Griekse mythologie: De nakomelingen van Okeanos & Tethys

In de Griekse mythologie waren de Titaan Okeanos (de oceaan) en de Titanide Tethys (de zee en ondergrondse rivieren) kinderen van de godin Gaia (de aarde) en haar man en zoon, de god Ouranos (de hemel). Zoals gebruikelijk was bij Griekse goden trad de Titaan Okeanos in het huwelijk met zijn zus Tethys en gezamenlijk brachten zij rond de drieduizend kinderen voort die de Oceaniden (zeegoden) en Potamiden (riviergoden) werden genoemd. Uit de huwelijken van zowel diverse Oceaniden als Potamiden kwamen ook weer kinderen voort die een belangrijke rol op zich namen in de tijd dat de Griekse oppergod Zeus de scepter zwaaide op de godenberg Olympus.

Inhoud

• De Oceaniden
• Clymene (Asia)
• Doris (de overvloedige)
• Metis (de wijsheid of schranderheid)
• Perseïs
• Philyra (lindeboom)
• Pleione (de zeilende koningin)
• Potamiden
• Acheloüs
• Alpheüs
• Asopus
• Proteus

De Oceaniden

Het merendeel van de Oceaniden waren nimfen; Griekse halfgodinnen of daimon (een goedwillend wezen dat tussen een god en een sterveling in stond) die in de natuur (op het land of in de zee) leefden en vaak verbonden waren aan een bepaalde plaats of plantensoort. Vrouwelijke nimfen die in het water leefden werden ook wel hydriaden genoemd, dit om ze te kunnen onderscheiden van nimfen die op het land leefden, zoals bijvoorbeeld de bosnimfen (hamadryaden genoemd). De bekendste Oceaniden en hun nakomelingen waren:

Clymene (Asia)

In de Griekse mythologie verwees de naam Clymene naar minstens zeven verschillende godinnen en in dit geval werd de Oceanide Clyemene, welke in het huwelijk trad met de Titaan Iapetus, ook wel Asia genoemd. Samen met Iapetus kreeg Asia vier kinderen, Atlas, Prometheus, Epimetheus en Menoetius, welke allen een eigen rol in de Griekse mythologie kregen.

Atlas (de drager)

Atlas was volgens de Oude Grieken de god die - als straf van oppergod Zeus - het hemelgewelf op zijn schouders moest dragen. Hij kreeg deze zware straf omdat hij in de godenoorlog aan de kant van zijn oom, de Titaan Kronos, had gevochten tegen Zeus en zijn Olympische goden.

Prometheus (de vooruitdenkende)

De letterlijke vertaling van Prometheus ' naam was de 'vooruitdenkende' en hij werd bekend omdat hij het vuur stal van de Olympische goden om deze vervolgens aan de mens te geven. Prometheus werd voor zijn daad zwaar gestraft door oppergod Zeus, die hem aan de Kaukasus vast ketende en de mythische adelaar Kaukasios op hem losliet. Prometheus werd uiteindelijk bevrijd door de Griekse held Herakles. Promotheus had één zoon genaamd Deukalion, welke huwde met Phyrra, de dochter van zijn broer Epimetheus.

Epimetheus (de later-nadenker)

De letterlijke vertaling van Epimetheus naam was de 'later-nadenker' en hij had de belangrijke taak gekregen om ieder wezen op aarde een positieve eigenschap te geven. Epimetheus dacht echter niet verder dan zijn neus lang was en toen de mens eindelijk aan de beurt was om een goede eigenschap te ontvangen, had hij er geen meer over. Zeus strafte ook Epimetheus door hem verliefd te laten worden op de godin Pandora, de bezitster van de bekende doos van Pandora. Pandora schonk Epimetheus meerdere kinderen waaronder Prophasis; de godin der uitvluchten, Metameleia; de godin van het berouw en Pyrrha, die huwde met haar neef Deukalion.

Menoetius

Menoetius of Menoitios (Oudgrieks) werd net als zijn broers gestraft door oppergod Zeus omdat hij te weinig eerbied voor hem had. Menoetius werd opgesloten in de Tartaros (onderwereld) nadat hij was neergebliksemd door Zeus, maar had verder weinig tot geen betekenis in de Griekse mythologie.

Doris (de overvloedige)

De Oceanide Doris, wiens naam de overvloedige betekende, trad in het huwelijk met haar half-broer Nereus, een zoon van de godin Gaia (aarde) en god Pontus (de zee). Uit hun huwelijk kwamen de zogenaamde Nereïden voort; zeenimfen met blauwe haren die de zeegod Poseidon vergezelden, de zeelui behulpzaam waren tijdens zware stormen en ieder een ander facet van de zee vertegenwoordigden. Denk hierbij aan de golven, de kust of het strand.

Metis (de wijsheid of schranderheid)

De nimf Metis personifieerde volgens de Griekse mythologie de wijsheid (ook wel schranderheid genoemd). Zij was de persoon die de jongste Titaan Kronos een braakmiddel gaf waardoor hij al zijn - door hem - opgegeten kinderen weer moest uitbraken. Metis was de eerste vrouw van oppergod Zeus maar omdat hem was voorspeld dat de kinderen van hem en Metis de heerschappij van hem zouden overnemen besloot hij Metis op te eten, waarna uit Zeus zijn hoofd de godin Pallas Athena te voorschijn kwam.

Pallas Athene

Pallas Athene werd gezien als de godin van de hemel. En dan niet zomaar de hemel, maar de klare hemel van de goden die bestond uit reine en zuivere bovenlucht (ook wel Aether genoemd). Ze was daarnaast ook de godin van de krijgskunst en de vrede en ze werd verondersteld even rein (maagdelijk) te zijn als de bovenlucht.

Perseïs

Perseïs of Perse (Oudgrieks) was de echtgenote van de god Helios (de zon). Gezamenlijk zetten ze drie kinderen op de wereld, Aietes, Circe en Pasiphaë.

Aietes

Aietes of Aëtes was de koning van Korinthe (vandaag de dag Korinthos genoemd) en later van Colchis (de naam van een landstreek gelegen aan de oostkant van de Zwarte Zee). Aietes was in het bezit van het Gulden Vlies (gouden schapenvacht) dat Jason en de Argonauten (figuren uit de Griekse mythologie) maar wat graag wilden bemachtigen. Aietes was gehuwd met de Oceanide Eidyia en samen kregen ze drie kinderen; Medea (Griekse tovenares), Chalciope (Griekse prinses) en Absyrtus (Griekse prins); die in stukken werd gesneden door zijn oudste zus Medea.

Circe

Circe of Kirke was een tovenares (nimf) die leefde op het eiland Aeaea, volgens de Grieken gelegen in de buurt van Italië, op een berg die Circeo werd genoemd. Circe bezat de mogelijkheid om haar vijanden in beesten te laten veranderen door middel van een toverdrank.

Pasiphaë

Pasiphaë was de vrouw van Koning Minos van Kreta en zij schonk hem vier kinderen; Glaucus, Androgeos, Phaidra en Ariadne (de passie). Toen koning Minos de fout maakte de god Poseidon te beledigen, strafte hij de koning door zijn vrouw, Pasiphaë verliefd te laten worden op een grote witte stier uit de koninklijke kudde. Om gemeenschap met de stier te kunnen hebben liet Pasiphaë een grote houten koe bouwen waar ze zich in verstopte. Pasiphaë raakte zwanger van de stier en baarde hem Minotaurus, een mens met de kop van een stier.

Philyra (lindeboom)

De naam van Oceanide Philyra betekent in het Grieks Lindeboom en ze werd door de Grieken geëerd omdat ze de mensheid had geleerd om papier te maken. Ze was ook de godin van de parfum, de schoonheid en de schrijfkunst. Ze huwde de god Nauplius (de zeevaarder) en schonk hem vele kinderen waarvan de namen niet bekend zijn. Ze had ook een relatie met de Titaan Kronos en baarde hem zoon Cheiron of Chiron(Latijn); een centaur of paardmens.

Pleione (de zeilende koningin)

Pleione betekent in het Grieks de 'zeilende koningin' en ze werd dan ook wel gezien als één van de belangrijkste nimfen van de zee.
Ze had een relatie met de Titaan Atlas (de ondersteuner van het hemelgewelf) en baarde hem de zeven zogenaamde Pleiaden; zeven nimfen die de metgezellen waren van de godin Artemis (de jacht). De Pleiaden waren tevens de personificatie van het Zevengesternte; een open sterrenhoop in het sterrenbeeld stier, in het Nederlands ook wel de Plejaden genoemd.

De Pleiaden

De Pleiaden werden volgens de mythen geboren op de berg Cyllene en waren de metgezellen van Artemis (de godin van de jacht). Mede omdat ze op een berg geboren werden, werden de Pleiaden ook wel bergnimfen genoemd. De zeven nimfen (dochters) van Atlas en Pleione waren:

• Celaeno; had een relatie met Poseidon en baarde hem zoon Lycus
• Alkyone; had een relatie met Poseidon en baarde hem zoon Hyrieus
• Elektra; had een relatie met Zeus en baarde hem de kinderen Dardanus (de stichter van de stad Troje) en Iasion
• Maia; had een relatie met Zeus en baarde hem zoon Hermes (god van de handel, reizigers, wegen en dieven)
• Sterope; had een relatie met Ares (god van de oorlog en krijgslust) en baarde hem zoon Oinomaos; de koning van Elis
• Taygete; had een relatie met Zeus en baarde hem zoon Lacedaemon
• Merope; ging als enige Pleiaden een relatie aan met een sterfelijke man waarvan de naam niet bekend is

Potamiden

Waar de Oceaniden bestonden uit nimfen die de taak hadden over alle aspecten van de zee te waken, waren de Potamiden veelal meermannen; wezens met het bovenlichaam van een man en het onderlijf van een vis, en hadden de taak om over de rivieren te waken. Door sommige Oud Griekse schrijvers werden de Potamiden ook wel de beschermers van de zoete wateren genoemd en de Oceaniden de beschermers van de zoute wateren. De kinderen die door de Potamiden werden voortgebracht werden ook wel de Naiaden genoemd; waternimfen die de rivieren, meren, moerassen, fonteinen en bronnen beschermden. Enkele bekende Potamiden waren:

Acheloüs

Acheloüs was een riviergod die de rivier de Acheloüs (vandaag de dag Acheloos genoemd) verpersoonlijkte. Samen met de held Herakles streed hij om de hand van de sterfelijke prinses Deïaneira, de dochter van de koning van Kalidon, maar verloor deze strijd. Volgens de mythen veranderde Acheloüs de Naiaden in eilanden, welke de Echinaden werden genoemd en was tevens de vader van de Sirenen; Griekse halfgodinnen met het lijf van een vogel en het hoofd van een vrouw.

Alpheüs

De riviergoed Alpheüs was verantwoordelijk voor het ontstaan van de rivier de Alpheüs; een rivier die ontsprong in Arcadië en eindigde in de Ionische Zee. Volgens de mythen was Alpheüs verliefd op de nimf Arethusa en zat haar achterna tot aan Sicilië. Daar aangekomen werd Arethusa door de god Artemis veranderd in een bron. Alpheüs besloot daarop zijn water met dat van Arethusa te mengen en de weg die hij aflegde vormde de rivier Alpheüs.

Asopus

Asopus was, net als zijn broers, een riviergoed welke een relatie had met de Naiade Metope. Uit hun relatie kwamen twee zonen en twaalf tot twintig dochters voort waarvan de bekendste de nimf Aegina was. Aegina werd bekend omdat zij - volgens haar mythen - door oppergod Zeus werd veranderd in een adelaar, waarna hij haar ontvoerde naar een onbewoond eiland.

Proteus

De afkomst van zeegod Proteus is niet geheel duidelijk want in de Griekse mythologie werd hij zowel een zoon van Poseidon, als de zoon van de Titaan Okeanos genoemd. Hij was in ieder geval de herder van de zeehonden van Poseidon en kon - net zoals de meeste zeegoden - de toekomst voorspellen en van gedaante veranderen. Proteus huwde de de Nereïde Psamathe en kreeg met haar twee dochters; de nimfen Eidothea en Cabiro of Kabeiro die een relatie had met god Hephaistos en hem de Cabeiren baarden; een groep goden en godinnen die werden voorgesteld als de dwergachtige helpers van Hephaistos (de smid van de goden).