Van album amicorum tot poesiealbum
Zo’n simpel klein boekje, ‘ach, ja’. Poesiealbum, of zoals anderen zeggen poëziealbum. Laten we het maar op het eerste houden. Poesiealbum, daarvoor ‘Stammbuch’ of album amicorum, daarna ‘het vriendenboekje’.Bijbel
Het poesiealbum is zo’n 400 jaar geleden ontstaan in de Duitse universitaire wereld. De studenten die vaak van universiteit naar universiteit zwierven lieten hun Bijbels signeren door medestudenten en professoren. Vaak kwam bij de handtekening een klein versje, een opdracht of een tekening. Al snel werd de trend door de verschillende drukkerijen opgemerkt en ging men Bijbels drukken met meerdere blanco bladzijden voorin. De volgende stap was het drukken van boekjes met alleen blanco pagina’s.| Achter struik en riet verscholen Groeit steeds aan de stille vliet. Het vaak onmerkbaar daar verscholen Het hemelsblauw vergeet-mij-niet Vriendschap biedt u dan dit blaadje In uw album hartelijk aan Met de reine harte bede Dat het u steeds wel mag gaan. | Een versje neer te schrijven Gaat zo gemakkelijk niet Vooral niet in een album waar iedereen het ziet Ik wil toch niet achterblijven en voeg mijn wens erbij Leef lang en wees tevreden En denk ook eens aan mij. |
Van Poesiealbum tot Album amicorum
Zo’n ‘Stammbuch’ of album amicorum was niet alleen een aandenken voor de bezitter, het was ook een soort netwerken, en universitair cv. De albums werden steeds mooier en zijn vaak prachtig versierd met illustraties en gedichten. Het gebruik wordt ook door anderen overgenomen, aristocraten, handelaren en kunstenaars nemen een album amicorum. Het album wordt een statussymbool, een uiting van een gerespecteerde vriendenkring en zakelijke relaties.| Begin de dag met een dansje Begin de dag met een lach Wie vrolijk kijkt in de morgen Die lacht de hele dag | Vrolijk zingen om nare dingen Anderen helpen zonder klacht Dankbaar geven, voor anderen leven Vormt karakter lief en zacht |
Lievig
In het midden van de 19e eeuw verandert het uiterlijk van het album. Het wordt een soort cassette met losse blaadjes. Maar het verloor tegelijkertijd aan belang in de ‘herenwereld’. De dames namen het over. Het losbladig systeem was geen groot succes en al snel werd het weer een echt boekje. Het poesiealbum verloor z’n positie als statussymbool en als cv. Het werd een boekje vol lieve gedichtjes en schattige plaatjes.| Wees een flinke, ferme meid Die in bange uren Dapper door de appel bijt Ook al is ’t een zure! | Wees steeds vriendelijk Voor de mensen om je heen Ieder zal dan van je houden En je voelt je nooit alleen |
Biedermeier
Waarom al die schattige, mierzoete en lieve gedichtjes en plaatjes? Het album heeft veel van de Biedermeiersfeer meegekregen. Een behoudende periode, huiselijk, braafjes, netjes en hoffelijk. De burgerij trok zich terug in de woningen. Aangezien politiek een gevaarlijk gespreksonderwerp is, vlucht men in de idylle. In de kunst wordt de werkelijkheid geïdealiseerd, de poëzieplaatjes volgen.| Wat je ouders zeggen, doe dat flink en vlug. Wees niet ongehoorzaam, nimmer dwaas of stug. Als je gauw gehoorzaamt met een flink gezicht, ook al valt het moeilijk. Doe je kinderplicht. | Ik ben niet rijk Ik heb geen geld Maar wat ik heb is gauw verteld Een hartje dat klopt warm en gauw. Uit vriendschap als ik denk aan jou. |
Vriendenboekje
Aan het eind van de 19e eeuw hebben de meisjes het poesiealbum overgenomen en krijgt het album de vorm en inhoud die we allemaal wel kennen. Het album amicorum bleef en werd een herdenkingsboekwerkje bij bijvoorbeeld een jubileum of huwelijk. Het poesiealbum was lang het domein van jonge meisjes totdat het ‘vriendenboekje’ werd geïntroduceerd. Het vriendenboekje wordt zowel door jongens als meisjes op de lagere scholen uitgedeeld.| Daar is een taak voor ieder onzer Zolang wij leven hier op aard Zij is eenvoudig of verheven Met liefde steeds door u aanvaard Wandel altijd vol vertrouwen Den weg waarop God´s hand u leidt Met storm en zonlicht blij te moede Wees steeds tot hulp en troost bereid Want hij, die in dit aardsche leven De taak het meest heeft opgevat Is niet, die ´t meest heeft uitgeblonken Maar die u ´t meest heeft liefgehad | Kleine waterdroppels Kleine korrels zand Vormen samen de trotse zee En het schone land Kleine liefdedaden Woordjes teer en zacht Hebben vaak in ´t kleinste huis Groot geluk gebracht. |
