Maretak, spiritueel en rationeel

Maretak, mistel, Viscum album. Een bijzondere plant met een spirituele en rationele betekenis voor de mens. Bestaan er filosofische planten? Planten die je een les leren? Vele zogenaamde giftige planten zoals Bilzekruid, Doornappel en Alruin zijn, denk ik, een soort leraars, die ons spiritueel kunnen begeleiden. Niet alleen of zelfs niet in de eerste plaats door ze op te eten, maar door ze te ontmoeten in de natuur of er uitwendig gebruik van te maken. Bijvoorbeeld door er creatief mee om te gaan. Er amuletten, kettingen of collages mee te ontwerpen of ze gewoon in huis op te hangen.

Maretak is zo’n plant met een symbolische betekenis. Als groenblijvende halfparasiet groeiend in de kale populieren roept hij om geplukt te worden. Mooi is ook, dat je er echt een inspanning voor moet leveren, hij laat zich hoog in de bomen, niet zomaar plukken. De inspanning wordt dan een soort ritueel, krijgt emotionele betekenis. Dat is misschien ook de reden waarom ik me al de geplukte maretakken uit mijn eigen leven kan herinneren.

• De maretak uit Wéris in de schemering,
• de maretak zo groot als mijn kleine dochter,
• de hoog onbereikbare Mistel die zomaar voor mijn voeten viel,
• de Vogellijm in de oude appelboom uit de Voerstreek.
• de unieke Viscum album in de oude eik bij Isigny
• de overvloed van maretakken langs de Aulne bij ons Bretoense huis

Als tegenwicht voor mijn spirituele en emotionele bespiegelingen, volgt hier een rationele monografie over onze maretak. In de flora wordt hij nuchter als volgt beschreven: Kleine, in omtrek bolvormige struik, die in de kroon van bomen op zwaardere takken groeit. Stengel gaffelvormig vertakt. Bladen langwerpig-spatelvormig, leerachtig, altijdgroen. Tweehuizig. Bloemen eindelings, zittend, in hoofdjes. Bloemdek geelachtig-groen. Vrucht besachtig, bolrond, wit, glanzig, met slijmachtig, taai vlees.

Samenstelling of werkzame stoffen in de plant

• Polypeptiden o.a. viscotoxine (cardiotonisch)
• Biogene aminen: choline, acetylcholine, histamine, tyramine
• Flavonoïden: vooral quercetine
• Fenylpropaanderivaten: syringin (cardiotonisch 4)
• Glycoproteïne: lectine (1)
• Polysacchariden: galacturonanen, arabinogalactonen

Farmacologie of algemene fysiologische werking van Viscum

• Hypotensivum door activiteit aminen, fenylpropaan-derivaten, flavonoïden o.a.: door verwijding perifere bloedvaten o.i.v.de parasympaticus (3)
• Anti-tumoraal (peptiden zoals lectine 2)
• Ontstekingswerend (triterpenen)
• Diureticum en ureumuitscheiding (saponosiden)
• Spasmolyticum

Nevenwerkingen: Geen bij orale inname in normale doseringen, wel bij parenterale toedieningen (koorts, hoofdpijn, allergische reacties), geen bessen gebruiken of alleen in homeopatische verdunningen.

Indicatie, medisch gebruik vooral voor de bloedvaten, menstruatie en kanker

• Hypertensie en subjectieve klachten zoals hoofdpijn, duizeligheid, vage hartklachten
• Vaatkrampen tijdens menopauze en in geriatrie (samen met Cimicifuga)
• Atherosclerose met Knoflook, Meidoorn, Artisjok en anderen
• Tumoren (Iscadorinjecties uit de antroposofie) Alleen professioneel te gebruiken bij kankertherapie om onder andere de weerstand te verhogen
• Vroeger ook gebruikt bij: epilepsie, St. Vitusdans, hysterie, zeg maar ‘duivelse ziekten’, spirituele werking ook als amulet?

Geschiedenis en ouder wetenschappelijk onderzoek

• Volgens de druiden moest de plant geplukt worden in den zesden dag van de nieuwe maan na de winterzonnewende (21 december). Een opperpriester in een wit gewaad sneed de plant met een gouden sikkel af en ving haar op in zijn kleed. Hierna werden twee witte stieren geofferd. De drank, die uit de bessen bereid werd, bleef altijd haar kracht behouden en genas die ziekten, die men door betovering gekregen had, zoals pest, kanker, vallende ziekte, slangenbeten, vergiftiging en krampen.
• Dioscorides, Plinius adviseerden de maretak tegen steriliteit en epilepsie
• Hyppokrates, Paracelsus: epilepsie
• Lobelius zegt nog ‘Maretakken die op d’eycke-boomen wassen zijn d’alderbeste, maer worden soo selden gevonden’.. Men kon er ook mee waarzeggen en de alchimisten begeerden de plant zeer, maar zegt Lobelius ‘mysterien ende secreten den ghemeynen lieden niet en behooren gheopenbaert te worden’
• Albertus Magnus vertelt, dat wanneer men een maretak tesamen met een vlerk van een zwaluw in een boom hangt, alle vogels van wel 2 uur in den omtrek daar zullen komen vergaderen.
• Culpeper: Viscum quercus «... the bird lime millifies hard knots, tumours and inpostumes... ... useful for convulsive fist, palsy and vertigo.»
• R. Steiner ontdekt de Maretak tegen kanker.
• Gaultier (1907): 1ste wetenschappelijk onderzoek. Bij dierproeven treedt vnl. bloeddruk-dalende werking op, ook bij de mens, (spoedig herstel tot normaal). Deze drukdaling wordt o.a. verkregen door vasodilitatie in verschillende vaatgebieden, bij katten vooral de coronairvaten.
• In Kings' American Dispensatory (Amerikaans apothekerboek rond 1900): Narcotic, antispasmodic, diaphoretic, and tonic. This plant possesses toxic properties. Vomiting, catharsis, with tenesmus and sometimes bloody stools, pupillary contraction, muscular spasm, prostration, coma, convulsions, and death have been reported from eating the leaves and berries.
• The mistletoe growing on the water or black elm (Ulmus nemoralis), and on the water oak (Quercus aquatica), is reputed to possess the most energetic medicinal virtues

Referenties

1. H. Franz: Pharmacie 40/97 - 1983.
2. H. Heine: Mistelpräparate (Visc.). Ztschr. f. Phytoth. 6 - 1985.
3. Dressler: Über den blutdrucksenkende Stoff im Mistelextract. A. exp. Ph. 97/428 - 1933.
4. Wagner, Feil e.a.: Phenylpropanes and Lignanes of Visc. Alb. Car-dioactive Drugs. Ztschr. f. phytoth. 2 - 1987.