De mythe van Osiris
Het verhaal van Osiris is één van de bekendste mythe uit de Egyptische oudheid. Het bevat alle ingrediënten van een moderne soap: jaloezie en verraad, liefde en passie. Het is een verhaal over dood en weder-opstandig, een prachtige verbeelding van hoe de zon elke avond ondergaat en elke morgen weer opkomt.
De list
Osiris, de zoon van de god van de aarde Geb en de godin van de hemel Noet, wordt de eerste koning (farao) van Egypte. Hij is een succesvolle farao, zijn regeerperiode brengt zijn onderdanen voorspoed en welvaart. Osiris, ook de god van de plantenwereld, maakte hen namelijk bekend met de landbouw en veeteelt. Seth, de jongere broer van Osiris en de personificatie van wanorde en chaos, wordt verteerd door jaloezie. Hij verzint een list om Osiris ten val te brengen en de troon voor zichzelf op te eisen. Seth achterhaalt op slinkse wijze de exacte maten van Osiris en laat een prachtig versierde sarcofaag bouwen. Seth en 72 van zijn handlangers nodigen Osiris vervolgens uit op een banket in Memphis. Vol trots laat Seth de sarcofaag zien aan de gasten op het feest. ‘Er zijn maar heel weinig mensen die in deze kist passen,’ roept Seth. ‘Ik durf zelfs te beweren dat niet één van jullie aanwezigen er in past.’ Er stijgt een ongelovig gejoel op uit de menigte feestgangers. ‘Als iemand van jullie precies in de sarcofaag past,’ begint Seth waarna hij een korte stilte laat vallen om de spanning te verhogen. ‘Dan zal die persoon de nieuwe eigenaar van de sarcofaag zijn!’ Enthousiast kruipen de gasten één voor één in de kist. Natuurlijk is er niemand die er exact in past. Als één van de laatste klimt Osiris in de kist. Het publiek hapt een moment collectief naar adem: de koning blijkt perfect in de sarcofaag te passen……alsof het voor hem gemaakt is. Maar dan springen een paar van de handlangers bliksemsnel van hun stoel en rennen op de kist toe. Zo snel ze kunnen timmeren ze de sarcofaag dicht. Osiris zit gevangen in de doodskist en geen van de aanwezigen steekt een hand uit om hem te helpen.
De dood van Osiris
Seth gooit de met lood omhulde kist in de Nijl, waarna Osiris verdrinkt. De lijkkist wordt door de Nijl de zee ingedreven en komt aan in Byblos (in het zuiden van het huidige Libanon). De kist spoelt aan op een strandje en komt daar onder een heester te liggen. Die heester groeit razendsnel en bloeit buitengewoon lang en mooi. De koning van Byblos geeft opdracht de heester om te kappen, hij wil het bijzondere hout als steunpilaar in zijn paleis gebruiken. Als de houthakkers bezig zijn de heester om te hakken, verspreidt zich een heerlijke geur. Het is zo’n verfijnde lucht dat Isis meteen nadat het verhaal haar ter ore komt de goddelijke oorsprong van de geur vermoedt. Isis is de vrouw én de zus van Osiris (dat broer en een zus trouwden was in het Oude Egypte niet iets bijzonders, het kwam vaker voor aan het hof en in de verhalen over de goden en godinnen is het helemaal schering en inslag). Isis is sinds ze gehoord heeft dat haar man verdronken is, in een diepe rouw gedompeld. Isis vertrekt zo snel als ze kan naar Byblos op zoek naar de heester. Na een poosje vindt ze onder de wortelresten van de heester, dat waar ze naar op zoek is: de sarcofaag met daarin het dode lichaam van haar man. Iris neemt haar man mee terug naar Egypte en verstopt het lichaam ergens in een moeras. Helaas ontdekt Seth tijdens een nachtelijke jacht bij toeval het lichaam van zijn gehate broer. Hij ontsteekt in grote woede en scheurt het lichaam in veertien stukken die hij verspreid over heel Egypte verstopt.
De wederopstandig
Nepthys is de vrouw van Seth maar ze heeft zich van haar man afgekeerd nadat deze Osiris heeft vermoord. Nepthys is ook de zus van Isis en zij schiet Isis te hulp. Samen zoeken de zusters stad en land af om alle delen van het lichaam van Osiris terug te vinden. Afgezien van de fallus (die door een Nijlkrab is opgegeten!) lukt het de dames alle delen bijeen te brengen. Liefdevol legt Isis alle fragmenten aaneen in een poging zijn lichaam te reconstrueren. Met behulp van de vleugel van een valk en haar magische krachten blaast ze haar man nieuw leven in. In mijn favoriete versie van de mythe lukt het Osiris om net lang genoeg in leven te blijven om een kind bij Isis te verwekken. In de meeste versies is Isis gedwongen haar magische krachten aan te wenden om nog zwanger van haar man te geraken. Hoe het ook zij, uiteindelijk sterft Osiris toch. Met behulp van Anoebis, de god van het balsemen die altijd wordt afgebeeld met de kop van een jakhals, wikkelt Isis het lichaam in met linnen windsels om het lichaam zo goed mogelijk te conserveren. Zo creëren Isis en Anoebis samen de eerste mummie. Anoebis voert allerlei belangrijke begrafenisriten uit. Dit stelde Osiris in staat de overgang naar ‘het Westen’ (het dodenrijk) te maken. Osiris wordt vervolgens de heerser over het Rijk van de Doden. De oude Egyptenaren geloofden dat ze naar hun overlijden, vóór ze het dodenrijk mogen betreden, door het paleis moeten waar Osiris zetelt. Als de dode aankomt bij de troon van Osiris, wordt zijn hart gewogen tegen de Veer van de Waarheid. Wanneer de dode een goed en rechtvaardig leven geleid heeft, is zijn hart lichter dan de veer en mag hij het Egyptische hiernamaals betreden. Als het hart zwaar van de zonden niet lichter is dan de veer, wordt het hart opgegeten door een monster genaamd ‘de Verslinder’.
Horus, de zoon van Isis en Osiris
Isis bevalt na Osiris’s vertrek naar het hiernamaals van zijn zoon. Ze noemt hem Horus. Horus, de god met de valkenkop, wordt in afzondering groot gebracht omdat Isis bang is dat Seth haar zoon, tenslotte de wettelijke troonopvolger, uit de weg wil ruimen. Horus leert zijn vader wel kennen. Af en toe verlaat Osiris het dodenrijk om zijn zoon te leren vechten; voor te bereiden op de dag dat hij zijn oom Seth moet verslaan. Die dag komt, maar niet na een gevecht maar na een gerechtelijk onderzoek van tachtig jaar. Het is Osiris die de strijd in het voordeel van zijn zoon beslist. Hij waarschuwt dat iedereen, mensen en goden, uiteindelijk na hun dood voor zijn gerecht in het Westen zullen moeten verschijnen. Het tribunaal hakt na dit onuitgesproken dreigement eindelijk de knoop door en wijst Horus als hun nieuwe koning aan.
© 2008 - 2024 Alba, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen