Mediacode van RVD rond Koninklijk Huis

Via de Mediacode beschermt de Rijksvoorlichtingsdienst (RVD) het privéleven van leden van het Koninklijk Huis. Sommige media menen dat de mediacode van overheidswege een beperking van de vrijheid van nieuwsgaring is. Over het algemeen kunnen de media en de leden van het Koninklijk Huis leven met de mediacode, maar de praktijk van de 'social media' heeft de Mediacode achterhaald. De mobieltjes van omstanders zijn niet aan banden te leggen en sinds bijna iedereen een mobiele telefoon met camera op zak heeft en er op heel veel plekken verbinding met internet is te maken, is een afspraak over verspreiden van beeldmateriaal ondoenlijk.

Mediacode rond Koninklijk Huis en inbinden paparazzi

Mediacode is in 2005 ingesteld om de persoonlijke levenssfeer van leden van het Koninklijk Huis te beschermen. De Mediacode moet de jacht van paparazzi op leden van de Koninklijke Huis voorkomen en geeft de kinderen rust en ruimte om zonder constante druk van cameralenzen en microfoons op te groeien. De RVD organiseert contactmomenten met de koninklijke familie, bijvoorbeeld voorafgaand aan de zomervakantie van de familie en beperkt het aantal mediacontacten om de kinderen van leden van het koninklijk huis een relatief normale jeugd te bezorgen.

Rijksvoorlichtingsdienst - RVD

De Rijksvoorlichtingsdienst (RVD) maakte in juni 2005 de Mediacode bekend. Wat voor een ieder geldt, namelijk het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer en respect voor privé-, familie- en gezinsleven, geldt ook voor de leden van het Koninklijk Huis. De RVD erkent de functie van schrijvende en niet-schrijvende pers. Ze zijn van wezenlijk belang voor een democratische samenleving. Het in het Europese Verdrag van de Rechten van de Mens vastgelegde recht op de vrijheid van meningsuiting benadrukt dit. Vrijheid van meningsuiting, waaronder begrepen het recht op vrije informatiegaring is geen rechtvaardiging voor de inbreuk op een ander grondrecht, zoals bijvoorbeeld het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer. Er moet een juridisch toereikende rechtvaardiging bestaan voor de inbreuk op het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer, meent de Mediacode.

Persoonlijke levenssfeer Koninklijke familie

Het recht om vrijelijk foto's en artikelen van en over bekende personen zoals de leden van de Koninklijke familie te publiceren dient te wijken ten gunste van het recht om met rust te worden gelaten, als de publicatie gaat over de privé-gebeurtenissen en de publicatie geen bijdrage levert aan het publieke debat. Ook informatie die verkregen is op een hinderlijke wijze moet niet worden geaccepteerd. Het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer geldt in versterkte mate voor bekende personen die geen officiële functie bekleden. De Mediacode geldt voor de media die berichten over de leden van het Koninklijk Huis voor zover zij niet hun officiële taken uitoefenen. De kinderen van de Koninklijke familie worden met rust gelaten tot en met hun schooltijd. Fotografen en journalisten die de Mediacode onderschrijven, achtervolgen en bespieden de leden van de Koninklijke familie niet. Bij publicaties wordt rekening gehouden met hun veiligheid. Kentekens van auto's worden bijvoorbeeld niet op de foto gezet en vrienden van de familie komen niet herkenbaar in beeld.

Mediamoment en Lech

De media die zich aan de Mediacode houden worden beloond met een uitnodiging voor alle door de RVD georganiseerde zogenaamde mediamomenten van de leden van het Koninklijk Huis. Die mediamomenten worden met zekere regelmaat een aantal keer per jaar georganiseerd tijdens vakanties en op andere privé-momenten. Beroemd zijn de foto's van skivakanties in Lech.

Informatie van de RVD

De media die de Mediacode onderschrijven kunnen ook rekenen op regelmatige informatie van de RVD via:

• gesprekken;
• beeldmateriaal;
• persberichten;
• website www.koninklijkhuis.nl.

Wie de Mediacode doorbreekt kan verdere uitingen van de RVD vergeten, fluiten naar uitnodigingen en eventueel juridische stappen tegemoet zien.

Pers die Mediacode doorbreekt

Sommige media vinden de Mediacode te ver gaan. Onwelgevallige verhalen zouden niet gepubliceerd kunnen worden en foto’s die buiten de persmomenten gemaakt worden zouden ook niet geplaatst mogen worden.
In april 2013 doorbreekt de Nieuwe Revu bewust de Mediacode, door een sportende prinses Amalia te fotograferen en die foto’s te publiceren. Ook plaatsen ze enkele feitjes over de prinses en kritische noten over de Mediacode. De RVD is weinig gecharmeerd van het offensief van de Nieuwe Revu en dreigt met juridische stappen.
In 2015 blijkt opnieuw het zwak van de mediacode. De Telegraaf plaatst een foto van een skiënde prinses Beatrix, een dag voor het officiële fotomoment in Lech. De krant werd daarop geweerd van het persmoment, maar dat was niet zo erg. Via persbureaus wist het dagblad toch een foto van de Koninklijke familie in de sneeuw te scoren. De RVD zag af van juridische stappen: er was geen beginnen meer aan. De media stond te kijk.

Privé foto's

De Nederlandse roddelbladen hebben jarenlang hun vingers niet aan de Mediacode gebrand. Soms omzeilen ze de code door een privéfoto na te laten tekenen en dan niet de foto maar de tekening te publiceren. De roddelbladen menen dat de Oranjes met het gebrek aan privacy moeten leren leven. De bladen zijn bang dat ze historische beelden mislopen, zoals de foto van Beatrix en Claus hand in hand in de tuin van Drakensteyn. Die fotograaf lag - het was 1965 - in de bosjes. Van een Mediacode hadden we toen nog niet gehoord. De media zitten in al te azen op een foto van prinses Amalia met een vriendje of vriendinnetje. Wie die foto buiten de in de Mediacode verwoordde voorwaarden publiceert riskeert de RVD-ban.

Raad voor de Journalistiek

Het is niet aan de RVD om de nieuwswaardigheid van een journalistieke uiting te bepalen en haar onwelgevallig gedrag op eigen gezag te bestraffen. Dat schrijft de Raad voor de Journalistiek in juli 2013. De zogeheten Mediacode is mogelijk wel als ‘wet’ geformuleerd, maar is niet meer dan een beschrijving van de interne handelswijze van de RVD. Dit beeld bestond al bij veel media. De Raad voor de Journalistiek gaat ervan uit dat hoofdredacteuren op journalistieke gronden een zorgvuldige afweging maken of met een publicatie en potentiële inbreuk op de privacy van de koninklijke familie het publieke belang gediend wordt.

Brandbrief

Januari 2014

Op 17 januari 2014 is er ophef rond het persbeleid. Het Genootschap van Hoofdredacteuren schrijft een brandbrief aan de Rijksvoorlichtingsdienst over het persbeleid van het koningshuis. Aanleiding is de nieuwjaarsreceptie in het Koninklijk Paleis, half januari, waarbij journalisten niet welkom waren. De RVD maakte zelf een videoreportage en zette die op YouTube. Het Genootschap laat weten deze vorm niet passend te vinden in een open democratische samenleving. De pers hoort als vanzelfsprekend alle ruimte te krijgen zijn functie uit te oefenen en zijn eigen selectie en journalistieke keuzes kan maken. Transparantie en vrijheid voor de pers zijn in de Nederlandse constitutionele monarchie van onschatbare waarde. Hierin past geen persbeleid waarin de staat zelf selecteert en beelden distribueert, meent het Genootschap.

NOS en Friso

Februari 2015

In februari 2015 verklaart de NOS dat de Mediacode ter ziele is. De RVD kan onmogelijk de social media controleren. De NOS heeft zich nooit aan de mediacode gehouden. De vrijheid van meningsuiting is belangrijk en het grote Nederlandse nieuwsorgaan hanteert de journalistieke normen. Oren laten hangen naar de Mediacode hoort daar niet bij. De NOS brengt al het relevant geachte nieuws. Zo bracht de NOS uitgebreid het nieuws over het ski-ongeluk van Prins Friso. Als er al grenzen zijn aan wat kan worden uitgezonden en gepubliceerd, dan is dat ter beoordeling van de rechter.

Lees verder

• Inhuldiging van Koning Willem-Alexander van Nederland
• Koningin Beatrix – de troonswisseling
• Prins Friso - skiongeluk en Paleis Huis ten Bosch
• Prins Friso – het ski-ongeluk in Lech