niet veel mensen woonden. De overige graven op deze begraafplaats waren qua 'grafgiften' doorgaans ook arm, hetgeen voor een nog groter contrast zorgde met het graf van de 'prinses van Zweeloo'. Indertijd was Drenthe nog niet gekerstend. Het was indertijd de gewoonte om aan overledenen giften mee te geven in hun graf, voor in het hiernamaals.

Drents Museum

In het Drents museum te Assen is de reconstructie van de kleren van de 'prinses van Zweeloo' te bezichtigen. In dit museum zijn ook diverse andere belangrijke archeologische vondsten uit Drenthe te bezichtigen, waaronder de beroemde 'Boot van Pesse' (de oudste boot ter wereld) en de veenlijken van 'het meisje van Yde' en 'het paar van Weerdinge'.

Zweeloo

In Zweeloo zijn informatieborden geplaatst bij de plek waar indertijd de 'prinses van Zweeloo' werd gevonden. Het esdorp Zweeloo ligt in de gemeente Coevorden, bij het riviertje 'de Aalderstroom'. De informatiepanelen bevinden zich schuin tegenover de kerk van Zweeloo, aan de weg naar Noord-Sleen.