Zijn we van adel?

Iedere genealoog weet dat de vraag van de familie ooit komt. Hebben we een familiewapen? Hebben we een titel? Het laatste is zeer onwaarschijnlijk, het eerste, zou kunnen. iedereen mag een eigen familiewapen laten registreren, daarmee ben je nog niet van adel. Je bent van adel wanneer een titel je bij koninklijk besluit is verleend.

Riddertijd en wapenschild

Het gebruik van een wapen(schild) stamt uit de middeleeuwen. In de vroege middeleeuwen waren de harnassen van de ridders nog vrij ‘open’, het was in ieder geval mogelijk om de man te herkennen. Tijdens de kruistochten gingen de ridders steeds meer gesloten harnassen gebruiken. Het nadeel daarvan was dat de ridder onherkenbaar werd voor zowel vriend als vijand. Elke ridder moest daarom een teken op zijn wapenschild laten zetten. De heraldiek was geboren. De verschillende tekens werden vaak gemaakt en geregistreerd door herauten. Deze maakten voor de strijd enorme lijsten om de vechtende ridders uit elkaar te kunnen houden en om de gesneuvelde ridders te kunnen identificeren.

Familiewapens

De wapenschilden werden al snel van vader op zoon overgeërfd. Het familiewapen was ontstaan. Maar ook de steden, de elite,de gilden vonden het belangrijk om een wapen te laten ontwerpen. De kunst van het ontwerpen van deze wapens heet heraldiek. (genoemd naar de herauten) Het staat iedereen vrij om een wapen te laten ontwerpen en deze officieel te laten registreren. Zoek eerst wel uit of een van je voorouders dat al heeft gedaan. Geregistreerde wapens moeten aan bepaalde heraldische eisen voldoen. Dit nieuwe wapen kun je laten registreren bij het CBG, het Centraal Bureau voor Genealogie. Zo’n geregistreerd wapen is niet beschermd, de familiewapens van de adel zijn dat wel door de Hoge Raad van de Adel. Alleen een wettelijke bescherming van een nieuw wapen zou je kunnen krijgen door het wapen als merk te laten registreren bij het BOIP. (Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom ) Familiewapens zijn dus geen teken van adellijke voorouders!

Wanneer ben je van adel

Adeldom is vrij eenvoudig te omschrijven. Je bent van adel wanneer een titel je bij koninklijk besluit is verleend. Deze titel is erfelijk, de titel gaat over van vader op zoon, dochters zijn wel van adel maar geven de titel niet door aan hun eventuele kinderen. De titel moet ingeschreven zijn in het filiatieregister dat bijgehouden wordt door de Hoge Raad van de Adel. In Nederland kennen we niet zo veel adellijke titels meer. De titel prins(es) is voorbehouden aan leden van het koninklijk huis. We kennen daarnaast nog ridders/(geen vrouwelijke vorm), baronnen/baronessen, graven/gravinnen. Ben je wel van adel maar heb je geen titel dan krijg je het predikaat, jonkvrouw of jonkheer. Dit vormt overigens de grootste groep.

Noblesse de robe

De Nederlandse adel wordt wel eens de noblesse de robe genoemd. Adel die zich alleen bezighoudt met besturen. (Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld de Franse adel, de noblesse d’epée.) De bestuurlijke macht van de adel is in de loop van de eeuwen steeds verder afgenomen. Zaten ze tot in de middeleeuwen en ver daarna nog stevig in het ‘bestuurlijke’zadel, na de Franse Revolutie werd hun invloed flink ingedamd. Toen Napoleon uiteindelijk op Elba zat te mokken, werd de adel door koning Willem weer in alle eer hersteld. Om de adel een beetje op te peppen werden diverse rijke patriciersfamilies tot de stand toegelaten. Willem I gaf de adel de Eerste Kamer, de leden werden door Willem zelf gekozen. Het lidmaatschap was voor het leven. In 1848 was het al uit met de pret, de nieuwe grondwet van Thorbecke trad in werking. De koning mocht geen leden voor de Eerste Kamer meer benoemen. De staatsrechterlijke rol van de adel verdween. Het voorrecht van het dragen van een erfelijke titel of predikaat bleef.

Onderzoek of je van adel bent

Of je van adel bent is te onderzoeken. Je surft naar de site van de Hoge Raad van de Adel, daarop staat een lijst van alle adellijke familienamen. Wanneer je familienaam er niet op staat, ben je niet van adel en zal de familie dat ook nooit worden. Echt niet? Nou, hier ligt een zware taak op de schouders van de familiegenealoog. Wanneer je kunt bewijzen dat je familie vóór 1795 tot de adelstand behoorde dan kun je weer in de adelstand worden opgenomen. Een andere mogelijkheid is om te trouwen met een lid van het Koninklijk Huis. Prinses Maxima werd opgenomen in de adelstand.