Paashaas of paasklokken: wie brengt de eieren nu eigenlijk?

In sommige landen komen de paasklokken, in andere landen komt de paashaas. Soms komen de twee naast elkaar voor. Maar wie brengt de eieren nu eigenlijk? En wat is de oorsprong van deze twee gebruiken? Is het een Paashaas of een Paaskonijn? En waarom zijn het specifiek eieren die rondgebracht worden? Met Pasen hebben de kinderen groot plezier met het rapen van eieren, al dan niet beschilderd. Maar in het ene gezin brengt de paashaas de eieren, in het andere gezin zijn het de klokken van Rome. Waarom zijn er twee versies en wat is de oorsprong van beide verzinsels?

De paasklokken

Voorstelling

"Bim bam beieren, de klokken leggen eieren". Wie heeft dit deuntje niet gezongen toen hij klein was? Ja hoor, op sommige plaatsen en in sommige families komt niet de paashaas, maar wel de paasklokken de eieren brengen. Sommige gaan zelfs zo ver om te zeggen dat het de klokken van Rome zijn. De klokken worden voorgesteld als kleine kerkklokken, al dan niet met vleugeltjes en een gezichtje. Je vindt ook paasklokken als versiering of in de vorm van chocolade snoepgoed.

Oorsprong

De oorsprong van de paasklokken is katholiek. Tussen Witte Donderdag en Stille Zaterdag luiden de klokken van de kerk niet. Men herdenkt dan het lijden van Christus. Om aan de kinderen uit te leggen waarom de klokken niet luiden op deze twee dagen, werd vroeger een verhaaltje verzonnen. Na het luiden van het Gloria van de Heilige Mis op Witte Donderdag vertrekken de klokken naar Rome om eitjes te gaan halen. De klokken komen pas terug tijdens de Paasnacht en laten hun lading eitjes vallen in tuinen, in parken en op balkons. Het eerste klokkengelui de volgende morgen is voor de kinderen het startsein om naar deze eitjes te gaan zoeken.

De Franse "cloches"

In Frankrijk maakt men omtrent de paasklokken al eens een grapje. Een klok is in het Frans "une cloche". Maar "une cloche" heeft ook nog een andere betekenis. Une cloche is een dom, onnozel persoon. Als grap wordt met Pasen dikwijls tegen iemand gezegd "Bonne fête". Daarmee bedoelen ze dus dat het die persoon zijn feest is. Het feest van de cloches, het feest van een dom persoon dus.

De paashaas

Voorstelling

De Paashaas wordt meestal rechtopstaand voorgesteld. Hij kan wit zijn, maar ook bruin of grijs. Meestal heeft hij een draagmand op zijn rug met daarin felgekleurde eieren. De Paashaas heeft mensenmanieren en kan ook praten. Men ziet met Pasen overal paashazen opduiken. Sommige mensen laten zelfs een paashaas thuis komen om zelf de eitjes aan de kinderen te geven.

Oorsprong

De oorsprong van de paashaas is een pak waziger dan dat van de paasklokken. Er zijn veel verschillende theorieën. Feit is dat de paashaas oorspronkelijk een Heidens fenomeen is.

Voor de oorsprong van het paashaasfenomeen moeten we volgens sommigen terug naar de zevende eeuw voor Christus, naar Babylonië. Astoreth, de godin van de vruchtbaarheid, werd hevig aanbeden door de Babyloniërs. Haar symbolen waren de haas en het ei.

Anderen zoeken de oorsprong vijf eeuwen later. In de tweede eeuw voor Christus vereerde de Germaanse stam de Teutonen de vruchtbaarheidsgodin Eastra of Ostara. Zij vertoonde zich vaak in de gedaante van een haas. Mogelijk komt hiervan het Engelse Easter voort en het Duitse Ostern. Ons woordje "Pasen" komt dan weer van het Joodse Pascha-feest. Sommige bronnen vermelden ook een verhaal van een meisje dat een gewond vogeltje naar Eastra had gebracht. Omdat het vogeltje verloren was en niet meer kon vliegen, maakte Eastra er een haas van. Deze haas mocht dan elk jaar bij het begin van de lente eitjes brengen.

Een derde mogelijkheid is dat de paashaas is ontstaan uit een Duitse legende. Een oude vrouw had geen geld voor snoepgoed voor haar kinderen. Zij versierde dus eieren en verstopte ze in haar tuin. Toen de kinderen de eitjes gingen zoeken, zagen ze een haas wegrennen. De kinderen dachten dus dat de haas de eitjes had gebracht. Ze maakten een nest voor de haas en hoopten dat hij iedere nacht eitjes zou brengen.

Nog anderen zien de paashaas als een kinderritueel met een opvoedend karakter, in de lijn van de Sint en de Kerstman. Brave kinderen worden beloond, stoute kinderen krijgen niets.

Al deze mythes vloeiden in de loop der tijd door elkaar. Mogelijk hebben de Katholieken over deze Heidense gebruiken Pasen getrokken in de hoop ze te kerstenen.

In Duitsland spreekt men voor het eerst over de Paashaas in 1682. In Nederland wordt hij pas in 1825 vermeld. Mogelijk hebben Duitse immigranten de Paashaas in Nederland geïntroduceerd en later ook mee naar Amerika genomen.

Paashaas of paaskonijn?

Opvallend is ook dat het niet overal een paashaas is. In sommige landen is het een konijn. Het konijn is een heidens symbool voor de vruchtbaarheid en het symboliseert ook het begin van de lente.

• Engelstalige landen: konijn, Easter Bunny
• Frankrijk en Franstalige landen: konijn, Lapin de Pâques
• Italiaans: konijn, Coniglio Pasquale
• Spaans: konijn, Conejo de Pascua
• Nederlands: Paashaas
• Duits: Osterhase

Geen Paashaas en geen paasklokken

In sommige landen en zelfs in sommige delen van een bepaald land zijn het noch de Paashaas, noch het Paaskonijn, noch de Paasklokken die de eitjes brengen.

• In Australië is het de langoorbuideldas die van dienst is met Pasen
• In Beieren brengt de haan de eitjes
• In Tirol maakt de kip de kinderen gelukkig
• In Thüringen en in Westfalen is het een vos
• In Hannover is het een koekoek

Waarom eieren als symbool voor Pasen?

Of het nu een Paashaas, een Paaskonijn, de Paasklokken of een vos is die de eitjes brengt, vraag blijft waarom het eitjes zijn die ze allemaal brengen. Eitjes zijn het symbool van de wedergeboorte. Ze symboliseren met Pasen het feit dat Christus de dood overwon en dat hij uit de dood is opgestaan. In Amerika worden er op tweede Paasdag wedstrijdjes eirollen georganiseerd op het grasveld van het Witte Huis. De eieren staan symbool voor de grafsteen die voor het graf van Christus werd weggerold wanneer hij is opgestaan.

In de Oudheid waren de eieren ook de eerste voedingsmiddelen die terug in overvloed voorradig waren na een lange winter. Nu zijn de echte eieren vaak vervangen door chocolade eieren.

Zalig Pasen!