Taboes, bijgeloof en afrodisiaca in het oude Egypte

Taboes zijn zaken die worden beschouwd als ongepast en zijn al gedurende de gehele geschiedenis terug te vinden in elke maatschappij en in elk land. In het Oude Egypte waren er eveneens nog wat taboes. Wat werd er in het Oude Egypte gezien als taboe? Waren deze taboes in alle klassen van toepassing? Hoe verschillend zijn ze van de huidige taboes? Wat met alcohol en afrodisiaca? Wat met het bijgeloof van de Egyptenaren? Hoe bepaalde men welke dagen geluksdagen waren? Wat was het belang van hun kalender van geluks- en ongeluksdagen?

Taboes niet in alle klassen en niet overal

Verschillende klassen, verschillende taboes!

In het oude Egypte bestonden er diverse taboes maar deze waren niet in alle klassen van toepassing. Specifieke taboes hoorden bij bepaalde personen, geestelijken bijvoorbeeld, en waren eveneens plaatsgebonden. Wat een taboe was in Opper-Egypte of op het platteland was dat niet voor Neder-Egypte of in de stad.

Rituele zuiverheid

Taboes werden vooral geassocieerd met rituele zuiverheid. Geslachtsgemeenschap hebben enkele dagen voor het betreden van een heilige plaats, zoals een tempel, was bijvoorbeeld een taboe. Ook het eten van bepaalde soorten voedsel op specifieke dagen was een taboe.

Voedsel

Eten volgens de kalender

In Egypte maakte men gebruik van kalenders waarop de dagen aangeduid waren als geluks- of ongeluksdagen. Bovendien vermelde men op de kalender eveneens welk voedsel verboden was op een specifieke dag. Vis was een voorbeeld van dat verboden voedsel. In het oude Egypte beschouwde men vis als onrein. Omdat men er bovendien een onfrisse adem aan overhield kon men onmogelijk godsdienstige zuiverheid bekomen wanneer men dit wel at. Men mocht dus vier dagen voor het vieren van godsdienstige feesten of het betreden van een tempel geen vis eten.

Men associeerde vis eveneens met de zee. De zee was een plaats van chaos, de plaats waar Seth, de god van chaos en dorheid, heerste. Vandaar dat de farao en de priesters vis niet mochten nuttigen. Eveneens beweerde de mythe van Osiris dat de penis van Osiris in de Nijl werd gegooid en door drie soorten vissen werd opgegeten.

Verboden voedsel

Ook varkensvlees, zout, uien en bonen waren een taboe. Ook hier werd een associatie gemaakt met Seth. Het verbod kwam er wellicht ook nadat heel wat Egyptenaren ziek werden van varkensvlees omdat ze het na het slachten niet onmiddellijk hadden opgegeten. Oorspronkelijk aten de Egyptenaren wel varkensvlees. Als bewijs hiervan vonden archeologen tal van varkensstallen en varkensbotten.

Afrodisiaca en alcohol

Verleidelijk voedsel!
De geslachtsdriftprikkelende eigenschappen die werden toegeschreven aan specifieke etenswaren kunnen een reden zijn geweest om bepaalde leden van de maatschappij de consumptie ervan te verbieden. Zout werd in Egypte aanzien als een afrodisiacum en werd dus verboden.

Ook knoflook werd beschouwd als een afrodisiacum in het oude Egypte. Er zijn echter geen bronnen teruggevonden die dit bestempelden als verboden voedsel. Ook koriander werd vaak gegeten omdat dit de vruchtbaarheid van de mannen beïnvloedde en ook een gunstig effect had op de vrouwen.

Gelimiteerde alcoholconsumptie

Wijn mocht gedronken worden. De priesters mochten dit echter niet doen wanneer ze zich in het heilige deel van de tempel bevonden. Er waren ook wel regels wat betreft de dagelijkse alcoholconsumptie van priesters. Ook de alcoholconsumptie van de koning was gelimiteerd.

Men dronk echter vaker bier dan wijn. Op de negentiende dag van de tweede maand van het overstromingsseizoen bepaalde de kalender dat men tot zonsondergang wijn moest drinken in plaats van bier. De aanleiding hiervoor was de mythe dat net toen de balsemolie werd gemaakt voor Osiris.

Geluks- en ongeluksdagen

Hoe werd bepaald welke dagen geluk of ongeluk brachten?
Dagen waren ingedeeld in geluks- en ongeluksdagen. Hiervoor baseerden ze zich op mythische gebeurtenissen. Een dag waarop twee goden vochten werd gezien als een ongeluksdag. Een dag waarop een god een succesvolle reis had gemaakt werd dan weer aanzien als een geluksdag. Door de kalender van geluks- en ongeluksdagen te raadplegen kon men bepalen of het al dan niet verstandig was om een bepaalde activiteit op een bepaalde dag uit te voeren. Sommige dagen waren gunstig om bepaalde rituelen in huis uit te voeren, om de geesten van overleden familieleden gunstig te stemmen of om offers te brengen aan een tempel of kapel.

Dagen van de demonen

De kalenders gaven duidelijk aan dat er niets belangrijks mocht worden gedaan op de vijfdaagse periode na het oorspronkelijke jaar van 360 dagen. Volgens de mythologie werden deze vijf extra dagen geschapen zodat de vijf kinderen van Geb en Noet geboren konden worden. Deze periode werd beschouwd als vrij gevaarlijk en worden de epagomene dagen genoemd. Deze vijf dagen van de demonen hadden een slechte reputatie. Vooral de dag waarop Seth geboren was.

Voorspellingen en doodsoorzaken

Niet enkel bepaalde de kalender het tijdstip van specifieke gebeurtenissen maar werd dit ook gebruikt om de doodsoorzaak van iemand vast te stellen. Wanneer iemand bijvoorbeeld stierf op de zesde dag van de tweede maand van het overstromingsseizoen was hij wellicht vergiftigd. Dit werd beschouwd als een gunstige manier van sterven omdat deze dag samenviel met een dag van pret in de goddelijke wereld.

Ook werden de kalenders gebruikt om de toekomst van een kind te voorspellen. De voorspellingen waren gebaseerd op de geboortedag van het kind. Indien het kind geboren was bijvoorbeeld op de vijfde dag van de tweede maand van het overstromingsseizoen zou het sterven door copulatie. Dit zei men omdat deze dag samenviel met een dag van offers aan de goden Montoe en Hedjhotep. Een kind, geboren op de tiende dag van de vierde maand van het overstromingsseizoen, zou sterven van ouderdom met een offer van bier over het gezicht geschonken. Ook deze manier van sterven werd gezien als een ideale manier om het leven te verlaten.

Egyptische kalender ook belangrijk in de middeleeuwen

Het idee van de kalenders met geluks- en ongeluksdagen bleef tot in het middeleeuws Europa bestaan. Men vond bewijs dat sommige dagen ook in de middeleeuwen gemarkeerd waren als Egyptische dagen waarop het ongeschikt was om iets te doen behalve zwarte magie. Franse ketters werden van het werken met de Egyptische dagen beschuldigd aan de inquisitiehoven tijdens de 13e eeuw.

Lees verder

• Egypte, goddelijk geschenk van de Nijl
• De piramiden in Egypte: soorten, evolutie en bouw
• Hiërogliefen: ontstaan, evolutie, ontcijfering en verklaring
• Mummificatie in het Oude Egypte: van lijk tot mummie
• Napoleon Bonaparte: militair, politicus en gefrustreerde man