Van album amicorum tot poesiealbum

Zo’n simpel klein boekje, ‘ach, ja’. Poesiealbum, of zoals anderen zeggen poëziealbum. Laten we het maar op het eerste houden. Poesiealbum, daarvoor ‘Stammbuch’ of album amicorum, daarna ‘het vriendenboekje’.

Bijbel

Het poesiealbum is zo’n 400 jaar geleden ontstaan in de Duitse universitaire wereld. De studenten die vaak van universiteit naar universiteit zwierven lieten hun Bijbels signeren door medestudenten en professoren. Vaak kwam bij de handtekening een klein versje, een opdracht of een tekening. Al snel werd de trend door de verschillende drukkerijen opgemerkt en ging men Bijbels drukken met meerdere blanco bladzijden voorin. De volgende stap was het drukken van boekjes met alleen blanco pagina’s.

Van Poesiealbum tot Album amicorum

Zo’n ‘Stammbuch’ of album amicorum was niet alleen een aandenken voor de bezitter, het was ook een soort netwerken, en universitair cv. De albums werden steeds mooier en zijn vaak prachtig versierd met illustraties en gedichten. Het gebruik wordt ook door anderen overgenomen, aristocraten, handelaren en kunstenaars nemen een album amicorum. Het album wordt een statussymbool, een uiting van een gerespecteerde vriendenkring en zakelijke relaties.

Lievig

In het midden van de 19e eeuw verandert het uiterlijk van het album. Het wordt een soort cassette met losse blaadjes. Maar het verloor tegelijkertijd aan belang in de ‘herenwereld’. De dames namen het over. Het losbladig systeem was geen groot succes en al snel werd het weer een echt boekje. Het poesiealbum verloor z’n positie als statussymbool en als cv. Het werd een boekje vol lieve gedichtjes en schattige plaatjes.

Biedermeier

Waarom al die schattige, mierzoete en lieve gedichtjes en plaatjes? Het album heeft veel van de Biedermeiersfeer meegekregen. Een behoudende periode, huiselijk, braafjes, netjes en hoffelijk. De burgerij trok zich terug in de woningen. Aangezien politiek een gevaarlijk gespreksonderwerp is, vlucht men in de idylle. In de kunst wordt de werkelijkheid geïdealiseerd, de poëzieplaatjes volgen.

Vriendenboekje

Aan het eind van de 19e eeuw hebben de meisjes het poesiealbum overgenomen en krijgt het album de vorm en inhoud die we allemaal wel kennen. Het album amicorum bleef en werd een herdenkingsboekwerkje bij bijvoorbeeld een jubileum of huwelijk. Het poesiealbum was lang het domein van jonge meisjes totdat het ‘vriendenboekje’ werd geïntroduceerd. Het vriendenboekje wordt zowel door jongens als meisjes op de lagere scholen uitgedeeld.