De Inca's: organisatie van het rijk
De Inca's hadden in hun rijk een aantal vernuftige systemen uitgebouwd die ervoor zorgden dat het geheel goed aaneen bleef hangen en op een vlotte en goed georganiseerde manier functioneerde. Ook vandaag nog kunnen we lessen trekken uit de aanpak van de Inca's inzake openbare werken, belastingssysteem, infrastructuur, economie.
Basis van het Inca-rijk: landbouw
Het grote Inca-rijk, Tahuantinsuyu, was weinig verstedelijkt. In het noorden was er het gebied van het Chimu-rijk, in het zuiden was er Cusco, en daartussenin bevonden zich langs de kam van de Andes verschillende bestuurscentra die voornamelijk onderdak boden aan mensen op doorreis. Het grootste deel van de bevolking leefde echter in kleine plattelandsgemeenschappen, verspreid over het land. De Inca-staat berustte immers op een fundament van efficiënte landbouw (cfr. elke ruïne die is omringd door vele terrassen). Iedereen werkte dan ook hard mee in dat landbouwsysteem. Ook de kinderen waar ze konden. Er werd niet alleen gewerkt voor het eigen levensonderhoud maar ook als een vorm van belasting aan de staat. Naast dienstplicht bestond immers een systeem van verplichte arbeid in dienst van de staat, mita genaamd. Elke leefgemeenschap stond voor een bepaalde periode enkele van haar gezonde, jonge mannen en vrouwen af om te werken voor de staat. De periode varieerde van de zwaarte van het werk. Het leven van een reizende mita-werker werd beloond door institutionele voordelen en onderbroken door openbare feestelijkheden. Boeren die anders hun leven lang vastzaten in hun dorp kwamen in contact met groepen uit veraf gelegen, exotische oorden en vingen een glimp op van de verblindende wereld van de Inca-adel.
Het mita-systeem: belasting in de vorm van arbeid
De verplichte arbeid voor de staat werd ook uitgevoerd op gronden van de staat, of van de zon, Inti. De opbrengsten van deze gronden werden gebruikt voor het in stand houden van de hele cultus rond Inti met zijn duizenden priesters en honderden tempels. Wat verder overbleef werd opgeslagen in ettelijke opslagplaatsen (colcas) en voorraadhuizen die over heel het rijk verspreid stonden. Deze voorraden werden gebruikt om reizigers te voorzien van voedsel en ook voorbijkomende legers. Op deze manier kon het Inca-leger licht beladen op stap en kon het snel vooruitkomen. Ook in tijden van nood konden deze voorraden aangesproken worden.
Het netwerk van Inca-paden, de Inca Trail
De geoliede werking van het rijk was afhankelijk van zijn indrukwekkende infrastructuur met als hart een netwerk van zo’n 40.000 km goed aangelegde wegen. Dit waren immers de levensaderen van het rijk: boodschappen werden verspreid door speciale koeriers, de chasquis, die om de zoveel kilometer (2 à 3) gestationeerd waren in kleine gebouwtjes die speciaal voor dit doel gebouwd werden. Dringende boodschappen konden in een dag per estafette tot 240 km worden vervoerd. Goederen werden langs hetzelfde wegennetwerk getransporteerd door dragers of door lamakaravanen, de legers konden snel van het ene naar het andere front komen, ambtenaren konden toezien op het provinciale bestuur. Op elke 10 km afstand stond een tambo, een soort herberg waar eveneens goederen konden worden opgeslagen en waar reizigers onderdak konden vinden. Meteen werd hier ook streng in de gaten gehouden wie en wat voorbij kwam en in welke richting en in welke mate. De wegen werden onderhouden door middel van het mita-systeem.
De Koninklijke snelweg van de Inca’s, zoals de wegen samen werden genoemd, hadden twee hoofdtakken van noord naar zuid, de ene door het hoogland van een punt bij Quito in wat nu Ecuador is tot bij Mendoza in het huidige Argentinië. De andere weg volgde de kust, maar liep om de onherbergzaamste woestijnen heen op die plaatsen waar een weg door de voetheuvels van de Andes gemakkelijker was. Een reeks van dwarse routes trok van oost naar west door de bergen en bereikte hoogtes van meer dan 4800 meter. Diepe riviergeulen werden overspannen door hangbruggen van gevlochten touwen en houten planken. In de lager gelegen moerassen lagen er verhoogde wegen van puin of rieten pontons. Sommige stukken waren geplaveid met keien, op andere plaatsen was aangestampte aarde goed genoeg. Om de wegen niet weg te laten spoelen, was drainage essentieel en talloze beken werden omgeleid als kanalen langs de weg of door kanaaltjes onder de weg door.
Quipu's als schrift van de Inca's
De Inca’s hadden geen schrift, wat eigenlijk wel uitzonderlijk is voor een zo ver ontwikkelde beschaving op zoveel gebieden. Toch hadden ze een eigen manier om zaken vast te leggen: quipus. Met behulp van die quipus, een ingenieus mnemotechnisch systeem met knopen, konden ze feiten en aantallen verzamelen. Het systeem werd hoogstwaarschijnlijk ook gebruikt voor het vastleggen van verhalen en mythes. Nog steeds echter is het systeem niet volledig ontcijferd waardoor nog veel giswerk dient te gebeuren. In zijn eenvoudigste vorm lijkt de volgorde waarin koorden aan het katoenen hoofdkoord worden geknoopt van belang te zijn geweest. Ze staan bijvoorbeeld voor honderd- en tientallen en eenheden. Er waren echter ook andere variabelen: niet alleen het aantal en de positie maar ook de vorm van de knopen, het soort knopen, was belangrijk. Ook de kleur speelde een rol. Hiervoor bestonden honderden verschillende tinten. Het aantal combinaties is eindeloos en is tot nog toe voor moderne wetenschappers onontcijferbaar gebleken. De laatste tijd probeert men gebruik te maken van de binaire codes van de computerwetenschap om de quipu-code te breken.
Een speciale groep mensen werd opgeleid om dit boekhoudkundige systeem en kroniekensysteem te onderhouden en door te geven. Dit waren de quipucamayocs. In elke tambo en bij elke belangrijke brug bevond zich een quipucamayoc die met zijn quipus alles noteerde wat gebeurde bij zijn tambo of brug.
Een cultuur met een geldloze maatschappij
De economie van de Inca’s draaide zoals reeds vermeld voornamelijk rond de landbouw. Heel veel mensen waren in de landbouw tewerkgesteld en werkten voor zichzelf en voor het rijk. Daarnaast hielden ambachtslui zich bezig met het vervaardigen van kunstvoorwerpen in keramiek, textiel, gouden voorwerpen en bewerking van andere edelmetalen. Al deze zaken werden grotendeels gebruikt in de religieuze cultus.
De economie was dan ook geen geldeconomie en draaide naast het bovenstaande grote circuit voornamelijk rond ruilhandel. Geld bestond niet. Toch werden bepaalde stoffen en producten soms als “geld” gebruikt, als betaalmiddel. Sommige gemeenschappen aan de kust bijvoorbeeld gebruikten schelpen als betaalmiddel, sommige andere groepen gebruikten gestileerde bijlkoppen van koper, die door de Spanjaarden “hachas” werden genoemd. Ook gewilde goederen als zout en coca werden vaak als ruilmiddel gebruikt. (Vandaag de dag wordt ruilhandel nog steeds bedreven op verschillende van de Andesmarktjes)
Kruidengeneeskunde en rituelen bij de Inca's
De Inca’s pasten geneeskunde toe tijdens sjamanistische rituelen. De gepaste geneeswijzen werden voorgeschreven door de (overleden) voorouders en hierbij fungeerde de priester of curandero als medium. Afgezien van de ceremoniële handelingen kwam de Inca-geneeskunde vooral neer op het gebruik van kruiden en andere natuurlijke medicijnen. Coca was en is een veel gebruikt middel. De cocabladeren worden gekauwd of als thee bereid. Coca geeft stoffen vrij die lichtjes verdoven en zo honger, vermoeidheid of pijn kunnen verlichten. Coca-thee werkt ook verlichtend op maag en spijsverteringsstelsel. Coca werd dan ook vaak als verdovend middel gebruikt tijdens operaties, zoals bijvoorbeeld schedeloperaties. Naast coca werd ook de San Pedro-cactus heel vaak gebruikt. Deze cactussoort bevat mescaline (cfr. peyotl in Midden-Amerika), wat niet alleen een hallucinogene werking heeft, maar eveneens pijn vermindert, koorts tegengaat en zelfs antibiotische eigenschappen heeft. Ook de San Pedro wordt vandaag de dag nog steeds gebruikt.
Curanderos werden in principe gebruikt bij ziektes en pasten hierbij allerhande rituelen toe. Daarnaast bestonden ook de altomisayoqs die vooral werden geraadpleegd en gevraagd voor het uitvoeren van ceremonies bij het bouwen van een huis.
© 2010 - 2024 Youriblieck, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
De Inca's: architectuurWie Inca's zegt, denkt automatisch aan Machu Picchu, de befaamde verloren Inca-stad in de Andes die intussen tot 1 van d…