De piramiden in Egypte: soorten, evolutie en bouw

Piramiden zijn de bouwwerken die steeds in verband gebracht worden met Egypte. Tijdens het Oude Rijk, zo’n 4500 jaar geleden, begon men met het bouwen van deze piramiden. Deze indrukwekkende bouwwerken blijven mensen intrigeren. Hoe werden ze gebouwd? Welke soorten piramiden zijn er? Waarom werden ze gebouwd? Waarom kregen ze die vorm? Wie bouwde ze nu eigenlijk? Waarom stopte men in het Middenrijk en het Nieuwe Rijk met bouwen van piramiden?

De evolutie van piramiden

Architecten in het oude Egypte begonnen niet zomaar piramiden te bouwen zoals wij ze nu kennen. Er ging een hele evolutie vooraf eer we tot de gekende driehoekige piramiden kwamen. Zo kan men verschillende soorten piramiden aantreffen in Egypte.

De mastaba: de basis van een trappenpiramide

Het begon allemaal met een mastaba. Een mastaba is een rechthoekig grafmonument. Djoser kwam op het idee om verschillende mastaba's op elkaar te plaatsen en zo ontstond de trappenpiramide. Hij was de eerste die dit liet bouwen. Dit bouwwerk staat in de woestijnachtige streek van Sakkara, dicht bij Memphis.

Hoe ziet een mastaba eruit?

In tegenstelling tot de typische driehoekige piramiden later heeft deze trappenpiramide geen gladde zijden. Het is wel 60 meter hoog en bestaat dus uit 6 mastaba’s die men op elkaar plaatste zodat een trapvorm verkregen werd. De trappen waren bedekt met kalksteen die moeten geglansd hebben wanneer de woestijnzon ze belichtte. De onderste steen meet 106 bij 122 meter en daaronder bevind zich een doolhof van schachten en doorgangen waarin rituele inkervingen, grafgoederen en koninklijke attributen van de dood gelegd werden. De koninklijke grafkamer zelf was uitgehouwen uit graniet. De toegang werd afgesloten door een grote steen die meer dan 2 ton woog.

Imhotep: de ontwerper van de trappenpiramide
Het ontwerp van de piramide kwam van Djoser’s vizier. Een vizier is een persoon die beschouwd wordt als de rechterhand van de farao. Hij heette Imhotep en was een genie. Daarom werd hij vereerd als de god van de architecten door latere generaties Egyptenaren. Imhotep hielp niet enkel bij het bestuur van Egypte maar was ook nog eens een hogepriester van Heliopolis, de Stad van de Zon.

Rondom de trappenpiramide

Rond de trappenpiramide werd een groot complex gebouwd omgeven door witte stenen muren. Er bevond zich een binnenhof, kapellen, hallen, schrijnen, paviljoenen en ook de serdab (kapel of cel), waar een kalkstenen beeld van de koning stond. Het is het oudste beeld van een farao dat gevonden is in Egypte. Door twee kleine gaatjes in de muur van de serdab konden de ogen van Djoser’s beeld naar buiten ‘kijken’ en zien hoe de priesters hem voedsel offerden voor in het hiernamaals. Het complex van de gebouwen was bedoeld als een paleis voor de koning waar hij kon regeren na zijn dood. De trappenpiramide en de gebouwen eromheen waren een symbool van eeuwigdurende macht van de farao. Het bouwen van dit complex versterkte tevens het idee dat de farao een god was.

Van trappenpiramide tot een Meidoempiramide

De volgende 800 jaar bouwden veel Egyptische heersers piramiden doorheen het land. In het begin waren het ook trappenpiramiden maar Snofroe experimenteerde echter met een nieuwe vorm. Hij stapelde namelijk stenen op de treden van een trappenpiramide die wellicht door een voorganger was gebouwd. Daarna bedekte hij de structuur met blokken kalksteen. Hij maakte dus de eerste piramide met gladde zijden.

De Gebogen Piramide

Snofroe liet echter nog een piramide bouwen, de Gebogen Piramide. De bouwers begonnen de piramide op te trekken met heel steile zijden maar veranderden halfweg de hoek. Ze deden dit waarschijnlijk omdat er barsten ontstonden. De Rode piramide, genoemd naar de kleur van de stenen wanneer ze beschenen werden door de avondzon, was vermoedelijk de piramide waarin hij begraven werd. Zijn lichaam is echter lang geleden verdwenen.

Cheops: bouwer van de grootste piramide

Cheops, de zoon van Snofroe, lijkt de liefde voor het bouwen van piramiden geërfd te hebben. Zo bouwde hij de Grote Piramide. Hij werd gebouwd op een fundament van vast gesteente in Gizeh en was 146 meter hoog. Het is het hoogste stenen bouwwerk van de wereld.

De Romeinen en de Grieken beschouwden het als één van de zeven wereldwonderen. Het is ook het enige klassieke wereldwonder die er nog staat. Tot 1887, toen men de Eiffeltoren opende, was de Grote Piramide het hoogste bouwwerk van de wereld.

Het bestaat uit 2,3 miljoen blokken en Cheops werd begraven in de piramide zelf en niet in een ondergrondse kamer zoals normaal de gewoonte was. Zijn sarcofaag was gehouwen uit één groot stuk graniet en is bewaard gebleven maar de in houd ervan werd lang geleden al geroofd.
Eigenaardig was eveneens dat men een schip vond in de piramide. Dit schip werd waarschijnlijk gebruikt om het lichaam van Cheops te brengen naar de begraafplaats. Daarna werd het uit elkaar gehaald en plaatste men de 650 stukken in de piramide. Zo had de farao een schip om door de hemelen te zeilen.

Waarom hebben piramiden een driehoekige vorm?

Er werd reeds verklaard hoe architecten kwamen aan deze vorm maar er is nog een reden waarom men deze geometrische vorm gekozen heeft. Het Egyptisch woord voor piramide is ‘moer', dat plaats van de hemelvaart betekent. Het lijkt dus heel waarschijnlijk dat de vorm de ziel moest helpen om op te stijgen naar de sterren.

Waarom bouwde men piramiden?

Uiteraard was dit om het lichaam van de farao te beschermen. Het was zijn laatste rustplaats en de plaats van zijn hergeboorte in het hiernamaals. Maar de piramiden waren meer dan gewoon grote graftombes. Ze domineren het landschap waarin ze staan en belichamen hierdoor de macht en belangrijkheid van de farao.
Piramiden waren steeds oost-west georiënteerd in de richting van de dagelijks opkomende zon. Ze waren dus een onderdeel van de zonnecultus die Egypte toen beheerste. Zelfs de vorm van de piramide verbeeldde die verering van de zon. De vier hoeken die vanuit het centraal punt vertrekken zijn de lichtstralen van de zon.

Hoe werden de piramiden gemaakt?

Het is bijna onvoorstelbaar dat de piramiden met zulke primitieve middelen als koper en hout gebouwd werden. Groepen arbeiders moet de grote blokken door middel van touwen en houten sledes vanuit de steengroeve naar de woestijn gesleept hebben. Men is het niet zeker maar men denkt dat melk of modder werd gebruikt om de glijders glad te maken.
Op de piramide trokken de mannen elke steen langs de zijkant omhoog naar zijn plaats. Men denkt dat men gebruik maakte van hellingen van zand en geplette steen maar men is dat niet zeker. Hoe het ook werd gedaan, het was een hele klus aangezien de stenen zwaarder waren dan 40 volwassen mannen.

Wie bouwde de piramiden?

Het duurde 20 jaar om een piramide te bouwen. Het gewone werkvolk, bestaande uit geschoolde arbeiders, telde ongeveer 4000 mensen. Tijdens de jaarlijkse overstromingen van de Nijl kwamen de landbouwers hen echter te hulp. Allen werden goed gevoed met vlees, brood en vis. Bij een piramide had je aan bakkerij en een visfabriek. In de dorpen dichtbij de piramiden vond men niet enkel bakkers maar ook pottenbakkers, steenbakkers, metselaars, arbeiders en gravers. De piramiden boden ook werk voor schrijvers en schilders. Handelaars voorzagen hen allen van voedsel.

Waarom stopte men met bouwen van piramiden?

Het is een raadsel waarom men stopte met het bouwen van de piramiden. Het is zo dat de farao’s van de Vierde, Vijfde en Zesde Dynastieën piramiden bleven bouwen maar die waren heel wat kleiner de de Grote piramide van Cheops en de piramiden die gebouwd werden door Chefren, zijn zoon en Mykerinos, zijn kleinzoon. Misschien is dit eenvoudig te verklaren door het feit dat de farao’s die hen opvolgden gewoon minder lang regeerden en dus ook minder tijd hadden om een piramide te bouwen. Bovendien werden piramiden minder belangrijk. Nu traden nieuwe bouwwerken zoals tempels van de zon op de voorgrond.

Lees verder

• Hiërogliefen: ontstaan, evolutie, ontcijfering en verklaring
• Mummificatie in het Oude Egypte: van lijk tot mummie
• Egypte, goddelijk geschenk van de Nijl
• Taboes, bijgeloof en afrodisiaca in het oude Egypte
• De gladiatoren tijdens het Romeinse Rijk