Een feministisch kunstwerk van Judy Chicago

Sinds in de jaren zestig en zeventig diverse feministische golven over ons heen zijn gerold, heeft de vrouw aan zelfverzekerdheid gewonnen en haar plaats in de samenleving nadrukkelijker opgeëist. Met The Dinner Party creëerde Judy Chicago eind van de jaren zeventig een kunstwerk dat vergeten vrouwen centraal stelt. Het is een schreeuw om aandacht voor vrouwen die door mannelijke geschiedschrijvers over het hoofd werden gezien ondanks hun vaak indrukwekkende prestaties.

Wat stelt The Dinner Party voor?

The Dinner Party is een conceptueel kunstwerk dat uit drie lange tafels bestaat die in driehoeksvorm werden geplaatst, het symbool van gelijkheid. Aan elke bankettafel die een kleine vijftien meter lang is, is plaats voorzien voor dertien vrouwen. Elke tafel staat ook voor een bepaalde periode in de geschiedenis. Op de tafels vindt men voor elke gast een tafelloper met haar geborduurde naam en daarop een kunstzinnig beschilderd en bewerkt porceleinen bord met een centraal opgehoogd vagina- of vlindermotief dat symbool staat voor de gedachte van bevrijding en opstanding alsook voor de prestaties van de persoon in kwestie, en een gouden kelk en eetgerei. Het kunstwerk brengt een ode aan het klassiek vrouwelijke handwerk (weefwerk, borduurwerk, naaiwerk, schilderwerk op porcelein) dat in contrast staat tot de typisch cultureel meer gewaardeerde en verfijnde mannelijke kunstuitingen.

In de ruimte tussen de tafels bevindt zich een witte open ruimte, de ‘erfgenamenvloer’ genoemd, waarop men de in goud geschreven namen van 999 belangrijke vrouwen uit de geschiedenis terugvindt die een band hebben met een van de 39 gasten aan het banket. Zij werden gekozen op basis van het criterium dat zij een stempel hadden gedrukt op de (mannelijke) geschiedenis en op de bijdrage die ze hadden geleverd tot de geschiedenis van hun eigen geslacht. Hiermee wou Chicago aantonen dat vrouwen in de loop van de geschiedenis veel hebben verwezenlijkt, wat door de mannelijke geschiedschrijvers gewoonweg werd genegeerd. Daarom ook dat aan de titel The Dinner Party de omschrijving ‘A Symbol of our Heritage’ werd toegevoegd, een symbool van ons erfgoed.

Welke vrouwen worden erin voorgesteld?

Eerste tafel: van de Prehistorie tot het Romeinse Rijk

• 1. De oergodin
• 2. De Godin van de vruchtbaarheid
• 3. Ishtar
• 4. Kali
• 5. De Slangengodin
• 6. Sophia
• 7. Amazone
• 8. Hatsjepsoet
• 9. Judith
• 10. Sappho
• 11. Aspasia
• 12. Boudicca
• 13. Hypatia

Tweede tafel: van het begin van het christendom tot de reformatie

• 14. Marcella
• 15. De heilige Bridget
• 16. Theodora van Byzantium
• 17. Hrosvitha
• 18. Trotula van Salerno
• 19. Eleonora van Aquitanië
• 20. Hildegard van Bingen
• 21. Petronilla van Meath
• 22. Christine de Pisan
• 23. Isabella d'Este
• 24. Elizabeth I van Engeland
• 25. Artemisia Gentileschi
• 26. Anna van Schurman

Derde tafel: van de Amerikaanse revolutie tot de feministische revolutie

• 27. Anne Hutchinson
• 28. Sacajawea
• 29. Caroline Herschel
• 30. Mary Wollstonecraft
• 31. Sojourner Truth
• 32. Susan B. Anthony
• 33. Elizabeth Blackwell
• 34. Emily Dickinson
• 35. Ethel Smyth
• 36. Margaret Sanger
• 37. Nathalie Barney
• 38. Virginia Woolf
• 39. Georgia O'Keeffe

Waar kan men het bekijken?

Het kunstwerk heeft heel wat plaatsen aangedaan vooraleer het zijn vaste stek heeft gekregen. Het werd voor het eerst tentoongesteld in het San Francisco Museum of Modern Art in maart 1979. Daarna was het werk te zien op 16 plaatsen verspreid over 6 landen in drie werelddelen. Meer dan één miljoen mensen kwamen het bewonderen. Bedoeling was om het een permanente plaats te geven aan de universiteit van het district Columbia in 1990. Het zou een bron van inkomsten worden voor de renovatie van een van de gebouwen van de hogeschool. Het leek een uitgelezen locatie omdat aan de universiteit een hoog percentage studenten van Afrikaanse origine studeerde en hun strijd voor gelijke rechten parallel liep met het opzet van het werk. Om allerlei redenen vonden de plannen geen doorgang en was men verplicht opnieuw op zoek te gaan naar een vaste verblijfplaats. Uiteindelijk werd het aan het Brooklyn Museum in New York geschonken waar het werd ondergebracht in de Elizabeth A. Sackler Center for Feminist Art dat in 2007 werd geopend.

Hoe kwam het tot stand?

Aanleiding tot deze installatie was Judy Chicago’s onvrede met het gebrek aan erkenning van de prestaties van belangrijke vrouwen doorheen de geschiedenis. Het viel haar ook op dat vrouwelijke kunstenaars het immens moeilijk hadden (hebben) om geaccepteerd te worden. Daarom vatte ze het idee op om een symbolische kunstwerk te creëren. ‘Het feminisme is een filosofie’ zei ze, ‘en feministische kunst geeft dat filosofische standpunt weer’.

Aan The Dinner Party werd zes jaar gewerkt (1974-1979) en het kostte een slordige 250.000 dollar. Chicago begon er bescheiden aan met het concept Twenty-Five Women Who Were Eaten Alive (Vijfentwintig Vrouwen Die Levend Werden Verorberd), waarin ze haar interesse in de vlinder- en vaginasymboliek en het beschilderen van porcelein kon botvieren. Gaandeweg ontwikkelde zich het idee tot een enorme installatie van drie bankettafels die in driehoeksvorm, lang een symbool van de vrouw, werden geplaatst. Het aantal gasten (dertien) per tafel verwijst naar het aantal gasten op het Laatste Avondmaal, belangrijk vanwege het feit dat er enkel mannen op aanwezig waren.

Chicago werkte er de eerste drie jaar alleen aan vooraleer ze de hulp van anderen inriep. De volgende jaren werkten hoofdzakelijk vrijwilligers aan het project. In totaal verleenden meer dan 400 mensen hun medewerking, waaronder 125 tot stafmedewerkers werden benoemd omdat ze er constant mee bezig waren. Onder hen keramistes en naaisters.

De 39 borden zijn plat bij het begin maar worden steeds meer verhoogd naar het einde van de chronologie toe om de langzaamaan groeiende onafhankelijkheid en gelijkheid van de vrouwen symbolisch weer te geven.

Extra

In de gang die naar het kunstwerk leidt hangen zes geweven banieren die de bezoekers van The Dinner Party plechtig verwelkomen.

In de tentoonstellingsruimte hangen tevens zeven grote erfgoedpanelen die met de hand ingekleurde foto- en tekstcollages bevatten die het leven van de mythische en historische vrouwen weergeven wier namen op de erfgenamenvloer zijn terug te vinden.

Daarnaast werden de namen van 129 creatieve en administratieve medewerkers op een groot paneel aan de muur vereeuwigd.

Het boek achter het werk

Tijdens de tentoonstelling van het werk in het Armand Hammer Museum of Art and Cultural Center in Los Angeles in de lente van 1996 verscheen een begeleidend boek onder de titel ‘Sexual Politics: Judy Chicago’s Dinner Party in Feminist Art History’ met achtergrondinformatie en een biografie van alle vrouwen die aan het banket aanzitten alsook met verwijzingen naar tentoonstellingen in samenwerking met andere feministische kunstenaressen.

De kritiek

Er ontstond een hele polemiek rond dit conceptueel kunstwerk. Het middelpunt van de controversie was of een kunstwerk al dan niet politiek geïnspireerd mag zijn. Sommigen vonden het een schitterend feministisch discours, anderen betitelden het als kitch of zonder enigerlei waarde.

De feministische critica Lucy Lippard bijvoorbeeld werd meegesleept door de minitieus uitgewerkte details en de verborgen betekenissen terwijl Hilton Kramer het mislukte, reactionaire kunst noemde omdat het de vrouw reduceert tot een seksueel object dat slechts een voortplantingsrol krijgt toebedeeld. Robert K. Dornan noemde het ‘keramische driedimensionale pornografie' en hekelde het ontbreken van lesbische vrouwen en vrouwen van andere ethnische origine.

De kunstenares

Judy Chicago werd als Judith Cohen op 20 juli 1939 geboren. Naast kunstenares is ze ook auteur en hoogleraar. Sinds het midden van de jaren zestig werkt ze aan haar feministisch oeuvre onder de naam Judith Gerowitz. Ze maakte grote beeldhouwwerken van simpele geometrische vormen in brons en steen, schilderde op porcelein, deed aan airbrushing op de motorkap van auto’s, en maakte gebruik van vuurwerk voor tekeningen in de lucht. Ze werd vooral geloofd om haar perfecte vormgeving. Nadat ze zich aanvankelijk liet beïnvloeden door het Minimalisme (‘Rainbow Pickets’) besloot ze werken te creëren die een groter publiek konden bereiken en sensibiliseren. Daaruit ontsproten dan haar drie belangrijkste creaties ‘The Dinner Party’, ‘The Birth Project’ en ‘The Holocaust Project’ dat ze met haar derde man Donald Woodman realiseerde.

Ze veranderde haar naam van Gerowitz in Chicago omdat ze geen door mannen opgelegde naam meer wou dragen.
Chicago publiceerde verschillende boeken waaronder een autobiografie (‘Through the Flower, My Struggles as a Woman Artist’, 1982) en boeken met achtergrondinformatie met betrekking tot haar recente werk. Ze werkte ook samen met andere feministische kunstenaars als Yoko Ono.