Schilders 15e eeuw Italiaanse schilder Sandro Botticelli

Sandro Botticelli is in de vijftiende eeuw een van de belangrijkste Florentijnse schilders. Hij schildert zowel religieuze als mythologische schilderijen. Na het schilderen van drie fresco's in de Sixtijnse kapel wordt hij een rijk en beroemd schilder, met vele opdrachtgevers. Zijn bekendste werk is ongetwijfeld het mythologische schilderij De geboorte van Venus. De figuren op zijn mythologische schilderijen van groot formaat, een formaat dat voorheen was voorbehouden aan religieuze schilderijen, zijn geïdealiseerde, bevallige figuren die de toeschouwer ook nu nog weten te bekoren.

Leven en werk van de Italiaanse schilder Sandro Botticelli (circa 1445-1510)

De Italiaanse schilder Sandro Botticelli is een belangrijke Florentijnse schilder uit de Italiaanse renaissance. Zijn schilderijen op groot formaat tonen religieuze taferelen en de wereld van de mythologie met zijn helden, goden en mystieke wezens.

Botticelli portretteerde zijn figuren altijd waardig, vreemd en afstandelijk. Hij wordt beschouwd als een van de grootste tekenaars van zijn tijd. Zijn figuren zijn perfect getekend, met prachtige botstructuren in hun wangen en neus, lange en verfijnde handen, polsen, benen en enkels, en gemanicuurde nagels. Ook hebben ze fijne, scherp getekende contouren.

Sandro Botticelli werd in 1444 of 1445 geboren in Florence. Eigenlijk wilde zijn vader dat zijn zoon goudsmid zou worden. Hij bleek daar geen talent voor te hebben. Wel had hij talent voor tekenen. Op ongeveer 15-jarige leeftijd mocht hij in de leer gaan bij de vermaarde schilder Filippo Lippi.

Botticelli overtrof zijn leermeester al snel in beroemdheid en waardigheid. In 1470 opende hij een eigen atelier. De familie de Medici, in die tijd de rijkste en invloedrijkste familie in Florence, werd in 1475 zijn belangrijkste opdrachtgever. Ook paus Sixtus IV, die hem in 1480 in Rome ontbood, verleende hem een belangrijke opdracht.

De drie fresco's van Botticelli in de Sixtijnse kapel

De fresco's die Botticelli in 1481-1482 schilderde in de Sixtijnse kapel, in opdracht van paus Sixtus IV, brengen hem roem en rijkdom, en veel belangrijke nieuwe opdrachtgevers.

Scènes uit het leven van Mozes

In het midden doopt Mozes de kudden van Jethro's dochters. De bijna dansende meisjes met hun tere blonde haren en de bewegingen van Mozes armen vormen een idyllisch tafereel.

Genezing van de melaatse

Dit is een erg theologisch tafereel, want de genezing van melaatsheid staat symbool voor de reiniging van de ziel door het geloof. De beproevingen van Christus, weergegeven op de achtergrond, bevestigen dit. Botticelli besluit om een aantal bijfiguren toe te voegen. De vrouw met een takkenbos op haar hoofd wordt beschouwd als een van zijn volmaakste gratiën (drie zusters uit de Griekse of Romeinse mythologie).

De bestraffing van de bende van Korah door Mozes en Aaron

Middelpunt van deze voorstelling is het machtige gebaar van Mozes en de vertwijfeling van zijn tegenstanders. Zowel de aanval van de bende van Korah op Mozes als de uiteindelijke wraak van Jehovah vervullen een meer bijkomstige functie. De triomfboog van Constantijn op de achtergrond, door Botticelli geschilderd om zo zijn bewondering voor de oudheid te tonen, is minder geslaagd. Het monument doet afbreuk aan het dramatische gehalte van de voorstelling.

Mythologische schilderijen van Botticelli

La Primavera

La Primavera (de lente) werd circa 1482 door Botticelli geschilderd, waarschijnlijk in opdracht van Lorenzo de Pierfrancesco de Medici. De figuren in La Primevera komen uit de klassieke mythologie, maar het is geen voorstelling van een bekend tafereel uit de klassieke mythologie.

De in zijn opdracht vervaardigde mythologische schilderijen hadden als doel om de deugdzaamheid en de waardering voor schoonheid te bevorderen.

In het midden staat Venus. Boven haar hoofd zweeft de geblinddoekte Cupido. Van links naar rechts staan verder afgebeeld: Mercurius (boodschapper van de goden), de drie gratiën, Flora (godin van de bloemen en van de lente), de aardnimf Chloris en Zepyrus (de god van de westenwind en heraut van Venus). Hier achtervolgt Zephyrus de aardnimf Chloris, op wie hij verliefd is geworden. Het verhaal wil dat Chloris, toen, Zepyrus haar ten huwelijk had gevraagd, veranderde in de godin Flora.

De gratiën, met hun ineen gevlochten handen, hun zeer fijne kledij en hun golvende haar, geven blijk van het verfijnde schoonheidsstreven van Botticelli. Met hun puntige gezicht, lange hals, neerhangende schouders en dunne enkels belichamen ze het ideaal van de vrouwelijke schoonheid in de Italiaanse renaissance.

Botticelli past een techniek toe die hij heeft geleerd van de Vlaamse schilders. Met lijnzaadolie als bindmiddel brengt hij dunne lagen verf over elkaar aan. De onderliggende kleur is daardoor zichtbaar (zie bijvoorbeeld bij de drie gratiën). Daarom veroorzaken de mythologische schilderijen van Botticelli in zijn tijd niet zelden een schandaal.

De geboorte van Venus
Een van de beroemdste schilderijen van Botticelli is ongetwijfeld De geboorte van Venus (1484-86), over de oude mythe van de geboorte van de schoonheid. Staande op een schelp rijst Venus, de godin van de schoonheid, op uit zee. Zephyrus, de god van de westenwind, blaast haar in een regen van roosjes naar het strand. Daar wacht Flora, de godin van de bloemen en van de lente, haar op met een mantel.

Venus is een fraai getekende figuur. Haar elegante houding bekoort de toeschouwer. Met haar vitale pose straalt ze levenskracht uit. Ze is geen levensechte maar een geïdealiseerde schoonheid. Haar perfecte tijdloze schoonheid, koel en innemend, past bij het klassieke ideaal van de renaissance.

De religieuze schilderijen van Sandro Botticelli

Botticelli vervaardigt diverse grote religieuze schilderijen. Hij weet als geen ander de vele figuren over het oppervlak van het schilderij te verdelen.

De aanbidding van de wijzen

Omstreeks 1475 schilderde Botticelli De aanbidding van de wijzen, dat nu te bewonderen is in het Uffizi in Florence. Een groot aantal figuren nemen als zijdelingse bezoekers deel aan een bekend tafereel, het bezoek van de koningen aan de kribbe in Bethlehem. Dit bijbelse verhaal was een favoriet thema van de familie de Medici. Tussen de fraaie, realistisch weergegeven figuren bevinden zich daarom verschillende leden van die familie. Botticelli, in 1475 een jongeman, staat uiterst links op de voorgrond.

Madonna met de Magnificat

Botticelli schildert ook op tondo's. Dit zijn ronde houten panelen. In de Florentijnse schilderkunst van die tijd zijn tondo's niet ongebruikelijk. De schilder weet de problemen met de compositie en perspectief met dit soort panelen handig te omzeilen.

In Madonna met de Magnificat (1483-85) bewerkstelligt Botticelli met de optische vervorming aan de bovenkant van het schilderij het effect van een spiegel. De stralende Madonna ontleent haar naam aan een gebed, dat vermeld staat in het boek dat door de engel wordt vastgehouden.