De wereld van de symboliek: de staart-eter

Ouroboros, de staart-eter, symboliseert de eeuwigheid, de kringloop van het licht en de continuïteit van het leven. Het is één van de oudste symbolen ter wereld die steeds weer terugkeer in de kunst en literatuur. In China kent men iets vergelijkbaars als de staarteter, de pig dragon ofwel de draak die in eigen staart bijt. In Noorwegen zien we de Jormungand of Midhgardhsormr.

De slang en de zondeval

De meesten van ons kennen de slang als legendarisch symbool uit het verhaal van de zondeval, het oudtestamentische verhaal over Adam en Eva. Er verschijnt een slang, de slang fluistert Eva het één en ander in, Eva gaat naar Adam, et cetera. Het vervolg is bekend. De slang is in allerlei vormen een veel terugkerend symbool. Denk aan de slang als symbool voor verdeeldheid (Adam en Eva), de slang als symbool voor de geneeskunde en bijvoorbeeld de slang als symbool voor het eeuwigdurende en het cyclische. Deze slang is in feite overal, ook al beseffen we dat niet altijd.

Ouroboros

De naam ouroboros komt uit het Grieks en betekent staart-eter. Het is de slang die zich in zijn eigen staart bijt en doordat het daarmee een soort van cirkel vormt, sinds jaar en dag de onafgebroken vernieuwing van het leven illustreert. Je vindt ouroboros ook terug in de astrologie: de tijd begint steeds weer opnieuw als alle hemellichamen op hun vertrekpunt staan. Volgens de kosmologie van de Maya's symboliseert de ouroboros de Melkweg. De slang komt ook voor bij de Azteken, Tolteken. Hun ondergang werd ingeluid met de dood van de slangenvrouw.

Varianten van de staarteter

Niet altijd werd alleen de slang gebruikt. Bekend is ook de draak die zich in eigen staart bijt uit de Chinese mythologie. Deze “pig-dragon” gaat terug tot 4700 voor Chr. Je vindt de staarteter en zijn varianten in vele culturen terug. Bekend is ook het Indiase beeld van Shiva Nataraja, die midden in de cirkelvorm van een Ouroboros staat. De Noorse mythologie kent ook een dergelijke slang, hij heet daar Jörmungandr, Jormungand of Midhgardhsormr. De staart-eter fascineert zo al veel eeuwen en vele generaties.

De arts en de esculaap

De esculaap is een kronkelende slang en daarmee het symbool van de arts en geneeskundigen. Dit artsenembleem met de slang rond een staf dient als beschermingsembleem en gaat terug naar de Griekse halfgod Asclepius. Hier staat de slang voor verjonging. een slang vervelt vaak en houdt de huid zo in topconditie.

De kunst en de staarteter

In de kunst is de slang die zich in eigen staart bijt, een veelvoorkomend motief. Veel succes was er in Italië in de tijd van de Renaissance, een tijd waarin de staart-eter veelvuldig werd uitgebeeld op schilderijen en op en om sculpturen en beelden. Daarmee werd het nog sterker een symbool voor wedergeboorte (=letterlijk renaissance). Vorsten lieten de staarteter plaatsen op de keerzijde van medailles. Zij wilden daarmee hun kwaliteiten, zowel moreel als intellectueel, benadrukken. Je ziet de staarteter veel terug op schilderijen, op sieraden en in de beeldkunst.