Cleopatra: legende of niemendal?

Ze zou de mooiste koningin aller tijden zijn. In ieder geval één die wellicht het meest tot de verbeelding sprak. Maar wie was deze in ezelinnemelk badende en mannenverslindende legende? Was ze echt zo beeldschoon? Was ze eigenlijk wel zo blank zoals we haar nu kennen? Wie was Cleopatra nu echt?

Haar afkomst

Cleopatra werd in 69 v. Chr. geboren en was de tweede dochter voor Ptolemaeus XII en Cleopatra V Tryfaena, die overigens ook zijn zuster was. Oorspronkelijk waren ze Grieks maar ze leefden volgens de Egyptische gewoonten. Daarmee ook huwelijken tussen broer en zus en de gezamenlijke heerschappij van man en vrouw. Ze deden hieraan mee om door de onderdanen goddelijker gezien te worden. Cleopatra en broer-echtgenoot Ptolemaeus werden na de dood van hun ouders de gezamenlijke heersers van Egypte. Cleopatra werd als zevende aangeduid, maar onduidelijk is of er wel ooit een zesde is geweest.

Op de troon

De relatie tussen Cleopatra en het Romeinse verliep zeer moeizaam. Het Romeinse rijk was in die tijd de belangrijkste macht in het Middellendse zeegebied en werd door Julius Caesar bestuurd. Egypte was op dat moment het enige hellinistische koninkrijk dat nog niet door hen veroverd was. Rome bemoeide zich echter wel met de gang van zaken. Cleopatra en Ptolemaeus XIII wilden beiden de macht niet delen. Uiteindelijk verjaagt Ptolemaes haar maar werd ze door Julius Ceasar weer op de troon geplaatst in 48 v. Chr. Hij liet Ptolemeus vermoorden en liet haar door drie legioenen beschermen om haar op de troon te houden.

De mannen

Caesar en Cleopatra vallen als een blok voor elkaar en worden al snel geliefden. In 47 v.Chr. werd deze hartstocht bezegeld met een zoon: Ptolemaeus Caesarion (kleine Caesar). In 44 v. Chr, werd Caesar vermoord. Cleopatra besloot een verbond aan te gaan met Marcus Anthonius om samen hun politiek tegenstander Augustus de baas te worden. Augustus was de aangenomen zoon van Julius Caesar. Helaas eindigde hun verbond noodlottig. Er zijn verhalen dat Cleopatra Marcus Antonius dankzij haar oogverblindende schoonheid hem zijn vrouw liet verlaten. Maar in slechts in één beschrijving uit die eeuw staat iets over haar uiterlijk en wel dat het niet zo bijzonder was. Deze auteur, Plutaurchus, beschreef haar verder wel als bijzonder intelligent, levendig en welbespraakt. Ze zou een grote kennis van vreemde talen hebben. Ze kon iedere buitenlandse gezant in zijn eigen taal aanspreken, aldus Plutaurchus.

Cleopatra de koningin

Egyptische documenten gedateerd uit de laatste jaren dat haar vader heerste lieten een somber beeld van Egypte zien. Veel klachten over overheidsambtenaren, veel te hoge belastingen en afpersing. Mensen ontvluchten hun huizen voor de belastinginners. Toen Cleopatra de macht kreeg probeerde ze als eerste deze problemen op te lossen. Ze devalueerde de munt met een derde om inkomsten uit de export te laten stijgen. Belastingen moesten doelmatiger en bovendien zonder afpersing. Al snel stond het land er beter voor. Voorzichtig werd er gesproken van een opbloeiende economie. Cleopatra nam haar taak als koningin erg serieus. Zo zijn er oude documenten gevonden waaronder geschreven staat 'zorg dat het zo gebeurt'. Ze was de eerste van haar familie, die al drie eeuwen over Egypte heersten, die Egyptisch leerde zodat ze met de onderdanen kon communiceren.

Samen met Marcus Antonie kreeg ze drie kinderen. Ze zag zichzelf, haar man en kinderen als de heersers van het vernieuwde Alexandrië rijk. Dit rijk was een waardig tegenstander van het Romeinse rijk. Of ze écht een bedreiging waren is onduidelijk. Zeker is wel dat ze militaire activiteiten financierden tegen Augustus. Maar dit was niet voldoende om te voorkomen dat Rome uiteindelijk Egypte inlijfde. Deze vernedering was te groot, Cleopatra en Antonius pleegden zelfmoord.

Onsterfelijkheid

In welke omstandigheden de zelfmoord heeft plaatsgevonden is niet te achterhalen uit de oude documenten. Ze spreken elkaar zelfs een beetje tegen. Volgens de één heeft ze zichzelf vergiftigd en volgens een ander zou ze zich door een slang hebben laten bijten. Die laatste sluit het beste aan bij Cleopatra's wens vanwege de goddelijke en koninklijke symboliek van het oude Egypte die rondom de slang bestond. Na haar dood werd er veel over haar geschreven.

Vanuit het Romeinse rijk kwamen met name berichten over dat ze extravagant, lui, genotzuchtig en wreed was. Verhalen over een vrouw die haar gif op gevangenen testte en parels in wijn liet oplossen als teken van haar rijkdom.

In Egypte zelf werd ze beschreven als een heldin. Haar naam bleef nog eeuwenlang op de gebouwen staan en Cleopatra bleef een zeer populaire meisjesnaam. Ook schreven ze haar naam toe aan wijsheid en seksuele aantrekkingskracht. Ze zou tijdens haar leven verschillende cosmetische en medicinale middeltjes bedacht. Bijvoorbeeld tegen kaalheid
Egypte droeg zo bij aan de mythevorming rondom Cleopatra.

Nog steeds spreekt Cleopatra tot de verbeelding. Shakespeare schreef een toneelstuk en haar levensverhaal werd meerdere keren verfilmd. Ook zie je haar afbeelding nog regelmatig in de reclamewereld waarbij haar schoonheid wordt benadrukt.