Veel bekend over oermens door vinden van Ötzi de ijsman

Af en toe is de hele wereld in rep en roer naar aanleiding van een bijzondere ontdekking uit voorgaande jaren of eeuwen. De meest bijzondere ontdekking is wellicht die van het graf van Toetanchamon in 1922. Maar minder lang geleden was men over de hele wereld verbaasd over het vinden van de zogenaamde ijsman Ötzi in 1991. Het betrof een betrekkelijk ongeschonden mummie van een man die ongeveer vijfduizend jaar geleden geleefd moet hebben. De overblijfselen zijn door diverse deskundigen onderzocht. Zij hebben al veel ontdekt over de man en hoe hij geleefd moet hebben. Moderne technieken zoals DNA-onderzoek komen daar goed bij van pas.

Vinden van verongelukte bergbeklimmers

Soms worden wandelaars in de bergen opgeschrikt door het vinden van een verongelukte bergbeklimmer. Zo dacht het echtpaar Erika en Helmut Simon in de Ötztaler Alpen te zijn gestuit op het lichaam van zo’n bergbeklimmer maar later bleek het te gaan om het best bewaarde lichaam van een mens uit de prehistorie. Het lichaam moet er zo’n vijfduizend jaar in het ijs hebben gelegen waardoor het geconserveerd is geraakt. Ook de kleding en de uitrusting zijn daarbij betrekkelijk weinig vergaan. De mummie werd bekend onder de naam Ötzi die is afgeleid van de vindplaats Ötztaler Alpen.

Vindplaats van Ötzi de ijsman

De precieze plek waar de mummie is gevonden is op een hoogte van 3120 meter op het Timmelsjoch aan de gletsjerrand van de Niederjochferner aan het eind van het Ötztal. Aanvankelijk was er twijfel of de vindplek Italiaans of Oostenrijks grondgebied was. Uiteindelijk bleek de vindplaats een kleine honderd meter over de grens van Italië. In de loop van de eeuwen is het lichaam door het bewegen van de gletsjer naar boven gekomen.

Onderzoek naar oermens

Moderne onderzoekstechnieken hebben al veel aan het licht gebracht. Onderzoekers weten hoe Ötzi er ongeveer uitgezien moet hebben maar ook wat zijn gezondheid was. Hij had bruine ogen en droeg een baard. Zelfs is bekend wat hij at en wat hij kort voor zijn dood nog gegeten heeft en dat hij slecht tegen melk kon. Hij moet ook hersenschade hebben opgelopen.

Gebit

Wat het gebit van de ijsman betreft is geconstateerd dat hij last gehad heeft gehad van tandbederf en tandvleesontstekingen. Ook werden beschadigingen aan het gebit geconstateerd die waarschijnlijk zijn ontstaan door ongelukjes zoals op een hard stukje steen bijten. Maar de beschadigingen kunnen ook een gevolg zijn van een gevecht waarbij de tanden zijn geraakt.

Hoe gestorven?

Toch is nog niet alles ontdekt want hoe de ijsman precies gestorven is weet men nog niet. Er wordt vermoed dat hij slachtoffer is geworden van een ongeval bij de jacht. Het zou ook bij een gewapend conflict kunnen zijn omdat er een pijlpunt is ontdekt in zijn borstkas bij de linkerschouder. Daarbij kan een slagader geraakt zijn waarna hij in amper enkele minuten is doodgebloed. Maar er zijn ook onderzoekers die denken dat hij op de vlucht is geweest waarbij hij de laatste uren voor zijn dood nog twaalfhonderd meter heeft geklommen.

Tatoeages

Eveneens is ontdekt dat de man tatoeages gehad heeft en dat wordt in verband gebracht met een mogelijke maner van pijnbestrijding die enigszins vergelijkbaar is met acupunctuur. De tatoeages bestaan uit tekeningen met lijnen die parallel lopen op plekken waar ook acupunctuur wordt toegepast. De tatoeages zijn gemaakt door inkervingen in de huid die met koolpoeder zijn ingewreven. Het zou kunnen dat de man aan artrose leed en op die manier werd behandeld.

Archeologisch museum in Bolzano

Het archeologisch museum in het Noord-Italiaanse Bolzano is gewijd aan Ötzi en trekt jaarlijks zeer veel bezoekers. Daar is ook een reconstructie te zien van zijn lichaam dat door Alfons en Adrie Kennis uit Arnhem in rubber is nagemaakt, zoals dat duo al meer historische personen heeft gereconstrueerd. De lengte van Ötzi is 1,60 meter en zijn gewicht moet 50 kilo zijn geweest. Hij had bruine ogen en donker haar dat op ongeveer acht centimeter lang was afgeknipt en hij droeg een baard. De ijsman is ongeveer 45 jaar oud geworden wat erg oud was voor die tijd.

Oermens geen dom wezen

De unieke vondst van de ijsman heeft de wetenschappers al vele jaren flink bezig gehouden. Om de dingen vast te stellen bestaat geen enkel vergelijkingsmateriaal wat de bestudering moeilijk maakt. Niet alle aannames blijken ook op waarheid te berusten.

Kleding

Oorspronkelijk stelde een onderzoeker vast dat de kleding was gemaakt van geitenvel maar door onderzoek met een nieuwere techniek bleek het om schapenhuid te gaan. De conclusie dat Ötzi daarom een schaapherder zou zijn geweest wordt ook betwist want iedereen kan toch in een schapenhuid hebben gelopen.

Status

De kostbare koperen bijl die hij bij zich droeg en zijn berenmuts lijken te wijzen op een zekere status die hij gehad moet hebben. Maar het zou ook een herder geweest kunnen zijn of een jager die op grote hoogte op zoek was naar gemzen.

Handelaar

Ook zijn er onderzoekers die denken dat hij een handelaar is geweest omdat het Timmelsjoch al sinds de prehistorie een overgang van noord naar zuid is.

Oermens

In elk geval is duidelijk dat we nu weten hoe een mens er 5.000 jaar geleden bijgelopen heeft. Oermensen worden vaak als domme groezelige wezens neergezet. Met de vondst van Ötzi is dat beeld veranderd.

Door onderzoek veel bekend over oermens

Omdat in eerste instantie bij het vinden werd gedacht aan een verongelukte bergbeklimmer werd er vrij nonchalant met de overblijfselen omgegaan. Daarbij zijn beschadigingen ontstaan aan de mummie en de nevenvondsten die aanvankelijk zelfs over het hoofd waren gezien. Toen later bleek hoe belangrijk de vondst was werd de vindplaats alsnog zeer nauwkeurig uitgekamd waarbij nog nagels en haar zijn gevonden wat voor nader onderzoek zeer belangrijk was. De bestudering van de mummie en zijn kleding, uitrusting en bewapening heeft nieuwe kennis opgeleverd over het leven van zo’n 5.000 jaar geleden.