Het Laatste Avondmaal - Leonardo Da Vinci

Eén van de grootste schilders uit de geschiedenis is Leonardo Da Vinci. Samen met zijn 'Homo Universalis' is 'Het Laatste Avondmaal' ongetwijfeld één van zijn meest bekende werken. Vijf eeuwen nadat Da Vinci zijn werk voltooide, heeft het al ettelijke beschadigingen ondergaan. In totaal werden zeker zes keer restauratiewerken uitgevoerd. Sinds 28 mei 1999 is het werk opnieuw te bezichtigen in de eetzaal van het convent van Santa Maria delle Grazie in Milaan.

Ontstaan van Het Laatste Avondmaal

Op het einde van de vijftiende eeuw woonde de schilder Leonardo Da Vinci aan het hof van hertog Lodovico Sforza van Milaan. Deze gaf hem in 1495 de opdracht om in de refter van een dominikaner-klooster in Milaan een schilderwerk te maken van Het Laatste Avondmaal. Het was niet ongebruikelijk in die tijd om eetzalen met dit thema op te luisteren. Da Vinci was 43 jaar toen hij aan het gigantische werk van 4,60 meter bij 8,80 meter begon. Na drie jaar schilderen, zij het niet constant, was het werk voltooid.

Normaal gezien werd een muurschildering, zoals dit werk, op natte gips geschilderd. Pas dan spreekt men van een fresco. Da Vinci gebruikte een andere techniek omdat hij wist dat een fresco vrij gemakkelijk kan aangepast worden, wat hij niet wou. Daarom maakte hij eerst de muur egaal met pek en gebruikte een onderlaag van kalk en mastiek. Tenslotte schilderde hij met Tempera, een verfsoort op basis van ei en water, vermengd met pigmenten. Deze keuze was helaas niet zo gelukkig. Al snel nadat het schilderij afgewerkt was, begon het kwaliteit te verliezen.

Alle apostelen op een rij

De manier waarop Leonardo Da Vinci schilderde was erg realistisch en vertoonde bijzonder veel perspectief voor die tijd. Het werk toont de reacties van de apostelen net nadat Jezus hen verteld heeft dat één van hen hem zou verraden. De emoties bij de apostelen zijn stuk voor stuk anders, van woede tot verbijstering, van verontwaardiging tot ongeloof. En Judas, die beseft dat zijn plan doorzien is, duikt voor een stuk weg in de schaduw.

Het heeft lang geduurd voordat men precies wist in welke volgorde de apostelen afgebeeld werden. In de 18de eeuw heeft men een manuscript teruggevonden waarin Leonardo Da Vinci zijn werk beschreef. Van links naar rechts zie je vier groepen van drie apostelen:

• Bartolomeüs, Jacobus de Mindere en Andreas
• Judas Iskariot, Petrus en Johannes
• Thomas, Jacobus de Meerdere en Filippus
• Mattheüs, Judas Taddeüs en Simon

Vijf eeuwen lief en leed

Zoals eerder vermeld, raakte Het Laatste Avondmaal vrijwel meteen na de voltooiing in verval. Nog geen zestig jaar na de afwerking werd neergeschreven dat het in zo'n slechte toestand was dat cijfers al niet meer gelezen konden worden. Halverwege de 17de eeuw werd er zelfs een deuropening gemaakt in het midden van het schilderij omdat de kleuren nog nauwelijks zichtbaar waren. In het begin van de achttiende eeuw werd een eerste restauratiepoging uitgevoerd, maar zonder goed resultaat. Vijftig jaar later volgde een tweede opknapbeurt.

In 1796 gebruikten de Franse troepen de refter als gevangenis. In het begin van de 19de eeuw is zelfs geprobeerd om het schilderij te verplaatsen. Dit was een techniek die met echte fresco's wel lukt, maar bij Het Laatste Avondmaal strandde de poging vrijwel meteen.

In de twintigste eeuw werd begonnen met een grondige studie en reiniging van het waardevolle kunstwerk. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het schilderij beschadigd door een bom. De ultieme restauratie gebeurde tenslotte tussen 1978 en 1999. Sinds 28 mei van dat jaar kan men opnieuw naar Het Laatste Avondmaal gaan kijken. Kunstliefhebbers moeten wel hun bezoek aanvragen en mogen maar een kwartier blijven kijken. Tijdens de restauratie werden kleuren en gezichten grondig veranderd, waardoor er veel kritiek kwam.

Replica

In het Belgische Tongerlo, een deelgemeente van Westerlo, ongeveer halfweg tussen Antwerpen en Hasselt, is de Norbertijnerabdij sinds 1545 in het bezit van de meest getrouwe en mooiste replica van het Laatste Avondmaal. Omdat de originele muurschildering zo veranderd is, is dit meesterwerk van zeer grote waarde. De Norbertijnen hebben er een museum rond gebouwd, zodat iedereen van de schoonheid kan genieten.

Van 30 juli 2007 tot 15 april 2008 wordt het werk uitgeleend voor de tentoonstelling 'LEONARDO DA VINCI - THE EUROPEAN GENIUS' in de Basiliek van Koekelberg bij Brussel en zal het Da Vinci-museum in Tongerlo gesloten zijn.