Appeasement: De rol van Groot-Brittannië in München 1938

Op 30 september 1938 werd in München een verdrag gesloten tussen Duitsland, Groot-Brittannië, Frankrijk en Italië. Op deze conferentie kreeg Duitsland van Frankrijk en Groot-Brittannië toestemming het Tsjechische Sudetenland te annexeren. Deze buitenlandse politiek, waarbij door middel van concessies en onderhandelingen wordt toegegeven aan de tegenstander, wordt 'appeasementpolitiek' genoemd.

Inleiding

De rol van Groot-Brittannië in de appeasementpolitiek is vooral na het Verdrag van München in een slecht daglicht komen te staan. 'München is een negatieve term voor verraad geworden, en Chamberlain's naam is vandaag de dag een synoniem voor militaire luiheid, diplomatieke zwakheid en een algeheel gebrek aan een oplossing', schrijft historicus Peter Neville over de hedendaagse visie op appeasement.

Ik zal me in dit essay richten op de rol die de militaire achtergrond van Groot-Brittannië in de keuze voor appeasement gespeeld heeft. De probleemstelling luidt dan ook: Welke rol speelde de militaire positie van Groot-Brittannië in de keuze voor appeasement in München in 1938? Vaak wordt in onderzoek belicht wat het morele aspect is van appeasementpolitiek. Het is echter interessant ook het militaire aspect te onderzoeken, omdat dit ons kan helpen het motief van Groot-Brittannië beter te begrijpen.

Door welke economische factoren werd de militaire positie van Groot-Brittannië in de jaren '30 beïnvloed? Welke invloed had de publieke opinie op de militaire positie in Groot-Brittannië in de jaren ’30? Door middel van deze twee deelvragen zal de keuze voor appeasement vanuit het militaire perspectief van Groot-Brittannië toegelicht worden. Was de keuze voor appeasement inderdaad een synoniem voor militaire luiheid en diplomatieke zwakheid?

De economische invloed op de militaire positie van Groot-Britannië in de jaren '30

De Eerste Wereldoorlog en de Grote Depressie van de jaren '30 hadden de militaire positie van Groot-Brittannië sterk doen verzwakken. Na de Eerste Wereldoorlog kampte Groot-Brittannië met een grote schuldenlast aan de Verenigde Staten. Het nationaal inkomen daalde sterk na 1929 en er heerste een grote werkloosheid als resultaat van de Grote Depressie.

In 1933 trok Hitler Duitsland terug uit de Volkenbond en de Ontwapeningsconferentie. Het Britse kabinet zag in dat Duitsland een reëel gevaar voor de wereld begon te vormen, en zich voor aan het bereiden was op een oorlog. In drie tot vijf jaar dachten ze genoodzaakt te zijn om militair te interveniëren. Ze moesten zich daarom gaan voorbereiden op een oorlog. Groot-Brittannië zou dus moeten herbewapenen.

De herbewapening van Groot-Brittannië vond maar langzaam plaats. Neville Chamberlain, de toenmalige premier van Groot-Brittannië, achtte het nodig tijd te winnen. Hij stelde daarom een zogenaamd 'double policy' in, een beleid van appeasement en herbewapening. Vriendelijke discussie en onderhandeling zouden er volgens hem voor moeten zorgden dat de militaire krachten langzaam opgebouwd konden worden. Het werd echter erg moeilijk om dit beleid in de praktijk te laten werken.

In 1935 had Groot-Brittannië een herbewapeningsplan klaarliggen, dat pas eind 1937 uitgewerkt werd. Wanneer er een oorlog zou komen, dan verwachtte Groot-Brittannië die op zee en in de lucht te voeren. Daarom werd er grotendeels aandacht besteed aan de Royal Navy en de Royal Air Force. Daarbij rekruteerde Groot-Brittannië vrijwilligers voor een klein professioneel leger. Het resultaat was een erg klein, wijdverspreid leger, dat lang niet opgewassen was tegen het immense leger van Duitsland.

Hoewel het Britse leger na 1935 steeds meer van het nationaal inkomen aan defensie uitgaf, bleef het militair zeer achtergesteld aan Duitsland. Chamberlain en de Britse leiders waren bang dat de Britse economie een nog snellere en grootschaligere herbewapening, die nodig was om Duitsland te verslaan, niet aankon. Een lange oorlog zouden ze dan nooit vol kunnen houden. De keuze voor appeasement had daarom twee voordelen voor Groot-Brittannië. Er was meer tijd voor herbewapening en een desastreuze oorlog werd vermeden.

De invloed van de publieke opinie op de militaire positie van Groot-Brittannië in de jaren '30

Naast de zwakke economische positie van Groot-Brittannië, was er nog iets wat een oorlog in de weg stond. In de periode tussen de Eerste Wereldoorlog en de Tweede Wereldoorlog werd de publieke opinie in Groot-Brittannië steeds belangrijker. De overheid was meer en meer bezig met de publieke opinie en vond het nodig het overheidsbeleid positief en bedachtzaam bekend te maken aan het publiek. Bovendien realiseerde de overheid zich dat een actieve medewerking van het publiek nodig was om een oorlog succesvol te maken.

De dood van meer dan 700.000 Britten in de Eerste Wereldoorlog zat nog diep in ieders geheugen gegrift. Niemand wilde die wreedheden nog een keer meemaken. Dit had tot gevolg dat het antimilitarisme en het pacifisme sterk aan populariteit wonnen. Pacifisme werd niet alleen een populair sentiment van het volk, maar het werd zelfs dominant in de internationale relaties. Meer dan 50 vredesorganisaties werden er tijdens de jaren ’30 opgericht. De bekendste en grootste was de Peace Pledge Union, die in 1939 zo’n 130.000 leden telde.

De Peace Pledge Union had als hoofddoel afzweren van oorlog en stoppen van de herbewapening van Groot-Brittannië. Vlak voor de Conferentie van München volgde er een stroom van artikelen over de kwestie in het weekblad Peace News van de Peace Pledge Union. In die artikelen werd gepleit voor eervol verdrag tussen Engeland en Duitsland. Veel bekende schrijvers, filosofen en politici schreven geregeld voor dit blad. Bovendien had het blad veel lezers en werden er veel pamfletten verspreid. Ook werd er gebruik gemaakt van propagandafilms. De Peace Pledge Union had daardoor een groot bereik.

De pacifistische organisaties, vredesbewegingen en de publieke opinie hadden het buitenlands beleid sterk beïnvloed. De meerderheid van de Britse leiders waren voor een ontwapening, of voor een limiet aan de herbewapening. Groot-Brittannië nam vervolgens het voortouw in verschillende ontwapeningsconferenties. Deze ontwapeningsconferenties zorgden ervoor dat het opbouwen van een adequaat militair apparaat, noodzakelijk voor een succesvolle oorlog tegen Duitsland, niet mogelijk was. De Britse regering beschouwde het tevredenstellen van Duitsland in München daarom als de beste keuze. Chamberlain had al in april 1938 besloten dat Groot-Brittannië niets zou doen om Tsjecho-Slowakije te verdedigen in de strijd tegen Duitsland. De publieke opinie werkte een oorlog tegen, zo dacht hij. Door voor appeasement te kiezen werd een confrontatie met Duitsland vermeden en het publiek werd tevreden gehouden.

Conclusie

In dit essay heb ik getracht de rol van de militaire positie van Groot-Brittannië in de keuze voor appeasement in München in 1938 te onderzoeken. Door te kijken naar de economische en publieke invloed op de militaire positie ben ik tot de volgende conclusie gekomen.

In het economisch zwakke Groot-Brittannië vond een herbewapening langzaam plaats. Het land was erg verzwakt uit de Eerste Wereldoorlog en de Grote Depressie gekomen. Dit had als resultaat dat Groot-Brittannië militair achtergesteld bleef aan Duitsland. Door voor appeasement in München te kiezen hoefde Groot-Brittannië de confrontatie met Duitsland niet aan te gaan. Op die manier werd een oorlog met het militair sterke Duitsland vermeden, en was er meer tijd voor herbewapening.

Daarnaast wonnen vredesorganisaties in de jaren '30 sterk aan invloed. Ze bereikten een groot publiek en hadden invloed op het buitenlands beleid van Groot-Brittannië. De herbewapening van Groot-Brittannië werd hiermee vertraagd. De keuze voor appeasement in München had wederom twee voordelen. Een oorlog met Duitsland werd vermeden en het publiek werd tevreden gehouden.

Appeasement bleek in deze gevallen een logische oplossing die het nationaal belang diende. Een oorlog werd uitgesteld, er was meer tijd voor herbewapening en de publieke opinie werd tegemoet gekomen. Dat ook deze methode een oorlog niet kon vermijden, zou pas later aan licht komen.