Maxim Gorki, bolsjewist

Geen Russische schrijver wordt zo geassocieerd met het communisme en bosjevisme als Gorki. Aan zijn hele werk ligt een humanistische boodschap ten grondslag en een politieke verbondenheid met het communisme. Toch was Gorki geen blinde volgeling van de vroege communisten.

Jeugd in armoede

Maxim Gorki werd op 28 maart 1868 geboren in Nizhny Novgorod in een arme familie, als Alexei Maximovich Peshkov. Hij nam het pseudoniem Gorki aan, wat Russisch is voor 'bitter'. Al jong verloor hij zijn vader en de band met zijn stiefvader was slecht. Toen hij negen was, stierf ook zijn moeder. Vervolgens werd hij grootgebracht door zijn grootmoeder, die een grote invloed op hem had. Zijn grootmoeder hield van literatuur en voelde compassie voor de armen, deze twee dingen zouden Gorki altijd in zijn greep houden. Door de armoede van zijn familie, kreeg Gorki geen opleiding en verliet op zijn twaalfde zijn ouderlijk huis. Hij werkte in tal van banen.en leerde onderweg ook lezen en schrijven. Gorki had een fenomenaal geheugen. Zijn zwerversbestaan gebruikte hij later in zijn boeken. Op zijn negentiende deed hij een poging tot zelfmoord, maar de kogel miste zijn hart. In 1884 meldde hij zich aan bij de universiteit van Kazan, maar werd afgewezen. De jaren hierna bracht hij zwervend door Rusland door.

Schrijven

Hij begon met het schrijven van korte verhalen en was vrijwel onmiddelijk succesvol met het verhaal 'Chelkash', het verhaal over een dief. Ook schreef hij voor kranten en gaf een driedelig boek uit met verhalen, waarmee zijn reputatie als schrijver werd gevestigd. Gorki maakte gebruik van zijn kennis van het leven aan de zelfkant van de samenleving en uit zijn verhalen sprak een sympathie voor de zwakkeren. Hij vermengde romantiek met realisme. Gorki raakte bevriend met Tolstoj, Tsjechov en Lenin. Aangemoedigd door Tsjechov schreef hij een succesvol toneelstuk, dat ook in Europa en Amerika succes had.

Politiek

Gorki werkte als redacteur voor een tijdschrift en een uitgeverij. Ook raakte hij betrokken bij het illegaal drukken van revolutionaire geschriften, hiervoor werd hij tijdelijk verbannen naar Arzamas in 1902. In hetzelfde jaar werd hij gekozen tot lid van de Russische Academie, maar de regering verklaarde zijn verkiezing ongeldig en diverse leden van de Academie zeiden hun lidmaatschap op. Gorki was in voortdurend conflict met de tsaristische autoriteiten. Hij werd lid van de linkervleugel van de Sociaal Democratische Partij, die geleid werd door Lenin. In 1906 ging hij naar de VS om geld in te zamelen voor de Russische revolutionairen. Zijn trip was geen succes, maar wel slaagde hij erin om het grootste deel van zijn boek 'De moeder' te schrijven in die periode. Later in dat jaar vestigde Gorki zich op Capri, waar Lenin hem bezocht. In 1913 keerde Gorki terug naar Rusland, waar hij deelnam aan het stichtten van de Arbeiders en Boeren Universiteit en de Wereld Literatuur Uitgeverij. Ook kwam in deze periode het eerste deel uit van zijn autobiografische trilogie 'My childhood'.

Ballingschap

Aanvankelijk wees Gorki de harde lijn van Lenin af, maar na de revolutie kreeg hij een speciale status. Niettemin werd zijn kritiek op het nieuwe regime verboden. Gedurende de jaren twintig verliet Gorki het land, omdat hij zich niet kon verenigen met de daden van het communistische regime en met de behandeling van de intellectuelen. Hij bracht zijn tijd door in spas en op Capri schreef hij zijn beste werk 'The Armatov Business'. Onmiddelijk na de dood van Lenin, schreef hij een essay over zijn vriend 'V.I. Lenin'. In 1931 overreedde Stalin hem om terug te keren naar Rusland en hij werd het hoofd van de Schrijvers Unie en zette een aantal tijdschriften op. In 1935 hield hij een toespraak voor het Eerste Congres van Sovjet Schrijvers, waarmee hij de basis legde voor het socialistisch realisme in de literatuur. Zijn zoon werd in datzelfde jaar vermoord. De rol die Gorki in deze periode speelde is controversiëel. Maar hij wees het geweld en de onderdrukking van het vroege bolsjevisme af. Lenin en Trotski waren in de greep van machtswellust in zijn ogen.

Rode Plein

Op 18 juni 1838 overleed Gorki onverwacht aan longontsteking. Vele complot-theoriëen staken de kop op; Gorki zou vermoord zijn door de KGB op aandringen van Stalin, hij zou vermoord zijn door Trotskisten, maar voor dit alles bleek weinig bewijs te vinden toen in de jaren negentig de archieven van de KGB opengingen. Waarschijnlijk is hij een natuurlijke dood gestorven. Hij werd begraven op het Rode Plein.