Het woord Cool; een moderne geschiedenis

Het Nederlands is al jarenlang verrijkt met het Engelse woord ´cool´. Het gebruik van nieuwe woorden vergroot de onderlinge saamhorigheid omdat je iets deelt met elkaar wat anderen waarschijnlijk niet begrijpen. Nieuwe woorden worden met name gevormd en gebruikt door jongeren. Als iemand van een andere generatie met een jongere praat staat de oudere soms te klapperen met zijn oren. Waarschijnlijk is dat de bedoeling. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoudsopgave:

• Koel
• Cool jazz
• Alles is cool
• Lauw
• Saamhorigheid

Koel

Het woord cool wordt in het Nederlands hetzelfde uitgesproken; koel. Het is een woord wat de temperatuur aangeeft. Het past in het rijtje: koud, koel, lauw, warm, heet. Deze temperatuursaanduidingen worden ook overdrachtelijk gebruikt. De woorden krijgen naast hun letterlijke betekenis een figuurlijke betekenis. Voorbeelden zijn: een koud hart, een koele blik, een lauw welkom, een warm onthaal en een hete afspraak.

Cool jazz

De figuurlijke betekenis van het woord cool heeft zich in de loop der jaren verder ontwikkeld. In de jazzmuziek kende men halverwege de vorige eeuw het woord cooljazz. Deze stroming kwam op tijdens de drukke, swingende van de be-bop en big bands. Hip en cool worden vaak samen gebruikt door jazzmusici. Via woorden als hip en Be-bop is later het woord hip-hop ontstaan. Cooljazz is jazzmuziek die ontdaan is van overbodige opsmuk. Men verliest zich niet in opzwepende solo´s maar speelt beheerst, ingetogen en bewust. Elke noot klinkt overdacht. Kalm is de beste vertaling van deze betekenis van cool. Miles Davis bracht in 1950 een L.P. uit die Birth of the Cool heette. Dat was het begin de nieuwe betekenis van het woord cool.

Alles is cool

Het woord cool is daarna een eigen leven gaan leiden los van de oorspronkelijke betekenis. In jeugdculturen werd iets een koele actie gevonden. Dat betekent net als in de muziek dat de persoon beheerst, ingetogen en doordacht handelde. Het woord cool wordt gebruikt als overkoepelend woord wat meerdere betekenissen in zich herbergt. Eigenlijk is het woord cool steeds vaker het woord leuk of mooi gaan vervangen. Schoenen kunnen cool zijn net als een website cool is, een schilderij, game, sport of tijdschrift. Jonge mensen gebruiken vaak nieuwe woorden om iets uit te drukken. Dit is een manier om zich te onderscheiden van de oudere generatie. Door het gebruik van nieuwe terminologie zal de oudere generatie hun niet altijd begrijpen. Dat geeft een gevoel van verbondenheid onder jeugdculturen of subculturen.

Lauw

In Nederlandse jeugdculturen ontstond enige jaren terug de trend om het woord lauw te gebruiken in plaats van cool. Het woord cool bestaat al 60 jaar in de betekenis van mooi en leuk. Daardoor werd het tijd voor een nieuw woord. Lauw is net als cool een temperatuursaanduiding. Het woord heet wordt ook gebruikt in overdrachtelijke zin. Het heeft een erotische connotatie, bijvoorbeeld:. Anderzijds betekent heet nieuw. Een hot item is een item wat actueel in het nieuws is. Lauw is normaliter tussen koud en heet in. Muziek wordt lauw gevonden, maar men bedoelt dan dat het erg goed klinkt. Het woord lauw heeft de betekenis van het woord cool overgenmomen. Vet is een woord wat ongeveer hetzelfde betekent als lauw en cool. Vet komt ook uit de muziekcultuur. Keith Richards was in de jaren 60 en 70 op zoek naar een vet gitaargeluid. Hij vond gitaren vaak te modderig klinken. Door 5 snaren op zijn gitaar te gebruiken in plaats van 6, creëerde hij een geluid wat hij vet noemde. Er wordt tegenwoordig gesproken van vet coole schoenen. Vet cool is een overtreffende trap van cool. Vet, koel en lauw worden doorgaans positief gebruikt. Als iets wordt afgekeurd wordt soms ´vet slecht´ gebruikt. Dat verschilt overigens van regio tot regio en een trend kan zomaar ophouden te bestaan.

Saamhorigheid

Een populair woord als cool is aan de dialectiek onderhevig. Dialectiek betekent dat elke gebeurtenis in zijn tegendeel omkeert. Als iedereen het woord cool cool vindt is cool niet cool meer. Als ouderen de woorden van jongeren overnemen komt dat gekunsteld en houterig over voor een jongeling. Mensen die cool uncool vinden zullen andere woorden gebruiken zoals wijs, wauw, kicken, vet, lauw en relaxed. In de jaren 50 gebruikte jongeren het woord hip, blits of gaaf. In de jaren 80 was onwijs gaaf hét stopwoord. Lauw is in dit verband een mooi alternatief omdat het op temperatuur slaat net als cool. Relaxed is een woord wat dezelfde betekenis als cool heeft, namelijk rustig en kalm. Het is een stopwoord wat voor allerlei omstandigheden gebruikt kan worden. Wanneer iedereen een woord begrijpt is het tijd voor een nieuw woord. Niemand kan zeggen wat volgende jaren een populair woord is. Dat is een mooi aspect van een levende taal.

Lees verder

• De herkomst van het woord O.K
• Neologismen; nieuwe woorden