Salvador Dali; het gezicht van het surrealisme

Als een van de meest excentrieke schilders die de kunstwereld ooit gezien heeft, speelde Salvador Dali een belangrijke rol in de surrealistische stroming. Het surrealisme werd door hem als het ware op de kaart gezet bij het grotere publiek, waar dit de grondleggers zoals Breton slechts in mindere mate gelukt was. Toch staat Salvador Dali niet alleen bekend vanwege zijn surrealistische schilderijen, maar ook vanwege zijn kenmerkende uiterlijk.

Wie is de excentrieke Salvador Dali?

Salvador Dali werd op 11 mei 1904 geboren te Figueres, als Salvador Domingo Felipe Jacinto Dali i Domènech. Door een vriend van de familie werd Salvador Dali onderwezen in het tekenen en schilderen, waardoor hij uiteindelijk al in 1918 zijn eerste tentoonstelling kon houden. In deze schilderijen was nog geen spoor van het latere surrealisme te herkennen waardoor hij zo beroemd zou worden. Wel zou de jonge Salvador Dali al snel excentrieke trekjes ontwikkelen, wat zich vooral uitte tijdens zijn studie aan de kunstacademie te Madrid, welke tot 1924 duurde. Het duurde tot 1926 voordat Dali naar Parijs ging, de verzamelplaats voor artiesten en kunstenaars; in die tijd moest iedere kunstenaar zich in Parijs gevestigd hebben of daar in ieder geval geweest zijn. Hier kwamen de grote kunststromingen bij elkaar en werden er nieuwe gevormd.

In Parijs kwam Salvador Dali Breton en Picasso tegen en werd hij door hen beïnvloed, met als resultaat dat hij zich aansloot bij het surrealisme. Dali zou echter niet in Parijs blijven en vestigde zich uiteindelijk in 1940 in de VS, waar hij tot 1955 zou blijven. Een uiteindelijke terugkeer naar Spanje en zijn groeiende reputatie zorgde ervoor dat hij door de koning Juan Carlos de adellijke stand van Markies kreeg aangemeten. In 1982 stierf zijn vrouw, Gala Diakonoff, en uiteindelijk zou een hartstilstand in 1989 een einde maken aan het leven van Dali zelf, te Figueres.

Wat is surrealisme

Het surrealisme geloofde niet in een wereld die alleen aan de logica voldeed; een dergelijke wereld was te strak omkaderd en zou alleen maar tot problemen en ellende leiden. Om de grenzen van de werkelijkheid te verleggen, keken surrealisten vooral naar het onderbewustzijn en het droomwezen. Op deze manier konden de kunstenaars de eigen gedachten verkennen en presenteren op het doek. Het surrealisme werd hierin sterk beïnvloed door Sigmund Freud, waarbij Dali geen uitzondering was.

Dali en het surrealisme

Dali staat nu bekend als de grootste surrealistische kunstenaar uit de twintigste eeuw, maar zijn eerste werk had nog meer met het kubisme te maken dan het surrealisme. Deze stroming omarmde hij pas in zijn periode in Parijs, waarbij de overgang naar het surrealisme gepaard ging met enkele extreme experimenten; allerlei materialen en technieken werden uitgeprobeerd, waarbij zelfs stenen en hars gebruikt werden.

Veel van de bekendste schilderijen van Dali lijken zeer exact geschilderd te zijn, echter blijkt na een nadere blik dat de voorstellingen niet kunnen kloppen met de werkelijkheid. Het gebruik van symbolen, wat al sinds het ontstaan van de schilderkunst gemeengoed was, werd hierin duidelijk uitvergroot. Enkele elementen uit de schilderijen zijn echter wel duidelijk te duiden; zo blijkt in veel schilderijen de sterfelijkheid en eindigheid van de mens en met name de strijd hiertegen.

Een nieuwe stijl voor Salvador Dali

In 1939 werd Salvador Dali, vanwege zijn excentrieke en opschepperige gedrag, uit de surrealistische groep gezet, waarna hij een andere stijl aannam waarin vooral wetenschap maar ook religie een grote plek innam. Het werk waar Salvador Dali tegenwoordig echter met name zijn bekendheid aan dankt is nog steeds zijn surrealistische werk, hoewel ook enkele films waaraan hij gewerkt heeft tegenwoordig bij liefhebbers nog enige bekendheid genieten.

De snor van Salvador Dali

Naast het schilderwerk staat Salvador Dali natuurlijk bekend om zijn aparte snor en zijn excentrieke uiterlijk. Ook veel foto's van Salvador Dali zijn duidelijk zo excentriek mogelijk genomen; dit heeft te maken met het imago dat Salvador Dali zelf naar buiten wilde brengen. Om zijn grootheidswaan te bevredigen en voldoende aandacht te genereren kleedde hij zich zo excentriek mogelijk en gedroeg hij zich ook zo. Ook zijn kenmerkende snor, met naar boven gekrulde punten, speelde hierin een belangrijke rol.

Lees verder

• Surrealisme: Het surrealisme; het doorbreken van de burgerlijkheid (special)