Amelie van Nieuwenaer (1539 - 1602)

Amelie van Nieuwenaer is vooral bekend als de steun en toeverlaat van haar beroemde echtgenoot Hendrik Brederode. Zijn bijnaam was de Grote Geus. Ze stond aan zijn zijde tijdens het woelige begin van de Nederlandse Opstand en na de dood van haar man bleef Amelie zich nog steeds volop inzetten voor het protestantisme. Wat heel bijzonder was in die tijd voor een vrouw.

Inhoud

• Amelie van Nieuwenaer
• Nederlandse Opstand
• Frederik III de Vrome

Amelie van Nieuwenaer

Amelie van Nieuwenaer, officiële naam Amalia von Neuenahr, werd in 1539 geboren in het Duitse plaatsje Alpen. Ze was de dochter van de hoge edelman Humbert IV, graaf van Nieuwenaer en Meurs en zijn vrouw Cordula van Holstein-Schauenberg. Cordula overleed helaas toen Amelie nog maar één jaar oud was. Humbert IV was één van de belangrijkste leenmannen van de Keulse aartsbisschop. Officieel was hij katholiek, maar in het geheim koesterde hij diepe sympathieke gevoelens voor het gereformeerde christendom. In 1555, toen Amelie zestien jaar oud was, overleed ook haar vader. Haar oom, Herman van Nieuwenaer en Meurs nam haar in huis op en werd haar voogd. Herman was overtuigend lutheraan en getrouwd met Magdalena van Nassau, een zus van Willem van Oranje.

Familie van Nieuwenaer
Door directe bloedlijnen en aanverwantschap was Amelie nauw verbonden aan de toekomstige leiders van de Opstand in de Nederlanden. Haar tante, Walburgis van Nieuwenaer, trouwde in 1546 met Filips van Montmorency, graaf van Horn(e). En de moeder van Walburgis was een nicht van Willem van Oranje. En haar oom Herman was getrouwd met Magdelena, een zus van Willem van Oranje. Waarschijnlijk was het ook oom Herman die de ontmoeting en het uiteindelijke huwelijk tussen Amelie en Hendrik van Brederode regelden. Hendrik en Amelie trouwde in 1557 in Vianen en gingen daarna in Slot Batenstein, in de buurt van Vianen wonen. Ze gingen juist in Vianen wonen omdat Hendrik de vrijheer (heerser van een landgoed) van Vianen was. Hendrik en Amelie hadden een gelukkig huwelijk. Rond 1560 liet Hendrik een buitenhuis bouwen voor Amelie; kasteel Amaliastein. Ook schafte hij een ruime collectie lutherse en calvinistische boeken en geschriften voor haar aan.

Nederlandse Opstand

Hendrik van Brederode was inmiddels verkozen tot leider van het Verbond der Edelen en was daar door veel op reis. Amelie ging vaak met hem mee en was ook bij hem tijdens de Beeldenstorm van 1566. Ook was ze bij de bijeenkomt met de burgemeester van Hoorn in 1566. Volgens de verhalen heeft Amelie daar, samen met de zussen van Willem van Oranje, een geuzenpenning aan de burgemeester overhandigd. Toentertijd was dit een handeling die een grote symbolische betekenis had.

Grote Geus

Hendrik was ondertussen de onbezoldigde Geuzenleider geworden en kreeg de bijnaam "Grote Geus". Hij probeerde een gewapende opstand te ontketenen. In maart 1567 vestigde Brederode zich in Amsterdam. Van hieruit wilde hij het gewapende verzet tegen de decadente katholieke geestelijken en het centrale gezag in Spanje organiseren. Amelie reisde haar man achterna en voegde zich in Amsterdam bij hem. Amelie vermomde zich als boerenvrouw en werd zo de stad in gesmokkeld. Van Biesten schreef hierover: "Op den dach [18 maart] voirsz quam mijn heer van Bredenroedes huijsvrou oock in Amsterdam in een lantwijfs habijt". Amelie was voor dat ze naar Amsterdam kwam in Breda geweest waar ze brieven tussen Brederode en Willem van Oranje bezorgde.

In april 1567 werd duidelijk dat er een groot regeringsleger in aantocht was om de rust in Amsterdam te herstellen. Hendrik en Amelie vluchtte weg uit Amsterdam en vertrokken naar Duitsland. Daar aangekomen stierf Hendrik volledig onverwacht op
15 februari 1568 in de Duitse plaats Recklinghausen. Na de begrafenis van haar geliefde man reisde Amelie door naar de Dillenburg, het domein van Willem van Oranje. In oktober 1568 reisde Amelie samen met Anna van Saksen, de tweede vrouw van Willem van Oranje, naar het hof in Keulen. Haar werk was immers na het overlijden van haar man, nog niet klaar.

Frederik III de Vrome

Op het hof van Keulen ontmoette Amelie de keurvorst Frederik III van de Palts, ook wel De Vrome genoemd. Frederik was een calvinist en de opstandelingen (Geuzen genaamd) gunstig gezind. Voornamelijk uit politieke overwegingen traden Frederik en Amelie in 1569 in het huwelijk. Vanuit haar positie als vrouw van Frederik III zette ze zich in voor gevangen genomen geloofsgenoten en hugenoten (een Franse benaming voor protestanten in de 16e en 17e eeuw) in zowel Frankrijk als Nederland. Mede door de aanbeveling van Amelie kwam Jacqueline d’Entremont vrij. Jacqueline was de weduwe van de Franse hugenotenleider Coligny. Coligny was tijdens de Bartholemeüsnacht in 1572 vermoord. Jacqueline was vervolgens naar het hertogdom van Savoye gevlucht, waar ze gevangen was genomen.

Het overlijden van Frederik III
Frederik overleed in 1567 en liet aan Amelie slot Lohrbach in de Pals na, Amelie kwam hier wonen in 1587. Doordat Amelie veel contacten en familie in de adellijke kringen had breidde haar bezit zich langzaam uit. In 1589 verkreeg ze het recht op het graafschap Limburg toen haar broer, Adolf van Nieuwenaer, overleed. Ongeveer een jaar later overleed haar halfzus Magdalena en liet haar het gebruiksrecht op Alpen, Helopenstein, Lennep en Keulen na.

Van 1581 tot 1587 woonde Amelie in de heerlijkheid Vianen, deze had zij door het overlijden van haar man geërfd samen met Willem van Oranje. Helaas was een nicht van Hendrik van Brederode, genaamd Gertrude van Bronckhorst-Batenburg, het hier niet mee eens. En na een jarenlange juridische strijd werd de heerlijkheid Vianen uiteindelijk aan Gertrude toegewezen. Amelie vestigde zich vervolgens in slot Lohrbach in de Pals.

Terugkeer naar haar geboortegrond

Vanwege de oorlogsonderhandelingen die voortdurend gaande waren kon Amelie pas in 1600 terug keren naar haar geboortegrond Alpen. Ze stichtte daar een kerk, maar overleed in 1602, helaas voor de bouw van de kerk was voltooid. Op 20 april 1602 werd Amelie begraven in de nog onvoltooide kerk, ze was toen 62 of 63 jaar. Haar geliefde eerste echtgenoot, Hendrik van Brederode, werd in haar graf bijgezet.

Lees verder

• Amalia van Solms-Braunfels (1602-1675)
• Jacoba van Beieren: Gravin van Holland & Zeeland (1401-1436)
• Judith, de freule van Dorth (1847-1799)
• Maria van Hongarije; landvoogdes der Nederlanden (1505-1558)