Natalie Barney, uitdraagster van de vrije gedachte

Natalie Barney was zowel een poëzie- als prozaschrijfster, die bekend stond om haar wekelijkse ‘salons’ waar vele beroemde artiesten en schrijvers uit de twintigste eeuw elkaar ontmoetten. Ze werd bekend omdat ze haar lesbische geaardheid open en bloot etaleerde en dat in een tijd dat het gedrag van vrouwen duidelijk afgelijnd was.

Haar interesses kiemen

Natalie Clifford Barney werd op 31 oktober 1876 in een welgesteld gezin in Dayton, Ohio geboren. Ze was een intelligent en weerbarstig kind dat door een gouvernante werd opgevoed en naar een Franse kostschool werd gestuurd. Op jonge leeftijd interesseerde ze zich reeds voor kunst en literatuur. Van haar vader erfde ze in 1902 voldoende middelen om voor de rest van haar leven financieel op eigen benen te kunnen staan. Ze ging in Parijs wonen en breidde haar vriendenkring snel uit.

De salons

In 1909 startte ze in de Rue Jacob 20 haar ‘vrijdagen’ zoals ze haar salons noemde (een bijeenkomst van intellectuelen om ideeën uit te wisselen en te discussiëren), die ze zestig jaar zou aanhouden. Ze werden gehouden in haar huis in de wijk Saint-Germain-des-Prés en ze was gastvrouw voor honderden beroemde gasten waaronder de schrijvers Colette, Gertrude Stein, André Gide, Anatole France, Jean Cocteau en F. Scott Fitzgerald en de danser/ choreograaf Isadora Duncan alsook de beeldhouwer Auguste Rodin, de dichter T.S. Eliot en de beschermvrouwe der kunsten, Peggy Guggenheim. Er gingen concerten, toneelstukken, dansvoorstellingen en literaire voordrachten door. Barney promootte ook het werk van schrijfsters en stichtte in 1927 L’Académie des Femmes (De Vrouwenacademie) als antwoord op L’Académie Française (De Franse Academie) die enkel voor mannen toegankelijk was.

Epigrammen

Barney was een veelschrijfster. Ze publiceerde in haar leven vijf poëziebundels, drie bundels met epigrammen, twee essaybundels, één roman (het enige boek in het Engels) en drie boeken memoires (een eerste in 1929 en de twee volgende in 1960 en 1963). Barney schreef in al deze genres onder andere over pacifisme, homoseksualiteit, feminisme en het heidendom. Ze was vooral bekend om haar epigrammen -korte, geestige zinnetjes die een persoon of een situatie precies konden typeren. Ze werden aalvlug op een stukje papier geschreven als antwoord op een commentaar en later als compilatie uitgegeven onder de titels Èparpillements (Snippers) in 1910, Pensées d'une Amazone (Gedachten van een Amazone) in 1920 en Nouvelles Pensées de l'Amazone (Nieuwe Gedachten van een Amazone) in 1939. Zo schreef ze bijvoorbeeld: 'Jeugd heeft niets te maken met het aantal jaren: iemand is jong of oud vanaf de geboorte’ of ‘De eeuwigheid - wat een tijdverspilling’.

Lesbisch zonder gène

Omdat Barney zich in het Parijse milieu ophield, geloofde ze niet in monogamie. Ze was openlijk lesbisch. Over haar relaties werd veel geschreven en haar escapades waren vaak het voorwerp van spot en roddel. Ze had wel enkele romantischer relaties met onder meer de beschermvrouwe van de kunsten Evalina Palmer, de courtisane Liane de Pougy, de schrijfsters Lucie Delarue-Mardrus en Elizabeth de Gramont, alsook de dichteres Renée Vivien en de schilderes Romaine Brooks. Haar affaires waren soms het onderwerp, al dan niet in versluierde vorm, van een roman zoals Liliane de Pougy’s Idylle sapphique of Sapphic Idyll (Safische Idylle) uit 1901, en de bekende lesbische roman van Radclyffe Hall, The Well of Loneliness (De Bron van Eenzaamheid) uit 1928. Barner had een massa kortere relaties die je in een of andere vorm terugvindt in biografieën en romans van haar tijdgenoten.

De Amazone

Barney staat ook bekend als ‘de Amazone’, een bijnaam die ze kreeg van de dichter Remy de Gourmont toen ze beschreef dat ze schrijlings had paardgereden in plaats van overdwars zoals van vrouwen verwacht werd. Amazone betekent in onze taal zowel een vrouwelijke ruiter als de strijdster uit de Griekse mythologie.

Na een lang productief leven stierf Barney in 1972 in Parijs op 96-jarige leeftijd.

Nathalie Barney op de Dinner Party

Nathalie Barneys bord is gemaakt naar analogie met een Tiffany-schaal in de vorm van een lelie, Barneys favoriete bloem. De lelie was een traditioneel feministisch symbool in de Art Nouveau, een kunstvorm uit het einde van de negentiende eeuw die gekenmerkt werd door gebogen vormen en natuurmotieven. Het was ook het embleem van een van Barneys eerste minnaressen, de beroemde courtisane Liane de Pougy en Barney maakte van de bloem later haar eigen symbool.

Het bord is gekleurd in allerlei tinten blauw en violet met vergulde accenten die het weelderige en rijkgevulde leven van Barney weergeven. De schittering van het verguldsel en het leliemotief vind je ook terug in de verluchte letter ‘N’ op de voorzijde van de tafellegger.

Op de tafellegger vind je de echo van de Art Nouveau-stijl en het kleurenpalet van het bord terug. In de veelkleurige stof, art-deco-zijde uit de jaren twintig of dertig van vorige eeuw, zie je de afbeelding van de vleugels van een vlinder. Delen van de vlindervorm zijn afgeboord met zwarte glazen kralen en worden overspannen met een laagje doorschijnende stof die de veelkleurigheid van het bord imiteert en het luxueuze leven van Barney weergeeft.

Het vlindermotief komt voortdurend terug in de Dinner Party om de vrijheidsstrijd van de vrouw en het nastreven van hun dromen te symboliseren. In dit geval suggereert de vlinder de vrijheid van meningsuiting die werd gestalte gegeven in Barneys salons en waarvoor haar leven een voorbeeld was.