Stanze di Rafael

Bij een bezoek aan het Vaticaans museum in Rome gelden de Stanze di Rafael toch wel als een van de hoogtepunten. Hieronder een bespreking van zijn 4 stanze met daarbij een korte indicatie van het leven van Rafael Santi. Rafael Santi werd op 6 april 1483 geboren in Urbino. Zijn moeder stierf op zijn achtste en zijn vader op zijn elfde. Hij heeft dus niet zo’n gelukkig jeugd gehad. Wel kreeg hij al vanaf jongs af aan schilderlessen van zijn vader. In 1500 ging hij in leer bij zijn belangrijkste leermeester Perugino, waarvan hij veel heeft overgenomen. Op zijn zeventiende besloot hij echter naar Florence te gaan. Hier kwam hij erachter dat zijn stijl wat verouderd was, maar hij kon zich al snel aanpassen.

In 1508 nodigde paus Julius II Rafaël uit om naar Rome te komen. Hier mocht hij fresco’s in het Vaticaanse paleis schilderen. In het Vaticaanse paleis beschilderde Rafaël voor paus Julius II de plafonds en de muurvlakken van de pauselijke zalen (Stanze). Zijn eerste opdracht was in 1509, later volgde nog 3 Stanzes. Voor deze opdracht moest hij leerlingen en assistenten aannemen. Zelf werd hij met steeds meer andere taken belast. Hij zou voor de rest van zijn korte leven een van de belangrijkste schilders in het Vaticaan blijven.

Stanza della Segnatura

De Stanza della Segnatura werd tussen 1509 en 1511 als eerste van fresco’s voorzien. De onderwerpen hebben betrekking op de aanvankelijke bestemming van de ruimte als bibliotheek. De paus Julius II gebruikte deze ruimte als bibliotheek en privé kantoor. Theologie (=godgeleerdheid), filosofie, het recht en de kunsten of poëzie staan centraal aangezien ze beschouwd werden als kenmerken van geleerdheid. Het plafond is voorzien van vrouwenfiguren in rondo’s die deze faculteiten personifieerden. In de kamer zijn 3 thema’s te onderscheiden, die te maken hebben met de menselijke geest. Deze thema’s zijn waarheid, schoonheid en deugdzaamheid. De grote scènes op de muren corresponderen inhoudelijk. We onderscheiden hierin vier muren:

• Dispuut over het Heilige Sacrament
• De school van Athene
• Parnassus
• De Kardinale deugden

Stanza di Eliodoro

De Stanza di Eliodoro (De kamer van Heliodorus) is vernoemd naar een van de fresco’s, namelijk de Val van Eluidorus in de tempel te Jerusalem. Van 1511 tot 1514 werd er aan deze kamer gewerkt en was de tweede kamer die gedecoreerd werd. Het was oorspronkelijk bedoeld als privé ontvangstkamer van de paus. De fresco’s moesten de macht van de kerk en zijn de mensen die ermee verbonden waren (bijvoorbeeld de paus) uitstralen.

Het thema van de Stanza di Eliodoro, was de bescherming die God aan de kerk verleent. Alle schilderijen beelden dan ook de bescherming van god uit. Op het plafond bevinden zich 4 fragmenten uit het oude testatment. In deze kamer bevinden zich de volgende schilderingen:

• De verdrijving van Heliodorus uit de tempel
• De bevrijding van Sint Petrus
• De ontmoeting tussen Leo de Grote en Atilla
• De mis in Bolsena

Stanza dell’Incendio

De stanza dell’Incendio is geschilderd tussen 1514 en 1517. De kamer had oorspronkelijk de functie van eetkamer, onder Leo X, en een tijdlang zijn ook de bijeenkomsten van de hoogste rechtbank daar gehouden, onder Julius II. Alle gebeurtenissen die op de schilderijen worden uitgebeeld hebben betrekking tot de paus. De paus is zelf ook een aantal keren op de afbeeldingen te ontdekken. Deze kamer diende dus ook wel als een soort van propaganda kamer voor de paus zelf. In deze kamer zijn de volgende schilderingen te vinden:

• De eed van Leo III
• De kroning van Karel de Grote
• Brand in Borgo
• De slag bij Ostia

Sala di Constantino

De ‘Sala di Constantino’, of de Zaal van Constantijn, is de minst beroemde zaal van de stanze van Rafaël. Dit komt waarschijnlijk doordat de zaal was bedoeld voor privéaangelegenheden en niet beschikbaar voor het gewone volk. Er werden vaak recepties en officiële plechtigheden gehouden. Later werd het de werkkamer van de paus.

Opdrachtgever voor de Zaal van Constantijn was paus Julius II. Hij liet dit kunstwerk maken om aan te tonen dat de macht van de katholieke kerk terecht was. De zaal geeft de nederlaag van de heidenen en de officiële triomf van de het Christelijke geloof weer. Alle gebeurtenissen die zijn uitgebeeld hebben betrekking op keizer Constantijn, uiteraard omdat hij de eerste christelijke keizer was en het christendom toe stond.

Waarschijnlijk heeft Rafaël het vlak voor zijn dood geschilderd, rond 1520. De stanza is namelijk na zijn dood afgemaakt door zijn leerlingen. Dit laatste deel van het werk stond onder leiding van Giulio Romano, ook een leerling van Rafaël. In de Sala di Constantino bevinden zich de volgende fresco’s:

• Het visioen van het kruis
• De slag bij de Milvische brug
• De doop van Constantijn
• De Donatio Constantini

Een bitter einde

Na een tijdje mocht Rafael zelfs Bramante opvolgen als hoofdarchitect van de St. Pieter. Dit was een moedige keuze, aangezien Rafael daarvoor nog nooit aan de leiding had gestaan van de bouw van een groot gebouw. Maar dit geeft wel aan hoe belangrijk hij was. Helaas stierf hij al op 37-jarige leeftijd aan een infectie. Hij is bijgezet in het Pantheon, wat de groots mogelijke eer was voor iemand uit die tijd.