De vrouw in het oude Egypte: Over huwelijk, rol en rechten

Vrouwen vormden geen homogene groep binnen de Egyptische samenleving omdat hun status afhing van die van hun vader. Wanneer de man belangrijk was dan waren zijn dochters en zijn vrouw dat ook. Na een huwelijk werd de status van de vrouw bepaald door die van haar man. Toch hadden vrouwen individuele rechten in de Egyptische samenleving. Zo waren ze niet ondergeschikt aan de man naar wetgeving toe en konden ze als getuige, beklaagde of aanklager naar de rechtbank stappen zonder begeleiding van een man. Hun rechten beperkten zich niet enkel tot wettelijke rechten. Een huwelijk of scheiding ging niet gepaard met veel ceremonie en waren geen zaak van de staat. Toch was er enige sociale controle.

Rechten van de Egyptische vrouw

Wettelijk recht

De vrouw en de man waren gelijk voor de wet in de Egyptische samenleving. Dit klinkt mooi maar moet echter wel wat genuanceerd worden. Zo mochten ze wel zittingen bijwonen als getuige, aanklager of beklaagde maar ze mochten geen rechterlijke of bestuurlijke functie opnemen. Men kon dus op deze zittingen nooit vrouwelijke rechters aantreffen. De hoge, bestuurlijke functies werden ingevuld door mannen uit de hogere kringen. Ze waren de enigen die een officiële opleiding genoten en als jongen naar school werden gestuurd om te leren lezen en schrijven. Het is echter niet uitgesloten dat meisjes wellicht door hun vader of hun broer onderricht kregen maar daar zijn niet veel bronnen van teruggevonden.

De reden dat ze wel op zittingen aanwezig mochten zijn, was omdat ze verantwoordelijk gesteld werden voor hun daden, net zoals de mannen trouwens. Ze moesten zich dus verantwoorden voor hun daden bij de rechtbank.

Recht op bezit en erfrecht

Vrouwen konden onroerend goed bezitten of huren. Ze hadden economische vrijheid en waren dus niet afhankelijk van hun man om dit te doen. Bij een sterfgeval kregen alle kinderen, dus ook dochters, een gelijk deel van de erfenis. Hierdoor kon een dochter vaak een aanzienlijk inkomen verwerven waardoor ze dus onroerend goed kon kopen. Indien er echter een testament was waarin de bezittingen anders werden verdeeld, week men wel af van de regel van gelijke delen.

Ook echtgenotes konden rijkdom erven. Wanneer het testament de eis bevatte om bezittingen te geven aan de vrouw van de gestorvene dan werd daar ook effectief gehoor aan gegeven. Deze rijkdom kon bestaan uit huizen maar ook uit slaven of andere persoonlijke bezittingen.

Een vrouw kon ook haar kinderen of een aantal kinderen onterven als ze dit wou. Het was namelijk zo dat een vrouw altijd het beheer had over haar eigen persoonlijke bezittingen en ook één derde van het bezit beheerde dat ze samen met haar man had opgebouwd. Indien de vrouw haar kinderen onterfde, betekende dit dat ze geen recht hadden op dat derde deel en haar persoonlijke bezittingen maar wel een gelijk deel konden erven van de bezittingen van de echtgenoot en twee derde van het gezamenlijk bezit. Tenzij ook de man de kinderen zou onterfd hebben natuurlijk.

Economisch recht

Vrouwen konden ook zaken doen. Zo mochten ze zaken verhandelen die ze zelf in overvloed hadden. Stel dat ze veel bier hadden gebrouwen dan mochten ze dit verhandelen. Ook slaven werden verhandeld. Zo konden vrouwen slaven verhuren aan andere gezinnen. Vrouwen hadden ook het recht om te werken. Zo zorgden ze niet enkel voor hun man en kinderen maar werkten boerinnen eveneens op het land indien dit nodig was. Ook nam men vrouwen aan als bedienden, dansers of musici.

De rol van de vrouw in de Egyptische samenleving

Rolverdeling bij de elite

De rol van vrouwen en mannen in de Egyptische samenleving was heel verschillend en de rollen overlapten elkaar zelden. Mannen die behoorden tot de elite hadden belangrijke posities in de regering terwijl vrouwen dit niet mochten uitvoeren. De vrouwen die behoorden tot de elite hadden vooral huishoudelijke taken. Ze runden wel het huishouden maar voerden de taken niet zelf uit. Daarvoor namen ze bedienden in huis die onder het toezicht van de vrouw stonden. Ook de opvoeding van de kinderen behoorde tot de taak van de vrouw die behoorde tot de elite.

Door het feit dat vrouwen geen salaris kregen voor de taken die bij hun rol hoorden, waren mannen vooral veel rijker dan vrouwen. De mannen kregen namelijk een overheidssalaris voor het ambt dat ze uitvoerden. Dit uit zich in versierde grafkapellen en stèles. Men kon deze versierde grafkapellen zien als een beloning voor een hoge post die ze hadden verkregen.

Vrouwen kregen echter wel erkenning voor hun rol. Dat uitte zich in de Egyptische kunst waarbij de vrouwen steeds jeugdig afgebeeld werden. De vrouw legde steeds een arm om de schouder of het middel van haar man en in het Nieuw Rijk is dat gebaar wederzijds en omhelsden ze elkaar. Vrouwen werden steeds naast hun man of zonen afgebeeld.

Rolverdeling bij de lagere sociale klasse

Het is moeilijker om een beeld te krijgen van de rolverdeling tussen mannen en vrouwen in de lagere sociale kringen. De vrouwen die behoorden tot deze klasse werden minder vaak afgebeeld op grafmonumenten. Wel zijn er afbeeldingen teruggevonden van vrouwen die graan maalden en bier brouwden. Het land bewerken lijkt vooral een taak van de mannen aangezien het vooral mannen zijn die afgebeeld werden bij dit soort taferelen. De vrouwen die er eventueel bij stonden, lazen de aren maar bewerkten het veld niet. Het is echter niet zeker of deze afbeeldingen een werkelijke rolverdeling voorstelden of slechts een ideaal beeld was dat ze wilden scheppen.

Huwelijk en scheiding

Huwen, geen zaak van de staat

Bij een huwelijk in de Egyptische samenleving kwam er geen religieuze of wettige ceremonie aan te pas. Wanneer men besliste om samen een huishouden te runnen, werd dit beschouwd als een huwelijk. Deze huwelijken waren vooral monogaam ook al waren er soms ook niet-koninklijke mannen die met meerdere vrouwen gehuwd waren.

Hoewel huwelijken of scheidingen geen zaak waren voor de staat was er toch een soort van controle. Deze controle kwam door de gemeenschap zelf die hun ongenoegen ging uiten wanneer een man reeds een andere vrouw had terwijl hij nog niet gescheiden was van zijn huidige vrouw. Door deze sociale druk moesten mensen wel de gedragsnormen naleven.

Scheiden

Scheidingen kwamen vaak voor in de Egyptische samenleving. De redenen om te scheiden waren kinderloosheid of overspel van de vrouw. Wanneer een vrouw overspel had gepleegd kon ze haar bezittingen verspelen waarop ze wel recht zou hebben gehad bij een scheiding. Ook mannen konden beter geen overspel plegen en al zeker niet met een getrouwde vrouw. De reden hiervoor was dat de mannen hun bezit doorgaven aan hun kinderen en de mannen er zeker van wilden zijn dat de erfgenamen ook hun biologische afstammelingen waren.

Men beschouwde een huwelijk als afgelopen wanneer de man en de vrouw niet meer samenwoonden. Ook bij een scheiding mengde de overheid zich niet.

Lees verder

• Een mooie huid dankzij scrubbing
• De piramiden in Egypte: soorten, evolutie en bouw
• Mummificatie in het Oude Egypte: van lijk tot mummie
• Taboes, bijgeloof en afrodisiaca in het oude Egypte
• Hiërogliefen: ontstaan, evolutie, ontcijfering en verklaring