60 jaar Volksrepubliek China

Dit jaar bestaat de Volksrepubliek China 60 jaar, een feest dat alleen door genodigden mag worden bijgewoond. Op het Plein van de Hemelse Vrede zal Mao vandaag de festiviteiten gadeslaan, dat wil zeggen; zijn portret zal dat doen op het plein waar hij 1 oktober 1949 de Volksrepubliek China uitriep. De dictator heeft een grote indruk achtergelaten op het land, en zijn naam wordt nog altijd voorzichtig uitgesproken. Waar heeft dit mee te maken en hoe zag de volksrepubliek China er uit? En hoe ging het verder na Mao? Mao is intussen meer dan dertig jaar dood en het China van nu lijkt alle raakvlakken verloren met het China van toen. Maar de geest van de geschiedenis wordt nooit vergeten en op het platteland staat de ooit zo grote dictator nog altijd hoog in het vaandel. Voor hem waren de boeren de hoeksteen van de samenleving, de fundering van de maatschappij. De enige plek waar we Mao nu nog vinden, is op de souvenirs die door de grote steden heen staan uitgestald.

Verdiensten en fouten

De politiek van Mao was gericht op economische vooruitgang en culturele zuivering (of cultureel herstel). Op economisch gebied boekte hij bescheiden vooruitgang, wat vooral te maken had met het einde van de burgeroorlog. De culturele kant kreeg van Mao voorrang; daar lag de prioriteit. Het culturele aspect van zijn politiek accumuleerde echter in de Culturele Revolutie (1966-1976) die aan veel Chinezen het leven kostte. Mao maakte naast zuiveringen ook soms domme fouten; in een landelijke actie tegen de mussen die het graan opvraten, lieten vele duizenden vogels het leven. Met als gevolg één jaar later een insectenplaag en nog minder graan. En tijd van angst en terreur is voor velen de juiste typering voor het leiderschap van Mao, zijn spionnen waren overal en elke dag werden mensen opgepakt. Met of zonder reden.

Ontwikkeling van China

Er zijn weinig landen die een rijkere geschiedenis hebben dan China. De opgravingen hebben vondsten opgeleverd die waarschijnlijk meer dan 4000 jaar oud zijn en de rijkdom van de vele vondsten is moeilijk te overschatten. Denk bijvoorbeeld aan het onlangs tentoongestelde terra cotta leger van de keizer? Maar de meest recente geschiedenis is de periode waarin volgens de meeste Chinezen en wetenschappers is gebeurd. De Volksrepubliek, uitgeroepen dus in 1949, maakte een sterke groei door onder leiding van Mao Tse Dong, ook wel de Grote Roerganger genoemd. Zijn leiderschap, visie en uitstraling verenigde de veelsoortige Chinezen achter één doel en mede door propaganda en terreur wist Mao die eenheid vast te houden. Het ging pas fout toen Mao zich afscheidde van de Sovjet-Unie na de dood van Jozef Stalin in 1953, de Volksrepubliek ging haar eigen weg en zocht isolement op. In dat isolement startte Mao de Culture Revolutie in, met als doel de gehele middenklasse weg te vagen. Tergende hongersnoden, terreur, staatspropaganda en strenge controle werden de kenmerken van het nieuwe beleid.

Na Mao

Deng Xiaoping volgde de in 1976 gestorven Mao op en het beleid veranderde. Het strenge communisme werd voorzichtig losgelaten en Deng zette de deur naar het Westen open. Maar net als in de Sovjet-Unie van Gorbatsjov was hier het vervelende bijgevolg dat de Chinezen uit hun droom van het socialistisch paradijs vielen, aangezien het gras bij de buren aanzienlijk groener was. Dit neveneffect probeerde de regering op te vangen met strikte censuur (ook vandaag de dag nog een bekend fenomeen in China). In 1989 volgde de historische opstand op het Tiananmenplein, een enorm bloedbad waarbij de Chinese Communistische Partij afrekende met alle kritiek (maar niet op de goede manier). Vandaag de dag is volgens schrijfster Zhang Lijia economische ontwikkeling in China goed mogelijk, zolang je je niet mengt in de politiek en bereid bent je mening in te slikken.