Concentratiekampen in Nederland

Concentratiekampen in Nederland Mensen die in de Tweede Wereldoorlog gearresteerd werden door de nazi’s hoefden niet te wachten op een eerlijk proces, ze werden meestal meteen doorgevoerd naar een concentratiekamp. Er zijn in totaal 1634 concentratiekampen in Europa geweest. De meest voorkomende kampen zijn de vernietigingskampen en de werkkampen. Verder zijn er nog een aantal soorten kampen: doorstuurkampen, gevangenenkampen, reserveringskampen, doorgangskampen, interneringskampen, verzamelkampen en strafkampen. De meeste concentratiekampen stonden in Oost-Europa, maar ook Nederland had vijf concentratiekampen.

Kamp Vught

Kamp Vught werd geopend op 5 januari 1943. Het kamp stond in de buurt van Vught, hoewel de nazi’s het kamp ‘Herzogenbusch’ noemden. In tegenstelling tot de andere vier concentratiekampen in Nederland was Vught nieuwbouw. Het kamp had twee functies: het was een doorgangskamp voor Joden en een concentratiekamp voor niet Joodse mensen. Dit kamp had net als kamp Westerbork het doel om Joden naar het oosten van Europa te transporteren.

Kamp Westerbork had te weinig capaciteit, waardoor Vught een deel van deze functie overnam. De Duitsers vertelden dat dit een werkkamp was, waardoor de Joodsche Raad mee ging werken. Veel Joden meldden zich vrijwillig aan, deze werden echter wel getransporteerd naar vernietigingskampen in het oosten en niet zoals zij zelf dachten naar een werkkamp.

Kamp Vught werd door de nazi’s gezien als een ‘modelkamp’ dit was een perfect kamp en vele kampen moesten dit voorbeeld volgen. SS-Hauptsturmführer Karl Walter Chmielewski kreeg de leiding in het kamp, hij had al eerder gewerkt bij twee andere concentratiekampen in Duitsland.

Kamp Amersfoort

In september 1939 werd in opdracht van de Nederlandse regering een militairkamp gebouwd aan de rand van Amersfoort. Tijdens de bezetting maakten de Duitsers van dit kamp een concentratiekamp en werd het in augustus 1941 in gebruik genomen. In het kamp zaten allerlei verschillende soorten gevangenen waar onder: Joden, communisten, Jehova’s getuigen, priesters, Engelandvaarders, contractbrekers, smokkelaars, clandestiene slachters, zwarthandelaren, verzetsmensen, zigeuners, homoseksuelen, asocialen, strafgijzelaars, Russische krijgsgevangenen en mensen die onderduikers hadden geholpen.

De Joden in dit kamp werden via Vught of Westerbork naar Duitsland gedeporteerd. Aan het hoofd van het kamp stonden Walter Heinrich en W.J. Engbrocks. In maart 1943 zou het kamp tijdelijk ontruimd worden, waarna het in mei 1943 heropend werd onder nieuwe leiding van Berg en zijn plaatsvervanger Kotälla. De gevangenen in het kamp werden ernstig mishandeld, Kotälla mishandelde deze het meest. Hij kreeg de bijnaam ‘de beul van Amersfoort’.

Kamp Ommen

In de lente 1941 werd het landgoed ‘Eerde’ overgenomen door de Duitsers en werd het ‘Sterkamp’ genoemd. In juni 1941 werd het uitgebreid tot ‘Kamp Erica’. In de periode van juni 1941 tot juni 1942 werden er geen gevangen naar dit kamp gebracht. Het kamp diende als oefenterrein voor potentiële bewakers. Vanaf juni 1942 werd het kamp in gebruik genomen en werden onder andere zwarthandelaren en andere soorten dieven gevangen genomen. Het kamp werd een interneringskamp.

Later diende het kamp ook als doorgangskamp waaruit gevangenen werden gedeporteerd naar Duitsland om daar te gaan werken in de industrie. De gevangenen werden helemaal uitgeput. Ze kregen slechter te eten dan in andere kampen, moesten heel zwaar werk doen en werden erg mishandeld. Doordat er onder andere een aantal artikelen in het Parool werd gepubliceerd over de zeer slechte omstandigheden in kamp Erica greep de overheid in. Er vielen wat ontslagen en er werden een aantal artsen in het kamp geplaatst.

In januari 1945 werd het kamp beschoten door geallieerde vliegtuigen. Op 4 april 1945 was er een groot alarm, alles moest ingepakt worden, klaar om weg te gaan. Het hele kamp werd geëvacueerd, men moest lopend van Kamp Ommen naar Kamp Westerbork. Op 10 april werd kamp Westerbork bevrijd, dus ook de gevangenen van kamp Ommen, die een paar dagen eerder waren aangekomen, werden bevrijd.

Kamp Westerbork

Kamp Westerbork was in opdracht van de Nederlandse overheid gebouwd, het diende als opvang voor de Joden die Duitsland ontvlucht waren. Het kamp werd op 9 oktober 1939 geopend, toen de eerste Duits-Joodse vluchtelingen naar binnen gingen. Na de capitulatie van Nederland werd er door de Duitsers niet veel omgekeken naar dit kamp. Pas op 1 juli 1942 namen de Duitsers het kamp over. Het kamp werd een doorgangskamp voor de Joden.

Kamp Westerbork richtte zich vooral op de Joden die zo geruisloos mogelijk naar Duitsland gedeporteerd moesten worden. Maar ook werden er andere groepen gedeporteerd. Tijdens een razzia op 16 mei 1944 werden meer dan 500 woonwagenbewoners naar Westerbork gebracht. Een paar dagen later werden zij naar Auschwitz getransporteerd. De mensen in kamp Westerbork leefden tussen hoop en wanhoop. Ze wisten dat ze op een dag in de trein zouden worden gezet en dan zou het einde hen tegemoet komen. Een aantal gevangenen nam meerdere vluchtpogingen. Van de ongeveer 106.000 mensen die in totaal in Kamp Westerbork zijn geweest zijn er 120 weggevlucht.

Op 15 juli 1942 vertrok de eerste trein naar het oosten, de laatste vertrok op 13 september 1944. Er werd door de nazi’s precies berekend hoeveel Joden er per trein gedeporteerd konden worden, want er moesten zo veel mogelijk Joden in één trein passen. Ze berekenden dat er op elke vierkante meter 3,6 Joden pasten, dit was ongeveer 60 mensen per wagon. De eindbestemming van de trein was meestal Auschwitz, maar tussen 2 maart en 20 juli 1943 was Sobibor de eindbestemming. Enkelen treinen gingen ook naar concentratiekampen in Theresiënstadt, Bergen-Belsen, Buchenwald en Ravensbrück.

Kamp Schoorl

Het Nederlandse leger bouwde extra kampen, dit deden zij vanwege de oorlogsdreiging. Om deze reden is kamp Schoorl ook gebouwd. Kamp Schoorl is opgericht in 1939 als legerkamp voor de Nederlandse infanterie. Na de capitulatie van Nederland werd het kamp door de Duitsers ingericht als interneringskamp voor mensen afkomstig uit landen waar Duitsland oorlog mee had. Kamp Schoorl werd het allereerste concentratiekamp in Nederland, het ging vrij snel na de capitulatie open.

Vanaf februari 1941 werd het kamp ook een doorgangskamp voor Joden en politieke gevangenen, later nam Kamp Amersfoort deze functie over. Na een aantal razzia’s in Amsterdam werden de opgepakte Joden naar Schoorl gebracht. Hun verblijf was hier van korte duur, zij werden vrij snel gedeporteerd naar vernietigingskampen in Duitsland. Vanaf maart 1941 werden er ook strafgijzelaars naar het kamp gebracht. Tijdens de herfst van 1941 werd het aantal politieke gevangenen steeds minder.

Op 26 oktober 1941 werd er meegedeeld dat het kamp werd opgeheven. De overgebleven gevangenen werden naar Kamp Amersfoort overgebracht. Kamp Schoorl heeft als concentratiekamp in totaal iets meer dan een jaar bestaan. Na de oorlog is het kamp nog gebruikt voor het straffen van collaborateurs en NSB’ers. In 1946 nam het Nederlandse leger het kamp weer over en in 1949 werd het afgebroken.

Conclusie

Bij concentratiekampen denkt men vaak aan het buitenland, vooral Duitsland en Polen. Dat er ook vijf concentratiekampen in Nederland hebben gestaan is minder bekend. Bij kamp Westerbork, kamp Vught en kamp Amersfoort is een herinnerings-/bezoekerscentrum ingericht. Kamp Schoorl en kamp Ommen (Erika) hebben alleen een klein monument.
© 2016 - 2024 Jjsh, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
De oprichting van concentratiekampen in het Derde RijkDe oprichting van concentratiekampen in het Derde RijkVanaf 1933 richtten de nazi’s ruim 1600 concentratiekampen in, eerst in Duitsland en vanaf het einde van de jaren dertig…
Kamp Schoorl, het eerste doorgangskamp in NederlandKamp Schoorl, het eerste doorgangskamp in NederlandOp 10 augustus 1942 overleden in Auschwitz Louis (29) en Sonja (22) de Kadt uit Schoorl. Zij waren joods en samen met hu…
Concentratiekampen in de Tweede WereldoorlogConcentratiekampen in de Tweede WereldoorlogIn Hitler Duitsland was tijdens de Tweede Wereldoorlog geen plaats voor joden, zij moesten ‘uitgeroeid’ worden. Een plan…
Concentratiekamp Bergen-BelsenBergen-Belsen, vooral bekend als het kamp waar Anne en Margot Frank om het leven kwamen, samen met 70.000 andere gevange…
Meierij van ’s-Hertogenbosch met rivieren Aa en DommelMeierij van ’s-Hertogenbosch met rivieren Aa en DommelNederland kent verschillende landstreken waarvan de namen wel bekend zijn maar waarvan sommigen namen niet vaak worden g…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: DzidekLasek, Pixabay
  • Binjamin Heyl, De vijf concentratiekampen in Nederland 1940-1945 Het vergeten hoofdstuk (Nieuwekerk a/d IJssel 1998)
  • http://bundesrecht.juris.de/begdv_6/anlage_6.html
Jjsh (4 artikelen)
Gepubliceerd: 21-11-2016
Rubriek: Kunst en Cultuur
Subrubriek: Geschiedenis
Bronnen en referenties: 3
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.