Ridders in de middeleeuwen

Ridder is sinds de elfde eeuw de benaming van een krijgsman. Het is daardoor oorspronkelijk de naam van een functie en niet van een bepaalde stand zoals later. Aanvankelijk waren er twee soorten krijgsmannen, de krijgers te paard (cavaleristen) en de verdedigers van burchten (borgmannen). Een ridder moest aan een groot aantal eigenschappen voldoen. Voor de wapenrusting diende de ridder zelf te zorgen.

Strenge regels en voorschriften

Later in de middeleeuwen veranderde het ridderschap langzamerhand van karakter. Het aanvankelijke beroep van krijgsman werd gaandeweg verbreed naar een vorm van ridderschap dat tot de bovenlaag van de maatschappij behoorde. Ridders moesten zich aan strenge regels en voorschriften houden en aan een soort erecode voldoen. Maar ook degenen die niet tot die bovenlaag behoorde konden aanvankelijk nog ridder worden als zij een voldoende hoog sociaal niveau hadden en zich een paard en wapenrusting konden verschaffen.

Groot aantal eigenschappen van een ridder

Een ridder uit de middeleeuwen moest een groot aantal eigenschappen voldoen. Voorop stonden eigenschappen als durf, dapperheid en vaardigheden als krijger. Een ridder moest daarbij altijd streven naar rechtvaardigheid en niet naar vergroting van eigen ego. Hij mocht daarom niet behept zijn met vooringenomenheid of persoonlijke belangen. Het hanteren van het zwaard moest hij kunnen temperen door menselijkheid en genade en niet er maar op los gebruiken. Een ridder moest vooral ook standvastig trouw zijn aan zijn heer of koning en hem plechtig beloven altijd klaar te staan in tijden van nood en oorlog. Hij moest op elk moment bereid zijn het land, de familie en degenen waar hij loyaal mee was te verdedigen.

Bescheiden over eigen roem

Een ridder was ook altijd bereid om persoonlijke offers te brengen ten dienste van anderen. Hij diende daarbij wel bescheidenheid te betrachten over zijn eigen daden en roem te gunnen aan hen die dappere daden hadden verricht. Zij zouden dat op hun beurt doen over de daden van anderen en daardoor werd het ridderschap eer gedaan.

Nobel gedrag als voorbeeld

Vrijgevigheid, voor zover de middelen toestonden, sierde een ridder en voorkwam inhalige gulzigheid. Een ridder moest streven naar een hoge moraal door zich aan plichten en deugden te houden. Ook als de idealen niet werden bereikt zou het streven daarnaar de geest vergroten waardoor de persoonlijkheid groeide. Een ridder moest een nobel gedrag tonen waardoor anderen werden beïnvloed en hen ook zou stimuleren tot nobelheid. Oprechtheid in de doelen die nagestreefd werden was een vereiste waarbij de inspanningen zich niet beperkten tot een kleine wereld maar gericht waren op elk aspect van het leven.

De wapenrusting van een ridder in de middeleeuwen

Een ridder diende zelf voor een wapenrustig te zorgen en die kon een fortuin waard zijn. Het was daarom gebruikelijk om tijdens oorlogen de uitrusting van de tegenstander mee te nemen wat als een eerlijk verkregen buit werd gezien. Als wapenrusting diende een ridder minimaal een tweehandig slagzwaard, een lans en een strijdbijl te bezitten. Voor de bescherming van zijn hoofd beschikte hij over een helm en het lichaam werd beschermd door een leren pantsering waar metalen plaatsjes op waren bevestigd of door een maliënkolder. Een maliënkolder is een soort pak dat van kleine metalen ringetjes is gemaakt en buigzaam is maar op den duur onvoldoende bescherming bood voor zwaardere en met meer kracht afgevuurde pijlen. In de veertiende en vijftiende eeuw werden die vervangen door een harnas dat uit metalen platen bestond. Verder diende een in de hand gedragen schild als bescherming. Op de helm en het schild waren bepaalde herkenningsfiguren aangebracht.

Ridderschap verdwenen maar wel adellijke titel

Ongeveer tegelijk met de uitvinding van vuurwapens werden echter huurlegers ingericht en in de oorlogen van de vijftiende eeuw was het ridderschap zo goed als verdwenen en konden de laatst overgebleven ridders slechts een militaire loopbaan vinden als officieren. Tegenwoordig is ridder nog een adellijke titel.

Lees verder

• Bier in plaats van water in de middeleeuwen
• Armoedebeweging in de middeleeuwen
• Wonen in de middeleeuwen
• Middeleeuwen in vogelvlucht
• Belastingen en accijnzen in de middeleeuwen