De Berlijnse muur

Ze is de geschiedenis in gegaan als het symbool van de koude oorlog en de scheiding van Duitsland. De Berlijnse muur werd aan het begin van de zestiger jaren gebouwd, om de vluchtelingenstroom van het oosten naar het westen te stoppen. Op 9 november 1989 is het meest gehate bouwwerk van Duitsland gevallen. De DDR is bijna aan het eind der krachten en is economisch en politiek bankroet. De staatsgrens werd geopend, de vereniging van de beide Duitse Staten is na 40 jaar scheiding in zicht.

Duitse grenzen

Sinds 1952 had de leiding van de Duitse Democratische Republiek ((DDR) de Russische bezettingszone tot het westen afgesloten. De grens hat een 5 km. lange verbodszone en kwam met bijna 1400 km van Beieren tot aan de Oostzee. De binnenlandse Duitse grens verdeelde de bevolking en landschappen, straten en spoorbanen, het beïnvloedde het leven van miljoenen mensen. Voor het verkeer tussen de bondsrepubliek en de DDR en Berlijn waren nog maar zes spoorlijnen en vijf straten/snelwegen open. In en om Berlijn werden 200 straten afgesloten, 77 bleven er over en de telefoonverbindingen in het westelijke deel van de werden doorgesneden. Inwoners, vlak aan de grens, werden gedwongen te verhuizen. Desondanks was Berlijn toch nog een schuilplaats voor veel dappere vluchtelingen. Met de bouw van de muur werd dit gestopt.

Bouw van de muur begint, 13 augustus 1961

Nog in juni 1961 verklaarde Walter Ulbricht publiekelijk dat niemand de bedoeling had de muur te bouwen. Maar de chef van de socialistische eenheidspartij van Duitsland (SED) dacht er lang over, om Oost-Berlijn af te sluiten van het westen van de stad. De toestemming uit Moskou kwam echter pas in augustus. In de nacht van 12 op 13 augustus sloten de politie en het leger de door Berlijn lopende grenzen af met prikkeldraad en wallen van steen. In de volgende dagen en maanden ontstonden tussen Oost en West Berlijn een 46 km. lange muur en aansluitend om heel West-Berlijn duidelijke grenzen op een lengte van 155 km. De bevolking kon nu niet meer van het ene deel van de stad naar het andere deel.

Twijfel in het westen, gejubel in het oosten

De Berlijnse mensen waren van hun stuk, de internationale reacties waren echter ingehouden. De westerse machten protesteerden nauwelijks, hun vrije toegang naar West- Berlijn was in gevaar. Alleen generaal Clay, een Amerikaanse speciale afgezant in de stad, liet zich horen. Hij wilde weten of ze met het Ulbrichtregime of met Moskou te maken hadden. Als er Russische partners meededen, was het duidelijk.

De politieke leiding van de DDR vierde de bouw van de muur. Ze noemden het de antifascistische beschermingsmuur als protest tegen het westerse imperialisme. In wezen ging het de DDR er om, de vluchtelingenstroom te stoppen. Tot aan de bouw van de muur had de DDR ieder jaar honderdduizenden burgers aan het westen verloren.

Vluchten

De betonnen muur, graven, afgerichte waakhonden, wachttorens en grote stellingen maakten de staatsgrens bijna onoverwinnelijk. Minstens 235 mensen kwamen om het leven toen ze probeerden naar het westen te vluchten. Daarna probeerden toch nog vele mensen over de muur tekomen.

Opening van de muur, 9 november 1989

De gehoopte politieke en economische stabiliteit, die de DDR onder andere met deze grens wilde bereiken, liep aan het eind van de tachtiger jaren stuk. In Moskou was Michail Gorbatsjov aan de macht gekomen en probeerde de staat en de regering te moderniseren. Met de woorden 'glasnost' (openheid) en 'perestroika' (verandering, opbouw) veranderde hij de Sovjet-Unie en daarmee alle Russische verdragen. De DDR-leiders verloren de steun van Rusland. In alle grote steden protesteerden de mensen en riepen om hun vrijheid.

Een golf van vluchtelingen via Hongarije en Tsjecho-Slowakije dreef de situatie op de spits. Op 18 oktober 1989 werd het de voorzitter van het comité van de staatsraadvoorzitters van de SED, Erik Honecker, afgezet. Toch kwam de opening van de grens op de avond van 9 november 1989 als een verrassing. De muur viel. Dit was het keerpunt en het was niet meer te stoppen. Iedere avond stormden duizenden mensen de grensovergang over en vierden het wonder van Berlijn.

Tegenwoordig zijn de sporen van de muur uit het landschap en het Berlijnse stadsbeeld verdwenen. Pleisterstenen aan de Brandenburger toren herinneren er nog aan. Op vele plekken werden gedenkplaatsen opgericht en men kan er dan ook nog velen bezoeken.