Napoleon en de Russische veldtocht naar Moskou in 1812
In de Russische hoofdstad Moskou bevindt zich op de rechteroever van de Moskva het 110 hectare grote Grokipark. Hier bevindt zich een uitkijkpunt over de stad. Op deze plek overzag keizer Napoleon Bonaparte in het jaar 1812 zijn veroverde stad. Als een veroveraar uit het westen reed hij daarna een spookstad in. Wat een grandioze veldtocht tegen tsaar Alexander moest worden werd een gigantische nachtmerrie voor de keizer en zijn soldaten van La Grande Armée.
Bondgenootschap met het keizerrijk Rusland
Na de ontmoeting van de twee keizers Napoleon en Alexander in Tilsit was er een bondgenootschap ontstaan tussen het Franse en het Russische keizerrijk. Echter de Russische adel voerde continu hun druk op de tsaar op zodat hij zijn alliantie met Napoleon zou opheffen. De sfeer tussen de twee hoofdsteden koelde snel af. Op 30 november 1809 deelde Napoleon zijn echtgenote keizerin Josephine mede dat hij het huwelijk zou laten ontbinden en op zoek zou gaan naar een echtgenote die hem een troonopvolger zou schenken. Zijn oog had hij reeds laten vallen op Anna, de zestienjarige zus van de tsaar. Via de ambassadeur in St. Petersburg werd het verzoek tot uithuwelijking gedaan. Echter kreeg Napoleon het voor hem negatieve antwoord dat de tsaar zijn zus nog te jong vond om te trouwen en daarom zeker nog twee jaar zou moeten wachten totdat zij meerderjarig zou zijn. Die tijd had Napoleon niet, dus werd snel een andere kandidaat gevonden in de persoon van de Oostenrijkse prinses Marie Louise. Het bondgenootschap dat gebaseerd was op de persoonlijke vriendschap tussen de twee mannen had ernstige averij opgelopen.
Groot Hertogdom Warschau
Alexander kwam steeds meer onder druk te staan van de hofadel. Zij spoorden hem aan om het Groot Hertogdom Warschau opnieuw deel uit te laten maken van Moedertje Rusland met de tsaar als koning van Polen. De Russische adel stond zeer wantrouwig ten opzichte van de Franse keizer. Napoleon had reeds de civiele code in het Groot Hertogdom in werking gesteld, waarbij de Joden politieke rechten kregen en de lijfeigenen hun vrijheid. Dit werd gezien als een concrete dreiging van de politieke constellatie in Rusland. In april 1812 zond Alexander een ultimatum naar Napoleon. De Franse keizer moest al zijn troepen uit Polen en Pruisen evacueren. Dat zag de tsaar als begin van een nieuwe regeling voor de grenzen van het Russische rijk. Het gevolg was dat Napoleon besloot tot een oorlog met Rusland.
La Grande Armée
Op 24 juni 1812 staken regimenten van La Grande Armée vanuit het Groot Hertogdom de rivier de Niemen over. Een multi-linguïstisch leger van 530.000 manschappen stak in acht dagen de grens van het keizerrijk Rusland over. Dit leger bestond uit soldaten van twintig landen, waarbij een derde uit Frankrijk afkomstig was. De rest sprak talen als Italiaans, Duits, Nederlands, Deens, Portugees en Pools. De Duits sprekende soldaten kwamen uit landen en streken als Beieren, Zwitserland en Noord-Duitsland. De keizerlijke garde bestond uit 45.000 man en was bedoeld als elite-eenheid.
28 miljoen flessen wijn
De veldtocht in Rusland behelsde een immense operatie. Niet alleen moesten meer dan een half miljoen soldaten de tocht te voet of te paard van de Poolse grens naar Moskou maken, ze moesten ook gevoed worden. Daarom waren er 28 miljoen flessen wijn en twee miljoen flessen brandy meegenomen. Verder waren er 30.000 karren en andere vervoersmiddelen aanwezig. Het totaal aan paarden reikte de 150.000 stuks en het aantal kanonnen bedroeg 1.000. Dit enorme leger rukte langzaam richting de grootste stad van het Russische keizerrijk op.
De slag bij Borodino
Het leger van de tsaar ontweek gedurende een lange tijd elke militaire confrontatie. De tactiek van de veldslag was ingeruild voor de tactiek van de verschroeide aarde. Tijdens de veldtocht werden Napoleon en zijn leger geconfronteerd met platgebrande dorpen en verbrand of verstopt voedsel. De inwoners waren gevlucht, zodat er voor Napoleon niets anders overbleef dan verder en steeds dieper op te trekken in Rusland. Het enige wat de keizer veroverde was lege ruimte. Dit duurde zeven weken lang voordat er een eerste echte veldslag zou plaatsvinden. Bij de plaats Borodino werd er slag geleverd tussen de twee legers, waarbij aan Franse zijde 33.000 doden vielen en aan Russische zijde 44.000. Napoleon vervolgde zijn weg naar Moskou, de oude hoofdstad van het Russische keizerrijk. Op 13 september 1812 bereikten de eerste regimenten de buitenwijken van Moskou. Bijna drie maanden had La Grande Armée erover gedaan om de stad te bereiken. Lang zouden ze echter niet van de victorie kunnen genieten.
Moskou brandt
Napoleon arriveerde voor het eerst in zijn leven op 15 september 1812 in Moskou, echter was er geen comité van notabelen om hem de sleutels van de stad aan te bieden. Er was ook geen gezand van de tsaar om vredesonderhandelingen aan te gaan. Er waren zelfs geen Russische burgers om de binnenkomst van Napoleon in hun stad gade te slaan. Van de 250.000 inwoners waren er slechts 15.000 achtergebleven, voornamelijk bedelaars en criminelen. In Moskou heerste dezelfde stilte als die op de Russische vlakten. Napoleon betrok het Kremlin als zijn persoonlijke hoofdkwartier. Diezelfde nacht braken er al sporadisch branden uit in Moskou. En ook de volgende dag en de dag daarop braken er steeds meer branden uit in de stad. De branden werden aangestoken door de voormalige gevangenen die dit deden op last van de Russische gouverneur Rostopchin. Met veel moeite blusten de bezetters met emmers water de branden. Een andere manier was niet mogelijk omdat de brandblusapparaten in de stad ontbraken. Al snel veranderde Moskou in een zwart geblakerde stad. Napoleon overdacht de mogelijkheid om op te rukken naar de Russische hoofdstad St. Petersburg waar de tsaar en de hofhouding zich bevonden. Echter zou dit het grote gevaar van een geïsoleerd leger met zich meebrengen. Midden oktober 1812 besloot Napoleon tot de terugtocht.
Aanvallen der Kozakken
Op 19 oktober 1812 verlieten de eerste soldaten van La Grande Armée hun veroverde stad. Na een verblijf van 35 dagen keerden ze met lege handen terug naar het Groot Hertogdom Warschau. Van de 530.000 sterke invasieleger waren er nog 90.000 infanteristen en 15.000 cavaleristen over. Van de duizend kanonnen werden er 569 meegenomen op de terugtocht en 10.000 wagens vervoerden voedsel voor een periode van slechts twintig dagen. Tijdens de terugtocht naar West-Europa werd het leger aangevallen door de kozakken. Als felle wespen staken ze de terugkerende soldaten, echter een veldslag werd uit de weg gegaan. Oorspronkelijk had Napoleon een zuidelijke route gepland om terug te keren, echter werd zijn pad geblokkeerd door het Russische leger onder leiding van Kutuzov. Napoleon werd gedwongen een noordelijke route te nemen en kwam bij Borodino terecht op hetzelfde pad als de heenweg. Het was de route waar de dorpen in as lagen en geen voedsel te verkrijgen was. Op 29 oktober viel sneeuw en de nacht daarop begon het flink te vriezen. Al snel werden de kanonnen achtergelaten in de sneeuwvlaktes van Rusland.
Overtocht over de Beresina
Op 6 november 1812 vroor het 22 graden Celsius. Het leger sjokte verder in zware sneeuwstormen, zonder effectieve gezichtsbescherming. De laatste beproeving stond voor veel soldaten nog voor de deur. Op 25 november bereikte de voorhoede van het leger de rivier de Beresina. De bruggen waren echter al door de Russen vernietigd. Normaal gesproken was de Beresina gedurende dit jaargetijde bevroren, echter was nu de rivier gevuld met enorme ijsschotsen. Vierhonderd pontonniers bouwden onder erbarmelijke omstandigheden twee bruggen die op dat moment het leven redden van zo'n 49.000 soldaten. Op 27 november trok Napoleon de rivier over. Op de 28ste bombardeerden troepen van generaal Wittgenstein de vluchtende Fransen. Haast om de bruggen over te steken was dus geboden. Op de 29ste van die maand was La Grande Armée, of wat daar nog van over was, aan de overkant. Hierna vernietigden zij de twee bruggen.
Napoleon in Parijs
Napoleon besloot om nu zo snel mogelijk terug te keren in de Franse hoofdstad nog voordat de slechte tijding het Franse volk zou bereiken. Via Warschau, Posen en Maintz arriveerde Napoleon op 18 december 1812 in zijn paleis Les Tuileries in Parijs. Het commando over het terugtrekkende leger was tijdelijk in handen van Murat, de zwager van Napoleon. De Russische veldtocht was een enorm fiasco gebleken, en zou de eerste stap zijn in de ondergang van Napoleon. Moskou was de prelude van de veldslagen te Leipzig en van Waterloo.
© 2015 - 2024 Aurelius, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Geschiedenis van Wit-RuslandIn Wit-Rusland hebben in de afgelopen eeuwen veel verschillende volken gewoond, zoals de Slaven, de Vikingen en de Tatar…
Napoleon in Amsterdam in 1811Het keizerlijk paleis aan Place Napoléon in Amsterdam zal tegenwoordig weinig mensen iets zeggen. Dit was echter in de j…
Bronnen en referenties
- V. Cronin, Napoleon (Londen 1971).
- J.H. Rose, The Life of Napoleon I (Londen 1929).
- David Nicholls, Napoleon. A Biographical Companion (1999).
- J. David Markham, Napoleon voor dummies (2006).
- Philip J. Haythornthwaite, The Napoleonic Sourcebook (1999).
- Alan Palmer, Napoleon in Russia (Londen 1967).
- Adam Zamoyski, 1812. Napoleons fatale veldtocht naar Moskou (Amsterdam 2004).