Charley Toorop - Eigenzinnige Expressionistische Schilderes

Charley Toorop, een eigenzinnige schilderes in de Nederlandse schilderkunst, was één van de belangrijkste expressionistische kunstenaars van de 20e eeuw. Charley Toorop was de dochter van de schilder Jan Toorop. Een bekend werk met een expressief zakelijk-realistische stijl is ‘Drie generaties’, waarop Charley, haar vader en zoon Edgar Fernhout (ook schilder) afgebeeld zijn. Exposities van Toorop’s werken zijn o.a. te zien in museum Boijmans van Beuningen en in museum Kranenburgh (2008 - 2009)

Charley Toorop - Nederlandse Expressionistische Schilderes - Haar Werken en Leven

Charley Toorop (1891-1955)

De Nederlandse kunstenares -schilderes en lithografe- Charley Toorop werd op 24 maart 1891 in Katwijk aan zee geboren als Annie Caroline Pontifex Toorop. Voordat ze in 1910 besloot voor een loopbaan in de beeldende kunst, studeerde Toorop zang en viool. In Nederland was ze één van de belangrijkste kunstenaars in de jaren dertig, maar ze is nooit bekend geworden in het buitenland. Charley Toorop wordt beschouwd als de krachtigste vrouw in de Nederlandse schilderkunst van de twintigste eeuw. Ze schiep een eigenzinnig, zelfbewust en sociaal bewogen oeuvre. (Links 'Zelfportret met bontkraag' uit 1940, te zien in Musuem in Boijmans van Beuningen).
Charley Toorop was in haar tijd een moderne, zelfstandige en uitgesproken vrouw, stond haar mannetje en kwam daar ook voor uit. Volgens sommige critici in die tijd had ze ‘mannelijke trekken’ en de reputatie van een tamelijk meedogenloze vrouw die uitsluitend voor de kunst leefde, haar drie kinderen links liet liggen en talloze minnaars heeft versleten. Wat waar lijkt te zijn, is dat Charley van haar kinderen hield, maar geen tijd voor ze vrij maakte; haar atelier was verboden terrein voor de kinderen. Zelfs haar echtgenoot Henk Fernhout moest wijken voor de kunst. Het verhaal gaat dat hij ooit uit pure frustratie een doek van haar aan flarden heeft gesneden. Hoewel Charley gek was op haar man, hield hun huwelijk geen stand en scheidden ze. (Links 'Zelfportret met tuin' uit 1946, te zien in Museum Boijmans van Beuningen).
In 1917 stond Charley Toorop er met drie kinderen alleen voor. Haar vader Jan Toorop steunde haar en zo liet hij bijvoorbeeld voor haar in 1921 het Noord-Hollandse Bergen een woning met atelier bouwen. Na haar huwelijk volgden een reeks minnaars, waaronder Jany Roland Holst, Arthur Lehning, Henk Marsman en Pyke Koch. Menig kunsthandelaar bleek destijds verbaasd erachter te komen dat het stoere schilderswerk werd gemaakt door een elegante vrouw. Charley viel op door haar moderne verschijning, de mooiste outfits en haar haar in een boblijn. (Links 'Zelfportret met drie kinderen' uit 1929. Een doek van 100 x 80 cm, te zien in het Groninger Museum).

Dochter van Jan Toorop

Charley was de dochter van kunstenaar Jan Toorop (1858-1928). Ze adoreerde hem en heeft het schildersvak van haar beroemde vader geleerd. In 1885 sloot Jan Toorop -een symbolistisch schilder- zich aan bij de vooruit-strevende kunstenaarsvereniging Les Vint in België, waardoor hij in contact kwam met andere avantgarde-kunstenaars uit verschillende landen als Frankrijk, Duitsland en Engeland.

Expressionisme - Expressionistische stijl - Landschappen Portretten en Zelfportretten

Expressionistische stijl
Het vroege werk van Charley Toorop stond onder invloed van het expressionisme. Haar grote voorbeelden waren o.a. de schilders van Der Blaue Reiter, zoals Kandinsky, wiens werk Charley in 1912 zag op een tentoonstelling. In deze periode schilderde ze vooral landschappen, portretten en zelfportretten. Ze maakte vanaf 1916 deel uit van de kunstenaarsgroep Het Signaal, die een diepe beleving van de werkelijkheid voorstond door kleuren en lijnen zwaar aan te zetten en felle kleurcontrasten aan te brengen (Bergense School). (Links 'Landschap met hooioppers bij duinen' uit 1924, te zien in Museum Kranenburgh in Bergen).

Toorop's Expressief Zakelijk Realistische Stijl tijdens Crisisjaren - Eind 20'er jaren - 1930

Expressief Zakelijk Realisme

Eind jaren twintig, begin dertig veranderde Charley Toorop’s stijl van schilderen in een min of meer expressief realistische stijl, waarin ze vooral arbeiders, boeren en gewone mensen schilderde. Deze stijl werd ook wel benoemd als een objectieve, plastische, zakelijk-realistische stijl. (Links Charley Toorop's werk ''Boeren' uit 1930, een doek van 101 x 125 cm, te zien in Museum Boijmans Van Beuningen).

Haar woning en atelier ‘in de Vlerken’ in het Noord-Hollandse Bergen werd een ontmoetingsplaats voor beeldend kunstenaars, musici, schilders en schrijvers. Onder andere de kunstenaars Piet Mondriaan, Gerrit Rietveld, Leo Gestel en de dichter Adriaan Roland Holst behoorden tot haar vriendenkring.

In 1926 trok ze naar Amsterdam, waar haar schilderkunst filminvloeden onderging. Ze schilderde figuren frontaal en afzonderlijk naast elkaar, als door lampen op een filmset uitgelicht. De stillevens van Charley Toorop vertoonden overeenkomsten met het synthetisch kubisme. Vanaf de jaren '30 schilderde ze vaak vrouwenfiguren, waaronder ook naakten en meerdere zelfportretten in een krachtige, realistische stijl. Ze zette zich in voor de verspreiding van de moderne kunst en was medeoprichtster van een aantal kunstenaarinitiatieven zoals de ASB (Architecten, Schilders en Beeldhouwers) en de Nederlandse Filmliga. Tevens was ze lid van de in 1926 opgerichte kunstenaarsvereniging De Brug, die de Nieuwe zakelijkheid in de schilderkunst introduceerde. Andere leden waren o.a. John Radecker, Dick Ket, Henri Boot, Jacob Bendien e.a.

Charley Toorop's Realistische Werken tijdens en na WO II - De gewone man en vrouw

Realisme en Oorlog

Tijdens de Tweede Wereldoorlog schilderde Charley Toorop een aantal indruk-wekkende schilderijen, die met name de ellende weergaven van de gewone man of vrouw, levend onder het oorlogsgeweld.

Voorbeelden van deze werken zijn o.a. ‘Clown tussen de ruïnes van Rotterdam’ uit 1940 en ‘Arbeidersvrouw tussen ruïnes’ uit 1943. 'Clown tussen de ruïnes van Rotterdam’ is een doek van 150 x 110 cm, te zien in het Teylers Museum.
Drie Generaties Toorop
Na de Tweede Wereldoorlog schilderde Charley Toorop het beroemde familieportret ‘Drie generaties’ (1950), waarop drie generaties Toorops -allen kunstschilders- te zien zijn. Charley zelf, (een portretbuste van) haar vader Jan Toorop en haar zoon Edgar Fernhout. Een schilderij waarin ze waarheidsliefde en zin voor symboliek verenigde. Drie generaties is een doek van 200 x 120 cm en is te zien in het Museum Boijmans Van Beuningen.

Charley’s oudste zoon, Edgar Fernhout (1912-1974) bleek over een enorm tekentalent te beschikken en ze probeerde hem zoveel mogelijk te stimuleren. Zo voorzag ze hem bijvoorbeeld jarenlang in zijn onderhoud zodat hij zich verder kon ontwikkelen en ontplooiien.

Het schilderij 'drie generaties' kent een lange geschiedenis. In 1937 vond in Den Haag de tentoonstelling 'De Drie Generaties' plaats (bij kunsthandel Nieuwenhuizen Segaar). Het was de eerste expositie die het werk vertoonde van alledrie de kunstenaars uit de Toorop-dynastie, hetgeen Charley er een paar jaar later toe bracht om een schilderij met dezelfde titel te maken. Ze begon aan dit schilderij in 1941; het duurde echter nog enige jaren voordat zij het voltooide (1950). Het schilderij doorstond een evacuatie in december 1942, werd meegesleept met een verhuizing naar een tijdelijk onderkomen in Blaricum en in 1944 ging het grote doek weer mee naar Bergen. Daarna liet Charley het opslaan in de kelders van het Stedelijk Museum.

Charley Toorop overleed in Bergen Noord-Holland op 6 november in 1955.

De Vier Generaties Toorop met hun verschillende Schilderstijl - 4 Toorops op een rijtje

• Jan Toorop (1858-1928), de vader van Charley Toorop, stond bekend als een belangrijk vernieuwer, onder meer vanwege de introductie van het neo-impressionisme in Nederland.
• Charley Toorop (1891-1955) werd beroemd door haar eigengereide, expressionistische (zakelijk-realistische) stijl.
• Edgar (Eddy) Fernhout (1912-1974), de oudste zoon van Charley Toorop ontwikkelde zijn stijl van een precies realisme naar volledige abstractie. John Ferhout (1913-1986), -alias John Ferno-, de tweede zoon van Charley, ontwikkelde zich ook tot kunstenaar, maar in een andere richting. Samen met Joris Evans (zijn leermeester) wordt hij gerekend tot de pioniers van de Nederlandse filmkunst.
• Rik Fernhout (1959), de zoon van Edgar Fernhout, is ook kunstschilder en behoort dus inmiddels tot de vierde generatie van de kunstenaarsfamilie Toorop.

Exposities Charley Toorop 2008/2009 Museum Boymans van Beuningen en Kranenburgh

Musea - Tentoonstellingen Toorop

Er hebben in de loop der tijd regelmatig belangrijke (overzichts)tentoonstellingen van Charley Toorop plaatsgevonden, zoals b.v. in Arnhem, Kröller Möller Museum, Utrecht, Groninger Museum en Stuttgart.

Tentoonstellingen in musea van Charley Toorop’s schilderijen staan hieronder vermeld.

Expositie Charley Toorop in Museum Boijmans van Beuningen

De expositie ‘Vooral geen principes’ in museum Boijmans van Beuningen te Rotterdam.
In het museum zijn 120 schilderijen van Charley Toorop en 16 zelfportretten te zien.

Expositie van Toorop's werken vindt plaats van 27 september t/m 18 januari 2009.
Meer informatie over deze expositie kun je vinden op: www.boijmans.nl

Expositie Charley Toorop in Museum Kranenburgh

De tentoonstelling ‘Bergense School: belangrijke vrouwen in de schilderkunst’.
Het museum Kranenburgh in Bergen toont de tekeningen van Charley Toorop.

Expositie van Toorop's werken vindt plaats van 11 november tot 5 april 2009.
Meer informatie over deze expositie kun je vinden op: www.museumkranenburgh.nl