Journalistiek tijdens en na de Tweede Wereldoorlog

Journalistiek tijdens en na de Tweede Wereldoorlog Omdat Nederland in de Tweede Wereldoorlog onder Duits regime viel, moesten journalisten zich aan bepaalde persvoorschriften houden. In persvoorschriften stond welk nieuws wel en niet in kranten besproken mocht worden. Hiermee bleek de journalistiek weinig kritisch en een 'schoothond' van de samenleving. In een latere fase nam de Duitse propaganda zelfs helemaal de overmacht. Redacties van Nederlandse kranten werden compleet vervangen door redacteuren in dienst van de nazi's. Na de oorlog kwam veel kritiek op de journalistiek in deze periode. Dit leidde tot een nieuwe journalistieke aanpak na de oorlog.

Journalistiek in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog

Toen Nederland onder Duits regime viel, veranderde er veel aan de berichtgeving in Nederland. Er waren twee fases waarmee de journalistiek zich geleidelijk aan ontwikkelde. In fase 1 was er sprake van een heimelijke overname en controle over de berichtgeving. Onopvallend werd er voor een verandering in de journalistiek gezorgd. Het vertrouwen van het volk werd daarbij behouden, en ook werd men (onbewust) enthousiast over de nazi-ideologie. In deze eerste fase golden een aantal persvoorschriften. Zo waren er verboden persberichten; zoals foto's, tekeningen of andere afbeeldingen van de Koninklijke familie, het Nederlandse leger of van joden. Andere persberichten waren ongewenst, zoals Engelse mode of Schotse rokjes, foto's van verwoestingen meidagen 1940, foto's die medelijden opwekken voor joden of andere volksvreemde elementen, foto's van Amerikaanse filmsterren of Engelse kinderverhalen. Andere onderwerpen werden juist benadrukt in de persberichten in de eerste fase: begrippen 'nieuwe orde', 'nieuw Europa' of 'broederlijke samenwerking'.

In fase 2 was de pers inmiddels zo ver beïnvloed door de geleidelijke inhoudsverandering in fase 1. Nederland was een openlijke spreekbuis geworden voor de Duitse propaganda. Zelfs hoofdredacteuren en redacties waren vervangen.

Bron: Nationaal Archief, Wikimedia Commons (Publiek domein)Bron: Nationaal Archief, Wikimedia Commons (Publiek domein)
Illegale radio en pers
Om de Duitse macht tegen te gaan en verzet op te wekken, ontstonden veel illegale kranten. Deze kranten kenden wel problemen, ze hadden vaak papiertekort, konden maar moeilijk aan nieuws komen en het waren kleine, meer amateuristische bladen. Toch konden zij deels meewerken aan het ontwrichten van de Duitse propaganda. Ook Radio Oranje speelde een belangrijke rol in het ontwrichten van de Duitse propaganda. Koningin Wilhelmina gebruikte dit kanaal om verzet op te wekken tegen de nazi's. De radio-uitzendingen maakte ze in Londen.

Journalistiek na de Tweede Wereldoorlog

Na de Tweede Wereldoorlog werd men meer bewust van de manier van verslag geven, en ook van de grote gevolgen die een bepaalde journalistieke aanpak kan hebben. Tussen journalistiek en politiek zat tot dan toe nog maar weinig afstand. Daarom waren journalisten vaak in dienst van de machthebbers, en baseerden ook hun verslaggeving daarop. Dit heeft in de oorlog mede voor de Duitse propaganda gezorgd. Na de oorlog ontstond daarom een discussie over de commercialisering van de pers. Commercialisering zou er voor zorgen dat de pers meer onafhankelijk is van de politiek, en daarom ook wanneer nodig de politiek kan bekritiseren. Ook wordt de illegale pers uit de oorlog mainstream.

Raad van Tucht / Raad voor de Journalistiek

Er wordt na de oorlog steeds meer gestreefd naar perszuivering en objectiviteit. Ook steeds meer afstand tot de politiek komt; subjectieve elementen uit de journalistiek verdwenen en journalisten werden selectiever. Mede door de strijd naar objectieve verslaggeving is de Raad van Tucht opgericht in 1948. Deze raad werd opgericht door de Nederlandse vereniging van Journalisten, die goede uitoefening van het journalistieke beroep hiermee veilig wilden stellen. In 1960 werd dit de Raad van Journalistiek.
© 2015 - 2024 Shiny, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Baankans journalistiekDe HBO opleiding journalistiek kent een grote instroom van studenten. Er zijn zoveel jongeren die journalist willen word…
Oorlogsjournalistiek: Nieuws over oorlogenOorlogsjournalistiek: Nieuws over oorlogenOorlogen komen veel terug in de journalistiek. Het kan gaan om nieuwsberichten in de krant, op televisie, op sociale med…
Gonzo journalistiekGonzo journalistiekGonzo journalistiek is een vorm van verslaggeving waarbij de verslaggever een mix toepast van fictie en non fictie. Bij…
Lokale Journalistiek: definitie en ontwikkelingenLokale Journalistiek: definitie en ontwikkelingenEr zijn verschillende vormen van journalistiek, waaronder lokale journalistiek. Lokale journalistiek spitst zich toe op…

Lodewijk Napoleon Bonaparte, koning van HollandHet Koninkrijk der Nederlanden bestaat meer dan 200 jaar. De macht van de Oranjes werd hersteld in 1813 en Nederland wer…
Wonen op de hei: Belgische vluchtelingen in Vluchtoord EdeWonen op de hei: Belgische vluchtelingen in Vluchtoord EdeNadat de Duitsers in augustus 1914 België waren binnengevallen, vluchtten veel Belgen naar Nederland. Het aantal vluchte…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: ChristopherPluta, Pixabay
  • Media en journalistieke cultuur IV: reader editie 2014-2015
  • Media and Society into the 21st Century: A Historical Introduction, Lyn Gormann, ISBN: 9781405149358
  • http://www.rvdj.nl/over-de-raad/geschiedenis
  • Afbeelding bron 1: Nationaal Archief, Wikimedia Commons (Publiek domein)
Shiny (132 artikelen)
Laatste update: 24-11-2020
Rubriek: Kunst en Cultuur
Subrubriek: Geschiedenis
Bronnen en referenties: 5
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.