Constantijn de Grote als heerser en als christelijke keizer

Het Romeinse Rijk heeft veel heersers gekend. Dat waren niet allemaal lieverdjes. De meesten waren vooral uit op het behalen van militaire overwinningen. Maar er waren ook heersers die daarnaast voor belangrijke positieve wendingen hebben gezorgd die leidden tot meer welzijn van grote delen van de bevolking. Zo’n heerser was onder meer Constantijn de Grote. Hij was een keizer uit het Romeinse rijk die leefde van 280 tot 337 na Christus. Zijn uiteenlopende verdiensten liggen op militair terrein en op het terrein van meer ruimte voor het christelijk geloof.

Grote verdiensten van Constantijn de Grote

De volledige naam van Constantijn de Grote was Flavius Valerius Aurelius Constantinus. Door zijn militaire overwinningen regeerde hij over steeds meer delen van het Romeinse Rijk tot hij vanaf 324 alleenheerser werd. Constantijn de Grote is ook bekend als eerste Romeinse keizer met een voorliefde voor het christendom. Hij is als zodanig belangrijk geweest in het beëindigen van de vervolging van de christenen. Een ander gewichtig feit is dat hij het centrum van het Romeinse Rijk verplaatste van Rome naar Byzantium.

Constantijn de Grote zoon uit concubinaat

Constantijn de Grote was de zoon van de Romeinse officier Constantius I Chlorus en een zekere Helena die van bescheiden afkomst was. Zij zou in een herberg hebben gewerkt. De relatie tussen Constantius en Helena was een concubinaat wat in het Romeinse Rijk een vorm van samenleven was die wel door de wet werd erkend maar niet gelijk stond met een huwelijk. Een huwelijk was bijvoorbeeld niet mogelijk als een van beiden een vrijgelatene was of een vreemdeling of een persoon zonder bruidsschat. Uit een later huwelijk dat Constantius I Chlorus in 289 sloot met Flavia Maximiana Theodora kreeg Constantijn drie halfbroers en drie halfzussen. Aan Helena verleende Constantijn de titel Augusta. Het verkrijgen van die titel was zeer begerenswaardig en vergrootte het aanzien.

Gallia opnieuw tot bloei

Reeds op jonge leeftijd kreeg Constantijn in 306 het bevel over een van de grootste Romeinse legers aan de belangrijke Rijngrens en was vanaf dat jaar verantwoordelijk voor Britannia, Gallia en Hispania. Gedurende de tijd dat hij in Gallia verbleef was zijn voornaamste residentie Trier (Augusta Treverorum). Hij bracht van daaruit Gallia opnieuw tot bloei nadat het onder de crisis van de derde eeuw veel te lijden had gehad en sommige gebieden ontvolkt waren en steden tot ruïnes waren geworden.

Bekering tot christendom

Hoewel Constantijn in de eerste periode van zijn macht een reeks van militaire acties won hield hij zich vooralsnog niet bezig met het politieke steekspel van Rome. In 311 veranderende dit en trok hij naar die stad waar hij een strijd voerde bij de Milviusbrug over de Tiber. Het is daar waar hij de avond voor de slag aan de hemel een kruis zag en waar hij de stem van God zou hebben gehoord die zie: “In hoc signo vinces” wat betekent: “In dit teken zal je overwinnen”. Hij won de strijd inderdaad en dat zou de directe aanleiding geweest zijn voor zijn bekering tot het christendom in navolging van zijn moeder Helena. Overigens was hij al vanaf zijn jeugd bekend met het geloof van Jezus Christus.

Edict van Milaan met vrije keuze van religie

Samen met Licinius, enige tijd medeheerser van het Romeinse Rijk, ondertekende hij in 313 het edict van Milaan dat een eind maakte aan de vervolging van de christenen die onder Decius, Diocletianus en Galerius had plaatsgevonden. Door het edict waren de Romeinse burgers voortaan vrij hun religie te kiezen en te belijden. Het edict hield verder in dat alle bezittingen, grond en gebouwen teruggegeven moesten worden aan de christenen. Ook besloot hij dat de dag na de joodse sabbat, de zondag, niet gewerkt mocht worden. Toen na een burgeroorlog zijn rivaal Licinius werd geëxecuteerd werd Constantijn alleenheerser van het Romeinse Rijk.

Nova Roma als nieuwe centrum van Romeinse Rijk

Een opzienbarende actie van Constantijn was dat hij het centrum van het Romeinse Rijk van Rome verplaatste naar het oostelijk gelegen Byzantium welke stad in 330 werd omgedoopt naar Nova Roma (Nieuw Rome) en kort daarna de naam Constantinopel kreeg. De stad was aan drie kanten omringd door water waardoor zij makkelijk te verdedigen was en ze lag op een strategisch kruispunt van handelsroutes tussen Europa en Azië. Ter ere van de naamsverandering liet Constantijn in het jaar van die verandering speciale herdenkingsmunten uitbrengen.

Opvolging met veel strijd

Vlak voordat hij in 337 tegen de Perzen ten strijde zou trekken werd hij ziek en overleed op Pinksteren. Zijn drie zonen Constantijn II, Constantius II en Constans volgden hem gezamenlijk op wat uiteindelijk leidde tot veel onenigheid waar Constantijn al voor had gevreesd. Na veel strijd tussen de broers en oorlog voeren kwam Constantius II uiteindelijk als overwinnaar tevoorschijn.