De Curia Julia: een dagje senaat

De Curia Julia is het oudste gebouw op het Forum Romanum, en het enige dat er nog vrij intact staat. Het staat helemaal aan het begin van het Forum, gezien vanaf de kant van de stad die al vanaf het ontstaan van Rome het belangrijkste was, namelijk vanaf het Noord- westen. Je gaat onder de triomfboog van Septimius Severus door en daar is meteen de Curia Julia, de vergaderplaats voor de senaat, met daarvoor het Comitium en de Rostra.

De Curia Julia, de Rostra en het Comitium

De Curia Julia is het oudste gebouw op het Forum Romanum, en het enige dat er nog vrij intact staat. Het staat helemaal aan het begin van het Forum, gezien vanaf de kant van de stad die al vanaf het ontstaan van Rome het belangrijkste was, namelijk vanaf het Noord- westen. Je gaat onder de triomfboog van Septimius Severus door en daar is meteen de Curia Julia, de vergaderplaats voor de senaat, met daarvoor het Comitium, de vergaderplaats voor het volk, en de Rostra, het spreekgestoelte voor de consuls.

De Curia heet Julia omdat Julius Caesar hem had herbouwd, wat ook de reden is da hij er nu nog staat. Al voor de nieuwe Curia af was was Julius Caesar al vermoord. Keizer Augustus heeft het af laten bouwen en sinds die tijd is het -afgezien van een aantal restauraties- steeds hetzelfde gebleven, maar vroeger was de hele Curia bedekt met marmeren platen, die er wegens gebrek aan marmer in de renaissance afgesloopt waren. Nu is dus eigenlijk alleen nog maar de bakstenen kern van het senaatsgebouw over. De binnenkant is ook hetzelfde gebleven: de treden aan allebei de kanten werden gebruikt om stoelen op te zetten voor de 300 Senatoren. Achterin de Curia is een podium voor de voorzitter van de vergadering, meestal de keizer. Er werd gestemd door middel van “discessio”, uiteengaan: als er gestemd moest worden ging je links of rechts staan om te laten zien of je het eens of oneens was. Zo kon je vaak meteen zien waarvoor de meeste stemmen waren. Het nadeel was dat je precies kon zien wie voor was en wie tegen, bij anoniem stemmen is de stap niet zo groot om tegen de grote of zelfs gevaarlijke senatoren, consuls of keizers op te stemmen.

In het begin van de Middeleeuwen (zevende eeuw) werd het gebouw aan de heilige Hadrianus gewijd en in gebruik genomen als kerk. Dat heeft het net als vele andere antieke Romeinse gebouwen behoed voor de anders onvermijdelijke afbraak. De vloer werd in die tijd ook 4 meter verhoogd om de hoogte van de grond binnen en buiten overeen te laten komen, zover was de grond al verhoogd.

Van de vergaderplaats voor het volk, het Comitium, is nog maar weinig over. Oorspronkelijk was het een rond pleintje voor de Curia. Tegenover de Curia was een podium, waar de Consuls of volkstribunen hun redevoeringen konden houden. Na de zeeslag bij Antium in 338 v.C. van de Romeinen tegen de Latijnen werden de voorstevens (Latijn: rostra) van de overwonnen schepen afgezaagd en mee naar Rome genomen. Daar werden ze aan het podium vastgemaakt. Sindsdien heet dit podium de Rostra. Altijd al willen weten hoe het er aan toeging in de oude Romeinse senaat? Hier een beschrijving van hoe de dag van de snator eruitzag.

Een dagje Senaat

Het is 29 v. Christus (maar dat wist Senator Carolus nog niet). Cassius Claudius Carolus liet zich door zijn slaaf in zijn nieuwe senatorentoga helpen. Hij was sinds drie jaar lid van de Romeinse senaat, en was nu op weg naar een vergadering. Hij loopt naar het Forum toe. Hij ziet de Curia al staan, het is net klaar met de bouw. Het is een van de eerste keren dat er een vergadering in de Curia is, sinds de brand van ongeveer 25 jaar geleden was de vergadering altijd in het Theater van Pompeius op het Marsveld. Het marmer blinkt hem al tegemoet als hij de Curia nadert, die door de nieuwe keizer Curia Julia is genoemd, naar zijn voorganger die begonnen was met de bouw. Rechts van hem hoort hij een vurig geschreeuw van een man op de rostra, dat zal die vervelende consul Marcus wel zijn. Met zijn sluwe praatjes weet hij het gepeupel makkelijk in te palmen. Gelukkig is de keizer nu volkstribuun, hij weet tenminste iets van politiek en denkt eerst na voordat hij zijn veto uitspreekt. Terwijl hij de rumoerige Curia binnenkomt kijkt hij of hij ergens wat politieke makkers ziet. Ah, kijk eens aan, daar is Lucius, een van de meest redelijke senatoren, vond Cassius. Hij gaat bij hem zitten en begint een gesprek met Lucius.

Opeens gaan de deuren dicht en word het stil. De consuls zijn allebei ongemerkt binnengekomen en beginnen de vergadering. Het lijkt erop dat de keizer vandaag niet aanwezig is. De luide stem van consul Crassus boeit en dwingt te luisteren, maar als consul Marcus aan het praten is verliest ik makkelijk de aandacht. Ach ja, over twee maanden moeten er weer nieuwe consuls gekozen worden. Zou ik misschien een kans maken? De andere senatoren vinden vast dat ik te weinig ervaring heb, en de meesten kennen mij helemaal niet goed… Oh, er moet gestemd worden. Consul Marcus brengt het voorstel naar voren om het loon van het leger iets te verhogen, om op meer loyaliteit te kunnen rekenen. Het gaat maar om een heel klein percentage… Dat maakt mij niet bijzonder veel uit. “Wie voor is moet naar rechts, wie tegen is moet naar links!”, schreeuwt Marcus. Ik blijf maar gewoon hier links zitten. De meest mensen blijven gewoon zitten, maar een aantal senatoren lopen naar links of naar rechts. Rechts blijkt een kleine meerderheid te zijn, want consul Marcus schreeuwt met schorre stem dat het voorstel is aangenomen. Dat zal allemaal wel, ik kijk wel of Crassus zo nog iets interessants zegt.

Consul Crassus opent een discussie over het gebruik van de landbouwgronden van Rome. Sommigen willen meer olijfbomen, want de olijfprijzen stijgen en de verkoop loopt goed. Anderen willen meer graan, om het volk tevreden te houden. Dat zijn die aanhangers van Marcus, die een beetje achter het volk aan lopen. We hebben toch al een volkstribuun? We hebben toch al de Rostra? We hebben toch al het Comitium? Het volk hoeft niets te klagen.

Ik meng me ook een beetje in de discussie, ik moet wel opvallen als ik voor het consulschap wil gaan. “Meer olijfbomen! Het volk heeft al meer dan genoeg!” Crassus kondigt een stemming aan. Zijn bronzen stem weerklinkt duidelijk, zonder dat hij zijn stem hoeft te verheffen: “Senatoren voor het vervangen van graanakkers voor olijfboomgaarden, naar rechts, Senatoren tegen de stelling naar links.” Ik sta op en loop naar rechts. Lucius loopt achter mij aan. Onderweg naar de andere kant komen we wat aanhangers van Marcus tegen, die langs ons naar de overkant lopen. Ik ga weer zitten, nu aan de rechterkant. “Het voorstel is aangenomen” weerklinkt de stem van Crassus. Hoera, we hebben gewonnen. Nu nog hopen dat de Keizer zijn veto als volkstribuun niet gebruikt. De keizer is het helaas vaker eens met Marcus. “De vergadering is gesloten!” Schreeuwt juist zijn doffe stem.. Tijd om naar huis te gaan.

“Hoe was het lieverd?” vraagt Claudia, mijn vrouw, als ik thuiskom. Ik antwoord: “Vandaag was een belangrijke dag. Ik heb vandaag over de toekomst van Rome besloten.”