Het leven van NSB-kinderen in oorlogstijd

Tijdens de Tweede Wereldoorlog leden de kinderen van NSB’ers zeer onder de keuze van hun ouders. Ze werden gepest op school, uitgescholden op straat, in elkaar geslagen en buitengesloten. Na Dolle Dinsdag werd het leven voor velen nog zwaarder, omdat ze met hun ouders, en soms zelfs alleen, vluchtten naar het noorden van het land of naar Duitsland.

Gepest en buitengesloten

Foute ouders, dat waren niet alleen degenen die lid waren van de NSB, maar ook de leden van de Waffen-SS en van kleine fascistische bewegingen, zoals het Zwart Front van Arnold Meyer. Voor de keuze die de ouders maakten, werden hun kinderen gestraft: op feestjes waren ze niet meer welkom, ze werden bespuwd en geslagen en klasgenoten pestten hen. Volwassenen deden mee aan de pesterijen en het buitensluiten van deze kinderen en verboden hun zoons en dochters met de NSB-jeugd om te gaan. Een vrouw vertelt welke impact het NSB-lidmaatschap van haar ouders had op haar als kind:

‘Els die naast me in de bank zit fluistert: ‘Ik moet van mijn ouders aan mijnheer van Aalst vragen of ik naast iemand anders mag zitten. Als hij het niet doet zullen ze een briefje schrijven. En een paar dagen later zit Els ergens anders in de klas. En naast mij krijg ik Annie, Annie naast wie niemand wil zitten, omdat ze een huidziekte heeft waardoor er allemaal schilfers om haar heen liggen. Gegiechel in de klas: ‘Nu zit het schurft bij elkaar.' Maar ook Annie brengt een briefje mee en zo zitten de schurftigen ieder alleen in een bank’.

Veel kinderen waren zeer eenzaam. Dat gold zeker ook voor de kleine Ekke Feldmeyer, zoon van de SS-voorman Henk Feldmeyer. Gewapende soldaten brachten Ekke met de auto naar de kleuterschool, omdat zijn vader bang was dat het verzet hem zou ontvoeren. Het woonhuis van de Feldmeyers werd permanent bewaakt.

Duitse scholen

Vanwege de pesterijen stuurden ouders hun kinderen soms naar Duitse scholen of naar een van de twee Reichsschule in Limburg. Duitse scholen bestonden al voor 1940 en waren bestemd voor Duitsers die hier woonden. Een nieuwe school was niet altijd een verbetering. Het kwam voor dat kinderen van hoge Duitse officieren of NSB’ers met een leidinggevende positie neerkeken op jongens en meisjes van gewone NSB-leden.

Reichsschule

De Reichsschule waren opgericht om kinderen te vormen tot een nieuwe elite. Er lag een sterke nadruk op kunstzinnige vorming en lichamelijke oefening en het toelatingsbeleid was streng. Slechts één op de vier kinderen die aangemeld werden, kreeg er een plaats. Zij woonden in het internaat bij de school en hun ouders mochten hen maar één keer in de maand bezoeken.

Sommige ouders kwamen nooit, zoals die van de 10-jarige Petra uit Arnhem. Maar in januari 1944 stond haar moeder onverwachts voor de deur van het internaat. Samen gingen ze stiekem een dagje uit. Dat kwam hen duur te staan, want na terugkomst kon Petra haar koffers pakken en vertrekken. De school eiste discipline van de leerlingen. Haar moeder vond daarop een geschikte school voor haar in Achern, in het Zwarte Woud.

De Jeugdstorm

De enige veilige plek voor veel NSB-kinderen was de Jeugdstorm. Daar gedroeg iedereen zich normaal tegenover hen. Deze organisatie was in 1934 opgericht om van kinderen in de leeftijd van acht tot achttien jaar vaderlandslievende burgers te maken. De kinderen konden er sporten, zingen en leerden er marcheren.

Voor jongens die minimaal één Duitse ouder hadden, bestond de mogelijkheid lid te worden van de Hitlerjugend, waar ze tot soldaten gevormd werden. Als ze oud genoeg waren, konden ze dienst nemen in het Duitse leger. Voor meisjes was er de Bund Deutsche Mädel.

Dolle Dinsdag

Op Dolle Dinsdag vertrokken veel NSB’ers halsoverkop om te voorkomen dat zij terecht moesten staan voor landverraad. Zij gingen naar familie in Groningen en Friesland – ver van het front – of zochten een veilig heenkomen in Duitsland. Voor veel kinderen was dit een angstige ervaring, eens te meer omdat de geallieerden bombardementen uitvoerden op de treinen met vluchtelingen.

De Duitsers brachten de NSB’ers onder in scholen, kerken, opvangkampen of bij particulieren. Zij waren niet blij met hun komst, want zelf hadden ze niet eens voldoende te eten. Een klein aantal vluchtelingen vond een baan, de vrouwen en meisjes in het huishouden en de mannen in de oorlogsindustrie.

Alleen op de vlucht

De meeste kinderen waren met hun moeder gevlucht. Hun vader voegde zich later bij hen. Sommige kinderen reisden zonder ouders, zoals de 10-jarige Leo uit Haarlem die met een groep kinderen op kamp was in Groningen toen Dolle Dinsdag aanbrak. De kampleiding verplaatste het kamp naar Nedersaksen. Toen daar het voedsel op was, trokken de kinderen verder tot ze uiteindelijk in Tsjecho-Slowakije belandden. Met een hospitaaltrein vol gewonde soldaten mochten ze meerijden naar Duitsland.

Die trein strandde echter nog voor de grens met Duitsland, waarna een groep van twintig kinderen besloot verder te lopen. Leo voegde zich bij hen. Na een barre tocht, afwisselend te voet en met de trein, stuitten de kinderen op een Amerikaanse controlepost. Legertrucks brachten hen naar Oudenbosch. Het was eind mei 1945. Leo kwam in een kindertehuis terecht, omdat zijn ouders geïnterneerd waren. Het zou tot 1947 duren voor zijn moeder hem kwam ophalen.

Terugkeer

Vanaf februari 1945 waren al heel wat NSB’ers naar Nederland teruggekeerd, omdat de voedselsituatie in Duitsland zo nijpend was geworden dat veel Duitse gemeenten hen niet meer konden onderhouden. Zij kwamen – vaak na een lange tocht te voet – terecht in Groningen en Friesland, waar de Landwacht hen onderbracht bij de plaatselijke bevolking. In mei 1940 bevond een groot deel van de gevluchte NSB’ers zich nog in Duitsland. De regeringscommissie voor repatriëring moest hun terugkeer regelen. Zij zorgden ervoor dat de NSB’ers in kampen bijeengebracht werden waarna zij naar Nederland konden terugkeren. Erg veel haast maakte de regering niet met de foute Nederlanders. Pas in de loop van 1946 waren de laatste gevluchte NSB’ers weer terug.