Terug van weggeweest: Boeddhazaal museum Volkenkunde

Het afgelopen jaar opende het Leidse museum Volkenkunde de vernieuwde Boeddhazaal. Deze populaire en belangrijke ruimte was een tijd verdwenen uit het museum. Bezoekers mistten de boeddha's echter zo, dat er besloten werd een nieuwe aparte ruimte voor ze in te richten. Dit artikel schetst een overzicht van de geschiedenis van deze bijzondere beelden en hun status voor Leiden.

Van Japanse tempel naar Leids museum

De vijf grote, bronzen beelden, zijn in het jaar 1883 aangekocht door het Museum Volkenkunde, toen nog Rijks Ethnografisch Museum geheten. Het eerste beeld van de zittende Amida Boeddha (Boeddha van het Westen, de ondergaande zon en het hiernamaals) werd gekocht op De Grote Koninklijke Bazaar in Den Haag. Later dat jaar werden de andere beelden gekocht op de Koloniale Handelstentoonstelling in Amsterdam. De overige beelden zijn: Yakushi Nyorai (geneesheer-Boeddha), Shaka (historische Boeddha) en twee beelden van Dainichi Nyorai (Zonne-Boeddha). Ze werden na hun aankoop samen met een aantal andere voorwerpen, zoals lantaarns, in de tuin van het museum opgesteld, dat toen nog aan het Rapenburg in Leiden was gevestigd. De beelden werden populair en vele bezoekers hielden van 'hun Boeddha's'. De beelden waren een illustratie van de koloniale overheersing van Nederland en ze lieten zien dat Leiden een rijke stad was met een rijke cultuur. De Japanse geschiedenis van de beelden werd niet het belangrijkste onderdeel van de beelden gevonden.

Van de tuin naar een eigen zaal

Museum Volkekunde verhuisde in 1937 naar de huidige locatie op de Steenstraat in Leiden. De Boeddha's kregen hier hun eigen zaal, ondanks de woede van vele mensen. Zij vonden dat de beelden in de openlucht moesten blijven staan, omdat dat meer de associatie van een Japanse tempel had. Desondanks wilde de toenmalig conservator de beelden niet meer buiten hebben. Zij raakten aangetast door wind en regen en de conservator wilde ze behoeden voor verdere beschadigingen. De Boeddhazaal werd een ware attractie, ondanks het protest. Bezoekers hielden van de Boeddha's en vele mensen kwamen meerdere keren per week langs om de beelden te zien en met ze te mediteren en contempleren.

De beelden leken te leven voor de bezoekers, door een ingenieuze werking van spiegels en wisselende belichting. Hierdoor ontstond een geheimzinnige, mythische ruimte rondom de beelden, wat zorgde voor het intieme effect op de bezoekers. De schrijver Boudewijn Büch noemde de zaal 'het Walhalla' en kwam er vaak om te 'blowen' bij de beelden.

Herinrichting in 1999: Boeddhazaal verdwijnt

Het Museum Volkenkunde besluit in 1999 tot een herinrichting. De Boeddhazaal wordt opgeheven en de beelden komen in de grotere Japanzaal te staan, als onderdeel van de algemene opstelling. Vele bezoeker raakten zeer teleurgesteld toen zij in 2001 het museum betraden en de Boeddha's niet meer in de vertrouwde eigen zaal tegen kwamen. Vele bezoekers hadden zulke goede herinneringen aan de Boeddhazaal, dat zij medewerkers van het museum ervaringen en anekdotes vertelden over de zaal.

2012: Boeddhazaal heropent

Aan het begin van 2012 werd, tot grote vreugde van vele mensen, de nieuwe Boeddhazaal geopend. Het icoon van het museum moest terugkomen, vonden vele mensen. De beelden staan weer in hun vertrouwde opstelling met wat andere objecten aan de zijkanten van de zaal. Het mystieke effect is weer teruggehaald door het gebruik van zacht licht, rode doeken aan de wanden en lage, ronde banken waar bezoekers op kunnen zitten om naar de beelden te kijken. De zaal is weer een plek geworden waar bezoekers kunnen mediteren, verwonderd kunnen raken en kunnen contempleren. Het werd goed ontvangen door de oude bekenden van de Boeddhazaal en ook nieuwe bezoekers raken geïntrigeerd door de beelden.