Romeinse oogstfeesten

De maand april stond bij de Romeinen in het teken van de oogstfeesten. Om de verschillende goden gunstig te stemmen, organiseerde ze een grote variëteit aan festivals om hen te eren. Een korte weergave.

Cerealia

Eén van de grootste feesten was ter ere van Ceres, god van het graan, de Cerealia. Het festival duurde zeven dagen, van midden april tot eind april, maar over de precieze data bestaat twijfel. Ook over de oorsprong van de Cerealia is geen duidelijkheid, al is het wel zeker dat het een zeer oud gebruik was, mogelijk zelfs stammend uit de koningstijd. Dit blijkt met name uit een ritueel dat Ovidius beschrijft, waar brandende fakkels aan de staarten van levende vossen werden gebonden, die vervolgens losgelaten werden in het Circus Maximus. De verklaring die Ovidius voor het ritueel geeft is dat er ooit een vos gevangen was voor het stelen van kippen en dat een boerenjongen de vos toen heeft proberen te verbranden. De vos, die inmiddels wel in brand stond, wist echter te ontsnappen en renden al brandende een veld met graan in, dat gewijd was aan de godin Ceres. Sindsdien zouden de vossen hiervoor gestraft worden tijdens de Cerealia.

Behalve het bovengenoemde ritueel, bestond het zevendaagse festival voornamelijk uit spelen, de ludi Ceriales. In het Circus Maximus werden paardenrennen gehouden en vanaf 175 v. Chr. werden er ook theatervoorstellingen gehouden tijdens de Cerealia.

Robigalia

Een ander oogstfeest werd gehouden op 25 april en werd de Robigalia genoemd, ter ere van Robigus, een godheid die een personificatie was van de oogstziekten. Om de oogst te beschermen voor deze ziekten, werden het bloed en de ingewanden van een jonge hond geofferd. Dit geschiedde in een tempel aan de rand van het boerengebied rond Rome, langs de Via Claudia. Tevens werden er wagenrennen gehouden in het Circus Maximus, net als bij de Cerealia. Het is mogelijk dat de beiden elkaar overlapten.

Toen het christendom het Romeinse Rijk in zijn greep kreeg, kwam er al gauw een einde aan veel feestdagen, zo ook aan de Robigalia. Omdat er echter nog wel veel behoefte was onder de bevolking om een goede oogst te verzekeren, werd het festival vervangen door een christelijke variant. Hierbij werd er gebeden voor een goede oogst.

Fordicidia

Een ander oogstfeest uit April was de Fordicidia, dat gehouden werd op 15 april. Deze feestdag werd niet erg grootschalig gevierd en was vooral een aanloop naar de Cerealia. Tijdens de Fordicidia werd een zwangere koe geofferd, waarna het ongeboren kalfje werd verbrand door een afgevaardigde van de Vestaalse Maagden.

De Fordicidia was waarschijnlijk één van de oudste feestdagen die de Romeinen kenden. Waarschijnlijk stamde het feest, net als de Robigalia, uit de vroege koningstijd van Rome. Vanaf 354 n. Chr. wordt er geen melding meer gemaakt van de Fordicidia, net zoals een groot aantal andere feestdagen die dat jaar ten onder gingen in een christelijk Rijk.

Parilia

De Parilia werd gevierd op 21 april en was een feestdag ter ere van de godheid Pales, die herders vertegenwoordigde. Het was vooral een feestdag voor de herders, die hoopten op deze dag zichzelf en hun dieren te reinigen. De feestdag bestond uit een reinigingsritueel dat door de herders zelf werd uitgevoerd op hun eigen beesten, maar ook uit een publiek deel dat voltrokken werd door priesters.

De private ceremonie bestond vooral voor de herders om hun eigen dieren te reinigen. Het verblijf van hun dieren werd versierd met groene takken en er werd een lap stof over de ingang gedrapeerd. Bij zonsopgang werd de stal vervolgens uitgeveegd, waarna er een groot vuur werd gemaakt van stro, olijftakken, laurierbladeren en sulfur. Het lawaai dat het vuur maakte, werd als een goed voorteken beschouwd. Daarna werd er geofferd aan de god Pales en werd er vier maal een gebed uitgesproken. Aan het eind van de ceremonie dronk de herder een mengel van melk en gekookte wijn, waarna hij drie maal om het vuur heen rende.

Floralia

Het laatste oogstfeest van april was de Floralia, die van 27 april tot 3 mei duurde. Deze dagen waren gewijd aan Flora, godin van de bloemen. Tijdens deze periode werd er uitbundig feestgevierd in Rome en droeg men in plaats van de gebruikelijke witte toga’s juist felle kleuren. Tijdens de Florialia vonden ook de ludi Florales plaats, die voornamelijk uit toneelspelen bestonden. Ook werden er jonge herten en konijnen, als symbolen van de vruchtbaarheid, losgelaten in het Circus Maximus, ter ere van de godin.

De Floralia was behalve uitbundig ook zeer vrijpostig, de prostituees van Rome beschouwden dit ook als hun feestdag. De prostituees speelden dan ook naakt in het theater en vochten soms zelfs mee in gladiatorengevechten. Er is een anekdote overgeleverd dat Cato de Jongere, die erom bekend stond strenge zeden voor te staan, een toneelstuk bezocht tijdens de Floralia en verontwaardigd de zaal verliet toen het publiek eiste dat het toneelstuk naakt vervolgd werd.

Lees verder

• Romeinse feestdagen: de Lupercalia
• Kerst bij de Romeinen: de Saturnalia
• Romeinse feestdagen: de Vinalia
• Een beknopte chronologie van de Romeinse Republiek