Bauhaus en het nieuwe ontwerpen

Bauhaus was een in 1919 door Walter Adolf George Gropius opgerichte hogeschool voor architectuur en toegepaste kunsten. De volledige naam van de school was Staatliches Bauhaus Weimar. Hoewel architectuur het belangrijkst was werd gestreefd naar een eenheid van alle kunsten zodat de kunstenaar ook in andere kunstrichtingen werkzaam zou kunnen zijn. Bij het nieuwe ontwerpen werd veel glas toegepast. Traditionele vormen verdwenen.

Los van krampachtigheid

Vakken waarin les werd gegeven waren: architectuur, beeldhouwkunst, boekbinden, danskunst, film, fotografie, glaskunst, grafische kunst, houtbewerking, keramiek, metaalbewerking, meubilair, muurschilderkunst, muziek, pottenbakken, schilderkunst, textiel toneel en weven. Door meerdere vakken te volgen zou een kunstenaar niet in een isolement hoeven te komen. Het onderwijs aan de school begon daarom met een basiscursus gebaseerd op kleur, vorm en materiaal. Vaak werden de lessen voorafgegaan door bewegingsoefeningen en ademhalingsoefeningen omdat de leerlingen zich los moesten maken van hun krampachtigheid.

Gropius: architectuur met vooruitstrevende ontwerpen

Zelf volgde Walter Gropius opleidingen voor architectuur vanaf 1903 in München en later in Berlijn. Vanaf 1907 werkte hij bij het architectuurbureau van Peter Behrens en vestigde zich drie jaar later als zelfstandig architect en industrieel ontwerper. Het ontwerpen van de Fagusfabriek in Alfeld was zijn eerste grote opdracht. Dat bouwwerk was reeds zeer vooruitstrevend met wanden die vrijwel geheel van glas waren.

Nieuwe materialen

Gropius wilde de combinatie van kunst en ambacht weer terugbrengen zoals dat volgens hem in de middeleeuwen ook het geval was bij het bouwen van een kathedraal, toen alle ambachten in dienst stonden van één bouwproject. Vooral in de tweede fase van het Bauhaus werd getracht om producten zodanig te ontwerpen dat ze massaal door de industrie vervaardigd konden worden. Nieuwe materialen deden hun intrede met als voorbeeld een buisstoel uit 1926 van Mart Stam die op de ideeën van Gropius is gebaseerd. Dat meubelstuk heeft een nieuwe vormgeving door het ontbreken van traditionele stoelpoten. De stoel is vervaardigd van gebogen metalen buis en is bewust ontworpen om massaal machinaal geproduceerd te kunnen worden wat echter pas tientallen jaren later gebeurde.

Roem voor Bauhaus ook na sluiting school

Het Bauhaus opleidingsinstituut heeft in totaal slechts veertien jaar bestaan maar is in die tijd toch een begrip geworden. En ook na de sluiting van de school verspreidden de voormalige docenten de ideeën van Gropius nog. Bauhaus kreeg vooral ook naam door de uitgave van een serie Bauhausbücher, een eigen tijdschrift en deelname aan verschillende tentoonstellingen.

Kritiek op Bauhaus

Maar er was ook kritiek op het beleid van Gropius vooral vanuit conservatieve zijde. De houding van de regering van Thüringen was er uiteindelijk de oorzaak van dat Gropius besloot de verbindingen met de stad Weimar, waar de school was gevestigd, te verbreken. In 1926 ontstond in Dessau een nieuw complex dat door Gropius was ontworpen en nagenoeg geheel was opgetrokken uit staal en glas. Weer later verhuisde de school in 1932 naar Berlijn waar hij in 1933 op last van de nazi’s werd gesloten. Na het stilleggen van de school door de nazi’s vertrok Gropius in 1934 naar het Verenigd Koninkrijk en in 1937 naar de Verenigde Staten. In de VS werd hij aan de Harvard-universiteit hoogleraar en vormde samen met een aantal jongeren in 1945 de groep TAC (The Architect Collaborative). In Duitsland werd na de tweede wereldoorlog de traditie van Bauhaus nog enige tijd voortgezet in de Hochschule für Gestaltung in Ulm.