Koning Chababasj: de geheimzinnige koning

De meest raadselachtige farao in de Egyptische geschiedenis is Chababasj. Als je zijn naam noemt dan heb je het eigenlijk meteen over de periode dat de Perzen heersten over Egypte. Dat was in de vierde eeuw v. Chr. Chababasj is niet een van oorsprong Egyptische naam. Dat heeft uiteraard voor vele speculaties over zijn achtergrond geleidt.

Afkomst

Sommige wetenschappers denken dat hij een Pezische satraap was anderen meenden dat hij van Arabische, Libische of Nubische afkomst was. Zijn Egyptische koningsstijl zou kunnen verwijzen naar Memphis en de goden van de stad, Ptah en Tjenen. Het maakte voor hem niet zoveel uit, de farao was verzekerd van de steun van de machtigste priesters van Egypte.

Overgang van de heerschappen

Waarschijnlijk besteeg hij de troon in 338 of 337 v.Chr. tijdens de laatste jaren van de heerschappij van de Perzische koning Artaxerxes III of in de onrustige periode na de moord op deze koning. Een overgang van de ene farao op de andere zijn altijd moeilijke tijden. Verschillende rivalen aasden op de troon en in de verste provincies braken rellen uit. Zowel in de Egyptische als de Griekse literatuur wordt geschreven over de Perzen als zijnde heiligschenners van de heilige beelden, rituele boeken en meubels. Ze brachten ze over naar Perzië. Ook doodden (en aten) ze de heilige Appisstier van Memphis.

Kamasweden

Dat de koning vermoord was kan er toe geleid hebben dat de Egyptenaren in opstand kwamen, de priesters ondersteunden hen. Door een aantal onderzoekers wordt Chababasj in verband met de inscriptie van Nastasen, één van de eerste koningen van Meroë, gebracht. Zijn naam wordt in deze inscriptie genoemd. In deze stèle van Nastasen staan verslagen van de veldtochten onder andere in het noorden van Nubïe. Hij vocht tegen een heerser wiens naam doorgaans als 'Kamasweden' werd opgevat. De belangrijkste onderzoeker, Fritz Hintze, was van mening dat 'Kamasweden' betekende 'Chababasj die leven schenkt'. Een aantal onderzoekers hebben dit idee overgenomen. Maar later bleek het niet waar te zijn. Waarschijnlijk was Kamasweden een plaatselijke heerser in Neder-Nubïe.

Over Chababasj wordt slechts in drie bronnen geschreven; op een papyrusrol in demotisch schrift uit het eerst jaar van zijn bewind, op de sacrofaag van een Appisstier en op de 'sataapstèle' van Ptolemaeus.

Satraapstèle van Ptolemaeus

Uit de inscriptie op de satraapstèle van Ptolemaeus (de latere Ptolemaues I) blijkt hoe belangrijk Chababasj was als heerser. Nadat Alexander de Grote stierf in Babylon (323 v. Chr.) aanvaardden zijn veldheren Philippud Arrhidaes en Alexander IV in beginsel als koningen. Maar niet voor lang, ze grepen kort erna zelf naar de macht en namen de Perzische titel satraap (gouverneur) aan. Ptolemeus regeerde vanaf dat moment over Egypte als satraap voordat hij de titel koning aan nam.
De satraapstèle begint met een lofzang op Ptolememaeus, die ervoor gezorgd had dat de tempels weer heropgebouwd werden. Verder staat er beschreven dat Ptolemeaus vast had laten leggen dat Chababasj land had geschonken aan de tempel van de godin Wadjit in Boeto in de Nijldelta, dezelfde waar de oorspronkelijke stèle was aangetroffen. Dit vastleggen werd gezien als een reactie op een petitie van priesters. Daar zou volgens de geruchten ook een toespraak van Chababasj in opgenomen zijn. De nieuwe Macedonische heerser probeerde zo de Egyptische priesters en functionarissen te overwinnen.

De ondergang

Er wordt vanuit gegaan dat Chababasj zijn gift gaf in Boeto en daar een petitie van de priesters kreeg. Maar dit bezoek betrof een specifiek militaire operatie. Hij zocht in de moerassen en de gehele delta naar mogelijkheden om 'de vloot uit Azië buiten Egypte te houden'. Tot dan was Egypte moeilijk om aan te vallen. Aan de kust waren de lange rijen duinen en meer landinwaarts zijn grote moerassen vol payrus. Om het land in te varen moet je via één van de zijarmen van de Nijl opvaren. Chababasj hoopte dat door de duinen en de moerassen te bewaken te voorkomen dat de Perzen opnieuw zouden gaan heersen. Hij heerste waarschijnlijk niet over het gehele dal maar alleen over Memphis en de westelijke delta. Het zou goed kunnen dat de Perzische garnizoenen die zich in het zuiden bevonden voor de ondergang van zijn rijk hebben gezorgd. En dus niet de Perzische vloot.