Eindexamen geschiedenis: Ten oorlog! Samenvatting, begrippen
Zowel in 2008 als in 2009 luidt één van de examenonderwerpen geschiedenis: "Ten Oorlog! Europese oorlogen 1789-1919. Oorlog als maatschappelijk fenomeen". In dit artikel wordt de stof van dit onderwerp overzichtelijk behandeld in de vorm van begrippen, jaartallen en gebeurtenissen, startend bij de Napoleontische oorlogen en de Krimoorlog, via de Frans-Duitse oorlog naar de Eerste Wereldoorlog. Van Napoleon en Bismarck tot Frans Ferdinand en Wilson: ten oorlog!
Begrippen, samenvatting 'Ten oorlog'
Napoleontische Oorlogen
De geschiedenis van de Napoleontische Oorlogen kent meerdere belangrijke begrippen. Onmisbaar, met het oog op het eindexamen, zijn de volgende:Franse Revolutie, Verlichting, Waterloo, coalitieoorlogen, Eerste Coalitieoorlog, Bourbon, Lodewijk XVI, emigrés, Napoleon Bonaparte, Austerlitz / Driekeizerslag, standenmaatschappij, Marie Louise, Heilige Alliantie / Grote Alliantie, Volkerenslag bij Leipzig, Congres van Wenen, Honderd Dagen, Marie-Antoinette, Continentaal Stelsel, machtsevenwicht, Grande Armee, Elba, Tolverbond, Metternich, restauratie, Nationale Vergadering, ancien régime.
De belangrijkste gebeurtenissen, op chronologische volgorde, zijn:
| Jaartal | gebeurtenis |
|---|---|
| 1789 | Begin Franse Revolutie. Leus: Vrijheid! Gelijkheid! Broederschap! Beïnvloed door Verlichting 18de eeuw. Ook: tegen standenmaatschappij |
| 1791 | Frankrijk krijgt nieuwe grondwet, Franse koning XVI probeert het land te ontvluchten. |
| 1792 | Frankrijk verklaart de oorlog aan Oostenrijk, dat steun krijgt van Pruisen. |
| 1793 | Franse koning Lodewijk XVI ter dood gebracht onder guillotine (in januari, Marie-Antoinette volgt in oktober 1793). Frankrijk voert de dienstplicht in. Frankrijk verklaart de oorlog aan G-B en Spanje en aan de Nederlanden. |
| 1798 | Tweede Coalitieoorlog. Napoleon landt in Egypte. |
| 1799 | Staatsgreep Napoleon (datum: 18 Brumaire), einde Directoire. Napoleon 1ste Consul. |
| 1804 | Napoleon kroont zichzelf tot keizer der Fransen. |
| 1805 | Franse leger onder Napoleon vernietigt de Oostenrijkse en Russische legers bij Austerlitz (Driekeizerslag). |
| 1806 | Napoleon legt het Continentaal Stelsel op. Het Stelsel zou enkele jaren bestaan en weinig succes hebben. |
| 1808 | Oostenrijk voert de dienstplicht in. Tegenslag voor generaals Napoleon in Spanje en Portugal. |
| 1810 | Napoleon trouwt Marie Louise, de dochter van de Oostenrijkse keizer. |
| 1812 | Mislukte veldtocht tegen Rusland. |
| 1813 | Volkerenslag bij Leipzig. |
| 1814 | Pruisen voert de dienstplicht in. Napoleon wordt verbannen naar Elba. Begin Congres van Wenen en restauratie van Europa (= herstel oude regeringen). |
| 1815 | Napoleons Honderd Dagen van terugkeer komen ten einde na zijn nederlaag bij Waterloo. Einde Congres van Wenen, conservatieve statenordening Europa. Ook in 1815: Heilige Alliantie Rusland, Oostenrijk, Pruisen. Quadruple Alliantie (Grote Alliantie) Engeland, Oostenrijk, Pruisen, Rusland. |
Krimoorlog
De geschiedenis van de Krimoorlog bevat meerdere belangrijke begrippen. Onmisbaar, met het oog op het eindexamen, zijn de volgende:Napoleon III, Vrede van Parijs, imperialisme, Florence Nightingale, cholera, Nicolaas I, Sebastopol, The Times, (militaire) censuur, liberaal / liberalisme, vrouwenbeweging, zeeblokkade, 'zieke man van Europa', Medical Army School, concertoplossing.
De belangrijkste gebeurtenissen, op chronologische volgorde, zijn:
| Jaartal | Gebeurtenis |
|---|---|
| 1853 | Rusland (warmwaterpolitiek) bezet Turkse gebieden aan de Donau. Turkije verklaart de oorlog aan Rusland. |
| 1854 | Groot-Brittannië en Frankrijk verklaren Rusland de oorlog. Oostenrijk dwingt Rusland zich terug te trekken uit de gebieden rond de Donau. In september landen de Fransen en Britten op de Krim. |
| 1855 | Inname Sebastopol door Frans-Britse legermacht. Laatste oorlogshandelingen, Rusland verwerft gebied in Armenië ten koste van Turkije. |
| 1856 | Vrede van Parijs, einde van de Krimoorlog. Resultaten: - Frankrijk sterkste grootmacht, - Turkije nog afhankelijker van Europese mogendheden, - Groot-Brittannië sterkste zeemacht, - Zwarte Zee afgesloten voor alle oorlogsschepen. |
Frans-Duitse oorlog
De geschiedenis van de Frans-Duitse oorlog herbergt meerdere belangrijke begrippen. Onmisbaar, met het oog op het eindexamen, zijn de volgende:Wilhelm I, Emser Depeche, Vrede van Frankfurt, bombardement van Parijs, Commune, Duits Keizerrijk / Versailles, Otto von Bismarck, Realpolitik, Noord-Duitse Bond, Derde Republiek, 'Verenigde Naties van Europa', Slag bij Sadowa / Königgratz, Rode Kruis, 'bloedweek', Geneefse Conventie, guerilla, Sedan, industrialisatie, kanselier, Spaanse troonopvolging, Elzas en Lotharingen, Nationale Garde.
De belangrijkste gebeurtenissen, op chronologische volgorde, zijn:
| Jaartal | Gebeurtenis |
|---|---|
| Voorgeschiedenis | Pruisische koning Wilhelm I streeft naar versterking van Pruisen, wil dit mogelijk maken door middel van zijn militaire macht te versterken. Wilhelm benoemt Bismarck tot kanselier van Pruisen (1862), deze zorgt ervoor dat nagenoeg zonder oppositie de legerhervormingen worden doorgevoerd. Bismarck gebruikt nationalisme en een sterk leger voor zijn Realpolitik. |
| Keizer Napoleon III vindt de machtstoename van Pruisen een bedreiging voor de positie van Frankrijk. Keizer Napoleon III wil door middel van een internationaal succes het vertrouwen in zijn politiek weer herstellen. Ook: ideaal 'Verenigde Naties van Europa', onder Franse leiding. | |
| Conflict over de troonsopvolging van Spanje: Een neef van Wilhelm maakt kans op de troon van Spanje. Frankrijk wil echter niet omringd worden door Duitse machten. Frankrijk eist dat Pruisen nooit de Spaanse troon zal aanvaarden. | |
| 13 juli 1864 | Oorlog Pruisen-Denemarken (Duits-Deense Oorlog), Pruisen zegeviert. Ook in het jaar 1864: oprichting Rode Kruis. |
| 1866 | Oorlog Pruisen-Oostenrijk, Slag bij Sadowa, verpletterende overwinning Pruisen. Uiteenvallen Duitse Bond (bestond van 1815-1866). Tevens (t/m 1867): vorming Noord-Duitse Bond. |
| 13 juli 1870 | Emser Depêche (= telegram, door Bismarck naar pers 'gelekt' = uitlokking oorlog). |
| 19 juli 1870 | Oorlogsverklaring Frankrijk aan Pruisen. |
| 1 september 1870 | Pruisen verslaat Frankrijk bij de Slag bij Sedan. Napoleon III gevangengenomen |
| 18 januari 1871 | Bismarck roept in de Spiegelzaal te Versailles het Duitse Keizerrijk uit. |
| 18 maart - 28 mei 1871 | Commune van Parijs, revolutionaire regering. |
| 10 mei 1871 | Vrede van Frankfurt. Drie voorname punten: Elzas-Lotharingen, schadevergoeding, nieuwe regering. |
Eerste Wereldoorlog
De geschiedenis van de Eerste Wereldoorlog herbergt meerdere belangrijke begrippen. Onmisbaar, met het oog op het eindexamen, zijn de volgende:wapenwedloop, Weltpolitik, G. Princip, Schlieffenplan, Spaanse Griep, dolkstootlegende, Weimarrepubliek, Wilhelm II, Triple Alliantie, Triple Entente, Frans Ferdinand, Vrede van Brest-Litovsk, duikbotenoorlog, Haig, imperialisme, Balkanoorlogen, loopgravenoorlog, 'totale oorlog', Plan XVII, gifgas, pacifisme, Moltke, bewegingsoorlog, 'Verdun', tweefrontenoorlog, oorlogseconomie, 'Tannenberg', vrouwenkiesrecht, Oktoberrevolutie, Benedictus XV, Clemenceau, propaganda, Haagse Vredesconferenties, Wilson, Volkenbond, 'Centralen', Kiel, Ludendorff, Veertienpuntenplan, oorlogscultuur, geleide economie.
De belangrijkste gebeurtenissen, op chronologische volgorde, zijn:
| Jaartal | Gebeurtenis |
|---|---|
| 1882 | Triple Alliantie (Dui, O-H, Italië) |
| 1897 | Term 'Weltpolitik' voor het eerst gebruikt' m.b.t. ambitieuze buitenlandse politiek van de Duitse keizer Wilhelm II |
| 1904 | Entente Cordiale |
| 1906 | Von Schlieffenplan definitief klaar. Legerchef Moltke zou later wijzigingen aanbrengen. |
| 1907 | Triple Entente (Frankrijk, GB, Rusland) = versus Triple Alliantie |
| 1914-1918 | Eerste Wereldoorlog: Centralen (Dui, O-H, Bulg, Ottom Rijk) versus Geallieerden (Fra, GB, Rusland tot 1917, Italië vanaf 1915, VS vanaf 1917) |
| 28 juni 1914 | Moord op Frans Ferdinand in Sarajevo = aanleiding voor WO I. |
| 28 juli 1914 | Oostenrijk-Hongarije verklaart de oorlog aan Servië. |
| 4 augustus 1914 | Duitsland valt België binnen. Fr. en GB schieten te hulp. |
| Februari - december 1916 | (bloedige) Slag om Verdun |
| Tot 1917 | Strijdende partijen maken gebruik van massale aanvallen op elkaars linies. |
| Vanaf 1917 | Onbeperkte Duikbotenoorlog door Duitsland (in 1915 was al de RMS Lusitania door Duitsland getorpedeerd). |
| 6 april 1917 | Verenigde Staten verklaren de Centralen de oorlog. |
| Okt 1917 | Revolutie in Rusland. |
| Maart 1918 | Vrede van Brest-Litovsk. |
| 4 nov 1918 | opstand zeelui en mariniers in Duitse stad Kiel. Novemberrevolutie zou enkele maanden duren. |
| 11 nov 1918 | Wapenstilstand aan het Westfront. |
| 28 juni 1919 | Vrede van Versailles: hierbij waren onder meer het zelfbeschikkingsrecht van volkeren en de oprichting van een Volkenbond, zoals in 1918 door de Amerikaanse president Wilson gepresenteerd in zijn Veertienpuntenplan, van groot belang |
| 1918/1919-1939 | Interbellum. Dolkstootlegende onder conservatieven in Duitsland, 1933 machtsgreep Hitler. |
© 2008 - 2024 Writerandus, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Het Congres van Wenen tot het ontslag van BismarckDe distributie van de capaciteiten over de spelers is van belang bij de balance of power, een binnen de internationale b…
De eenwording van DuitslandRond het jaar 1800 bestond het huidige Duitsland nog uit veel kleine staatjes. Bismarck, de minister-president van Pruis…
Sisi, de periode waarin zij leefdeToen Sisi keizerin van Oostenrijk werd kreeg zij ook titels die betrekking hadden op grondbezit in onder andere het huid…
Gerelateerde artikelen
Het Congres van Wenen tot het ontslag van BismarckDe distributie van de capaciteiten over de spelers is van belang bij de balance of power, een binnen de internationale b…
De eenwording van DuitslandRond het jaar 1800 bestond het huidige Duitsland nog uit veel kleine staatjes. Bismarck, de minister-president van Pruis…Oorlog: welke soorten zijn er?Oorlog. Misschien zijn we ons er niet bewust van, maar elke dag heerst er ergens op de wereld oorlog. Maar elke oorlog i…
Sisi, de periode waarin zij leefdeToen Sisi keizerin van Oostenrijk werd kreeg zij ook titels die betrekking hadden op grondbezit in onder andere het huid…Het leven van Thucydides, de griekse geschiedschrijverNiet alleen zijn werken, maar ook Thucydides zelf is beroemd (of berucht?) geworden tijdens en na zijn leven. Zijn werk…
Historisch overzicht en succes van nationalismeDit artikel benandert de belangrijkste aspecten van nationalisme doorheen de geschiedenis. Het vangt aan met een histori…
Reactie
Kito, 12-05-2009
Helemaal bedankt voor de samenvattingen man! Hopenlijk dat ik de examen haal want ik heb helemaal geen stof gemaakt maar nu kom ik erachter hoeveel het is!Q
Reactie infoteur, 13-05-2009
@ Kito:
graag gedaan! Ik neem aan dat je de samenvattingen van Dynamiek en Stagnatie ook inmiddels gevonden hebt?
Veel succes toegewenst in de voorbereiding op je eindexamen, hopelijk vormen mijn samenvattingen en aandachtspunten daarbij een goede hulp!
Vergeet ook niet je 2 geschiedeniskaternen en bijbehorende vragen + antwoorden door te kijken!
Vriendelijke groet,
Writerandus
Writerandus (81 artikelen)
Laatste update: 20-04-2009
Rubriek: Kunst en Cultuur
Subrubriek: Geschiedenis
Laatste update: 20-04-2009
Rubriek: Kunst en Cultuur
Subrubriek: Geschiedenis
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.