Het Circus Maximus in Rome

Zelfs nu in de 21e eeuw spreekt het nog erg tot de verbeelding, de Romeinse stadions; met hun bloederige gladiatorengevechten, spectaculaire wagenrennen en vurige atletiekwedstrijden. We lijken het maar niet te kunnen vergeten. Dit wijst op de enorme invloed die de Romeinse samenleving op de hedendaagse samenleving heeft gehad en nog steeds heeft. Eén van de belangrijkste stadions uit die tijd is toch wel het Circus Maximus. Gelegen in het centrum van de stad, evolueerde dit stadion snel tot één van de grootste ontmoetingspunten voor de Romeinen, met een veeltal aan verschillende activiteiten en vermaak. Tot op de dag van vandaag behoort dit imposante bouwwerk tot één van de drukst bezochte bezienswaardigheden van Rome en tot één van de belangrijkste restanten van de Klassieke Oudheid.

De bouw

Het Circus Maximus is gelegen in de vallei tussen de twee heuvels de Aventijn en de Palatijn en bood plaats aan 150.000 toeschouwers. In de zesde eeuw v.Chr. begon de bouw aan dit stadion, op verzoek van de vijfde koning van Rome, Tarquinius Priscus, en het duurde twee eeuwen voordat de eerste paardenstallen in het jaar 329 v.Chr. werden gebouwd. De renbaan zelf werd in tweeën gedeeld door de zogenoemde spina (ruggengraat) van 217 meter lang, die werd volgebouwd met metae en een aantal heiligdommen zoals bijvoorbeeld twee Egyptische obelisken.

Na vijf eeuwen dezelfde afmeting te hebben gehad besloot Julius Caesar rond vijftig n.Chr. dat het Circus nog niet groot genoeg was en breidde de breedte uit naar 225 meter, wat zijn maximale grootte bleef, met een lengte van 600 meter. In de tijd van keizer Claudius (10 v.Chr - 54 n.Chr.) werden de eerste stenen tribunes gebouwd. Deze werden in het jaar 64 weer verwoest door de grote brand van Rome, die naar verluidt is aangestoken door de doorgeslagen keizer Nero die op het afgebrande deel van Rome zijn paleis wilde bouwen. Na deze verwoestende brand werden de tribunes herbouwd met een laag van marmer aan het oppervlak. Na de tweede brand werd de renbaan herbouwd en kreeg het drie verdiepingen met bogengalerijen, oftewel arcaden. In totaal heeft het Circus drie branden doorstaan. Na de laatste brand in 103 n.Chr. werd het stadion herbouwd in opdracht van keizer Trajanus. Voor de branden was het stadion grotendeels van hout gemaakt, maar na deze herhaaldelijke en leerzame verwoestingen, eindigde het Circus als stenen bouwwerk, met op de begane grond dingen als wedkantoren, winkels en bordelen. Op wat restauraties en kleine reparaties na bleef het stadion in deze staat tot 549, waarna het in verval raakte.

Triomfbogen

In 2015 is ontdekt dat er naast de bekende triomfboog op het Forum Romanum, gewijd aan keizer Titus, die in de eerste eeuw de stad Jeruzalem met de grond gelijkmaakte, nog een andere triomfboog voor hem is geweest, waarvan de restanten zijn gevonden bij de ingang van het Circus Romanus. Deze boog, die aan de oostelijke zijde stond, kreeg drie doorgangen en diende als toegang tot het Circus. Waarschijnlijk liepen de keizers aan het begin van de Spelen door deze triomfboog om te herinneren aan de overwinningen die Rome, en in het bijzonder zijzelf, hadden behaald. De keizers organiseerden namelijk niet slechts Brood en Spelen om het volk van wat vermaak te voorzien, maar vooral om hun eigen imago te verbeteren en de bevolking tevreden te houden. Als de bevolking gelukkig is, kan de keizer zich ook gelukkig prijzen, omdat de kans op rellen, opstanden of zelfs moordpogingen erg verkleind worden, wat in de geschiedenis van de Romeinse politiek vaak genoeg voorkwam.

Activiteiten

In het Circus Maximus, of Circo Massimo, werden vele evenementen gehouden, verschillend in duur van een paar uur tot een paar dagen, met sommige jaarlijks terugkerende evenementen. Er werden openbare Spelen gehouden die verbonden waren met religieuze Romeinse feesten. Verder waren er activiteiten als toneelstukken, paard en wagenrennen, geloofsgerelateerde ceremonies, atletiek en gladiatoren die "sine missione", zonder genade, met elkaar vochten.

Paard en wagenrennen

Hoewel het Circus Maximus meerdere functies had en meerdere evenementen kon uitvoeren, was het toch grotendeels bekend door één specifieke tak van sport, namelijk het paard en wagenrennen. Het verhaal gaat dat Romulus in dit stadion het wagenrennen gebruikte om de Sabijnen af te leiden, die erg geboeid waren door het schouwspel, zodat hij als verrassing hun dochters kon roven. De Sabijnse Maagdenroof geheten.

Deze wagenrennen werden vaak met een plechtige ceremonie geopend. Er werden namelijk beelden van goden en godinnen door priesters naar het Circus gebracht. Waren deze beelden eenmaal aangekomen, dan konden de wedstrijden beginnen. De verschillende wagenmenners werden onderverdeeld in vier teams, die elk een kleur hadden; blauw, wit, rood of groen. De toeschouwers zaten elk in een supportersvak en, wat wel bijzonder was, is dat mannen en vrouwen gewoon naast elkaar mochten zitten, wat destijds helemaal niet gebruikelijk was. In het Colosseum en in verschillende theaters zou je dit verschijnsel ook niet hebben gezien. Als het al mogelijk was, waren deze wagenrennen nog populairder dan de gladiatorengevechten. De keizer was dan ook vaak aanwezig. Zo vaak, dat er zelfs een keizerlijke loge werd gebouwd door keizer Augustus. Elke wedstrijd bestond uit zeven rondes, die werden bijgehouden door houten eieren en bronzen dolfijnen op de spina te plaatsen. Bij de start stonden alle paardenwagens netjes op één lijn te wachten tot de wedstrijdleider zijn witte doek liet vallen ten teken van beginnen.

Einde van het Circus Maximus?

Na 549 raakte het Circus in verval en werd het afgebroken voor de opbouw van kerken en paleizen. De laag gelegen verdiepingen werden door overstromingen bedolven onder een dikke laag opgehoopt afval en grond, waardoor de oorspronkelijke baan nu zes meter onder het huidige oppervlak ligt. De gebouwen die nog overeind gebleven waren werden in de twintigste eeuw afgebroken door Mussolini, omdat hij het historische terrein wilde gebruiken voor tentoonstellingen en andere evenementen. Hoewel er bijna niks anders meer over is van het Circus Maximus, op de geraamte van het bouwwerk na, is het niet helemaal in de vergetelheid geraakt. Het is nu een openbaar park, dat vaak wordt gebruikt voor bijeenkomsten en concerten. Zo is de amusementswaarde van het Circus nog niet helemaal verloren gegaan.